Həmərsin

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Həmərsin
Elmi təsnifat
Beynəlxalq elmi adı

Həmərsin (lat. Rosa canina) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü.

Azərbaycanın Quba rayonu Qırız Dəhnə kəndində həmərsin kolu

Hündürlüyü 1,5-2,5 m ə çatan koldur. Budaqları qövsşəkilli əyilən, bəzən demək olar ki, düz budaqlı koldur; tikanları bərkdir, oraqşəkilli əyilmişdir, əsas budaqlarda tikanlar demək olar ki, düzdür, uzərində çiçək formalaşan budaqlarda isə həmişə qarmaqşəkilli dartılmış formada olub, coxsaylıdır.[2]

Yarpaq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Orta yarpaqların uzunluğu 7-9 sm olub, çılpaqdır, yalnız əsas ox boyunca bəzən qısa tükcüklər yerləşmişdir. Yalançı zoğlar çox zaman ensiz olur, kənarları vəzili-kirpikciklidir və sivri qulaqcıqlıdır. Yarpaqcıqları 7 ədəd, nadir hallarda 5 və ya 9 ədəd olur, hər iki tərəfdən həmişə çılpaq və hamardır, çox hallarda ellipsvari qısa sivriləşmiş uca malikdir, uzunluğu 2-2,5 sm, eni 1-1,5 sm-dir, ümumiyyətlə, iti-mişarvaridir, çox vaxt dişcikləri vəziciklə sonlanır.

Çiçək[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çiçəkləri çiçək qrupunda 3-5 ədəd, bəzən isə tək olur, və ya çiçək qrupu çox çoxçiçəklidir; çiçək saplağı 12–18 mm uzunluqda olub, çox vaxt yetişmiş meyvənin ölçüsünə bərabər olur. Nadir hallarda isə ondan uzun və ya qısa olur, adətən tükcük və vəzilərdən məhrum olur. Ləçəkləri ağımtıl-çəhrayı rəngdə olur və kasa yarpaqlarından qısadır.

Meyvə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meyvələri iridir, yetişənə yaxın uzunluğu 15–26 mm olur, enli-oval, bəzən şarşəkilli formada olub, vəziciklərdən məhrum olmuşdur.

Çiçəkləməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çiçəkləmə prosesi may ayında baş verir.

Meyvə verməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

May-İyun (İyul)

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Böyük Qafqazda Quba, Xəzəryanı, Qobustan, Kür-Araz ovalığı, Kiçik Qafqazın şimal, mərkəzi və cənubunda, Naxçıvan və Talış dağlarında, Lənkəran ovalığından orta dağ qurşağına qədər.

Yaşayış mühiti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meşəsiz kolaoxşar və otlu yamaclarda, çay sahillərində, meşənin ətrafında, yol boyunca, yaşayış məntəqələri boyunca rast gəlinir.

Təsərrüfat əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaxşı aşılayıcıdır (kökü, gövdəsi, yarpağı). Xalq təbabətində yetişmiş meyvələrindən istifadə olunur.

Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Rosa acanthina D‚s‚gl. & Ozanon
  • Rosa actinodroma Gand.
  • Rosa adenocalyx Gren.
  • Rosa amansii D‚s‚gl. & Ripart
  • Rosa × ancarensis Pau & Merino
  • Rosa beatricis Burnat & Gremli
  • Rosa belgradensis Pančić
  • Rosa bourgeonensis Ozanon [Spelling variant]
  • Rosa burnatii (H.Christ) Burnat & Gremli
    • Rosa canina var. biserrata (M‚rat) Baker
    • Rosa canina subsp. biserrata (M‚rat) Nyman
    • Rosa canina subsp. dumalis (Bechst.) Arcang.,p.p.39
    • Rosa canina subsp. dumetorum (Thuill.) R.Keller & Gams
    • Rosa canina var. dumetorum (Thuill.) Baker
    • Rosa canina var. glabra Desv.
    • Rosa canina var. glaucescens (Desv. ex M‚rat) Steud.
    • Rosa canina subsp. keissleriana (Sennen) Sennen
    • Rosa canina var. myrtilloides Tratt.
    • Rosa canina subsp. senticosa (Ach.) Nyman
    • Rosa canina subsp. spuria (Puget ex D‚s‚gl.) Heinr.Braun
    • Rosa canina subsp. vulgaris (W.D.J.Koch) R.Keller & Gams
  • Rosa caucasica Pall.
    • Rosa caucasica var. lindleyana Ser.
  • Rosa cinerascens Cariot
  • Rosa cinerosa D‚s‚gl.
  • Rosa cladoleia Ripart ex Cr‚p.
    • Rosa communis subsp. canina (L.) Rouy
  • Rosa condensata Puget
  • Rosa curticola Puget ex D‚s‚gl.
  • Rosa dilucida D‚s‚gl. & Ozanon
  • Rosa dumetorum auct.
  • Rosa dumosa Salisb.
  • Rosa edita D‚s‚gl.
  • Rosa erythrantha Boreau
  • