Ağstafa rayonu

Ağstafa rayonu
41°07′08″ şm. e. 45°27′14″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
İnzibati mərkəz	Ağstafa
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1939
Sahəsi	1.504 km²
Hündürlük	239 m
Əhalisi
Əhalisi	75.614 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	AZ-AGA
Telefon kodu	994 22
Poçt indeksi	AZ 0500
Avtomobil nömrəsi	05
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ağstafa, Azərbaycanda rayon. Ağstafa rayonu 1939-cu ildə təşkil olunub, 1959-cu ildə ləğv edilərək ərazisi Qazax rayonu ilə birləşdirilmiş, 1991-ci ildə yenidən müstəqil rayon olmuşdur. Bakı-Tbilisi dəmir yolu rayonun ərazisindən keçir.

Qəsəbələr / Kəndlər

Vurğun, Poylu, Qıraq Kəsəmən, Dağ Kəsəmən, Köçəsgər, Aşağı, Kəsəmən, Zəlimxan, Tatlı, Köhnə Qışlaq, Yaradullu, Düzqışlaq, Kolayır, Pirili, Kolxəlfəli, Muğanlı, Sadıxlı, Köçvəlli, Qarayazı, Həzi Aslanov, Soyuq Bulaq, Soyuq Bulaqlar, Xətai, Yenigün, Aşağı Göycəli, Qaçaq Kərəm, Eynallı, Yuxarı Göycəli, Qırılı, Böyük Kəsik, Saloğlu, M.Mİkayılov adına Qoyunçuluq sovxozu.

İri yaşayış məntəqələri - Sadıxlı, Pirili, Qıraq Kəsəmən, Poylu, Köçəsgər kəndləridir.
Yerli Media -

Sərhəd rayonlar, ölkələr və ərazilər

Gürcüstan Respublikası , Ermənistan Respublikası, Tovuz və Qazax rayonları

İqtisadiyyat

Azərbaycan-ın kənd təsərrüfatı rayonlarındandır. Əsasən pambıqçılıqla məşğul olurlar. Rayonda pambıqtəmizləmə, kərpic-kirəmid zavodları, xalça sexi, lokomotiv deposu və başqa müəssisələr vardır.

Tarixi

Ağstafa rayonu Azərbaycan Respublikasının şimal-qərb hissəsində Böyük və Kiçik Qafqaz sıra dağlarının arasında, Gəncə-Qazax maili düzənliyində yerləşir. Əlverişli təbii-coğrafi mövqedə yerləşən rayon təkcə Azərbaycanda deyil, bütövlükdə Cənubi Qafqazda ən qədim insan məskənlərindən biridir.
Tədqiqatçıların fikrincə Azərbaycanın təbii-coğrafi mühiti, relyefi, ən azı üç milyon il bundan əvvəl formalaşıb və ən qədim insanın yaranması, formalaşması üçün əlverişli şərait olubdur. Ərazidən tapılan qədim paleolit abidələri bu bölgənin insanın əmələ gəlməsi regionlarından olmasını təsdiqləyir. Töyrətəpə, Şomutəpə, Qarğalar təpəsi və s. bu kimi qədim yaşayış məskənlərində aparılmış arxeoloji araşdırmalar e.ə. VI-V minilliyi əhatə edən bir dövrdə əkinçiliyin, maldarlığın inkişaf etməsini, oturaq həyat tərzinin formalaşmasını və misdən soyuq döymə üsulla müxtəlif əşya və bəzəklərin düzəldiyini aşkar etmişdir.
Hazırda rayonun Aşağı Göyçəli kəndi ərazisində neolit-tunc dövrünü əhatə edən Töyrətəpə yaşayış yeri, Dağ Kəsəmən kəndi ərazisində tunc-ilk dəmir dövrünə aid olan qədim yaşayış yeri və qəbiristanlıq (Çoban daşı) kimi dünya əhəmiyyətli abidələr mövcuddur.
Rayonun ərazisindən keçən Kür çayının Ağstafaçay və Həsənsu kimi qolları da Ağstafa rayonunun hüdudlarındadır.
Ağstafa rayonunun ərazisi 1504 kvadrat km, əhalisinin sayı 2004-cü ilin yanvarın 1-nə olan statistik məlumata görə 75700 nəfərdir.
Rayon ərazisinin 3510 hektar sahəsini meşəliklər örtür. Bunun da əsas hissəsi Tuqay meşələridir. 9658 hektar sahəni əhatə edən Qarayazı Dövlət qoruğunda adı "Qırmızı kitab"a düşmüş bir sıra bitki və quşlar qorunur.
Ağstafa rayonu inzibati rayon kimi 1939-cu ilin yanvarın 24-də təşkil olunmuş, 1959-cu il dekabrın 4-də ləğv edilib Qazax rayonuna birləşdirilmişdir. 1990-cı ilin aprelindən Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə Qazax rayonundan ayrılaraq yenidən rayon statusu almışdır. Ağstafa rayonu bir şəhər, doqquz qəsəbə və iyirmi doqquz kənddən ibarətdir.
1990-cı ildə Ağstafa rayonu inzibati vahid kimi Qazax rayonunun tərkibindən ayrıldıqdan sonra yaşayış məntəqələrinin bir neçəsinin adı dəyişdirilmişdir. Uzun illər Sovet dövrünün partiya xadimlərinin adını daşıyan və Sovet hakimiyyətini tərənnüm edən yaşayış məntəqələrinin adları yeni adlarla əvəz olunmuşdur. Belə ki, Kalininkənd, İskra, Marsovka, Oraq-Çəkic, V.İ.Lenin adına qəsəbə kimi yer adları dəyişdirilərək, xalqın inkişaf tarixinə və mədəniyyətinə uyğun adlarla əvəz olunmuşdur (Kalininkənd - Vurğun qəsəbəsi adı ilə (1990-cı il), Kirovkənd Həsənsu kəndi adı ilə (1990-cı il), İskra Aşağı Kəsəmən kəndi adı ilə (1990-cı il), Marsovka Xətai kəndi adı ilə (1992-ci il)).
Oraq-Çəkic - Qaçaq Kərəm kəndi adlandırılmış, V.İ.Lenin adına qəsəbə Böyük Kəsik kəndi ilə birləşdirilmişdir.
2004-cü ildə rayonun inzibati bölgüsündə dəyişiklik edilərək yeni yaşayış məntəqələri uçota alınmışdır. Uzun illər Xutor adlanan yaşayış məntəqəsi Ağgöl adlandırılaraq rayonun yaşayış məntəqələri siyahısına daxil edilmişdir.

Mədəniyyət, Təhsil və Səhiyyə Müəssisələri

Rayonda 35 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 39 ümumtəhsil məktəbi, 13 xəstəxana və tibb mərkəzi və 40 mədəniyyət ocağı var

Tarixi və memarlıq Abidələri

Daş dövrünə aid olan abidələr:

1. Paleolit düşərgəsi yaşayış yeri (paleolit) - Köçəsgər kəndi
2. Açıq paleolit düşərgəsi (paleolit) - Tatlı kəndi
3. Töyrətəpə yaşayış yeri (neolit - tunc dövrü) - Aşağı Göyçəli kəndi
4. I Şomutəpə yaşayış yeri (neolit) - Ağstafa şəhəri
5. Qarğalar təpəsi yaşayış yeri (neolit) - Qırılı kəndi
6. Arzamastəpə yaşayış yeri (neolit) - Vurğun qəsəbəsi
7. Molla Nağı təpəsi (daş dövrü - eneolit) - Köçəsgər kəndi
8. Kiçik təpə yaşayış yeri (daş, eneolit və tunc) - Aşağı Göyçəli kəndi
9. Çəpiiş təpəsi yaşayış yeri (eneolit - tunc) - Həsənsu çayının ətrafı
10. Çinlitəpə yaşayış yeri (eneolit) - Tatlı kəndi

Tunc dövrünə aid olan abidələr:

1. Qədim yaşayış yeri və qəbiristanlıq (çoban daşı) (tunc - ilk dəmir dövrü) - Dağkəsəmən kəndi
2. Cantəpə yaşayış yeri (tunc) - Ağstafa şəhəri
3. Sarı qaznaq qəbiristanlığı (tunc) - Köçəsgər kəndi
4. Alcaqtəpə yaşayış yeri (tunc-dəmir) - Tatlı kəndi
5. Alcaqtəpə yaşayış yeri (tunc) - Tatlı kəndi
6. Qabaqtəpə yaşayı yeri (tunc-dəmir) - Pirili kəndi
7. Yastıtəpə yaşayış yeri (son tunc) - Ağstafa şəhəri
8. Durnatəpə yaşayış yeri (son tunc - ilk dəmir) - Köçəsgər kəndi
9. Böyüktəpə yaşayış yeri (son tunc - ilk dəmir) - Köçəsgər kəndi
10. Hasarlıtəpə yaşayış yeri (son tunc - dəmir) - Yuxarı Göyçəli kəndi
11. Sarıtəpə yaşayış yeri (son tunc - dəmir) - Yuxarı Göyçəli kəndi
12. Qoşatəpə yaşayış yeri (son tunc - dəmir) - Yuxarı Göyçəli kəndi
13. Hasarlıqala qədim yaşayış yeri (son tunc - dəmir) - Tatlı kəndi
14. II Şomutəpə yaşayış yeri (tunc - ilk dəmir) - Yuxarı Göyçəli kəndi
15. Nadir bəy təpəsi yaşayış yeri (son tunc) - Həsənsu kəndi
16. Ağalıq təpəsi yaşayış yeri (son tunc - ilk dəmir) - Ağstafa-Qazax şosse yolu
17. Arançı təpəsi yaşayış yeri (son tunc - dəmir) - Ağstafa-Dağkəsəmən yolu
18. Dəyirmantəpə yaşayış yeri (son tunc - ilk orta əsr) - Dağkəsəmən yolu
19. Ağtəpə yaşayış yeri (son tunc - antik dövr) - Aşağı Göyçəli kəndi
20. Maraltəpə yaşayış yeri (son tunc - antik) - Aşağı Göyçəli kəndi
21. Şiş Quzey piri (dəmir dövrü) - Köçəsgər kəndi
22. Nekropol (antik dövr) - Pirili kəndi

Orta əsrlərə aid olan abidələr:

1. Tatlı Alban məbədi (ilk orta əsrlər) - Yuxarı Göyçəli və Tatlı kəndləri arasında
2. Haça dağ airi tikilisi (orta əsrlər) - Köçəsgər kəndi
3. Yaşayış yeri (IV-VII əsrlər) - Dağkəsəmən kəndi
4. Kəhriz (XIX əsr) - Kolxələfli kəndi

Mənbələr

• Bələdiyyə İnformasiya Sistemi
• Azərbaycan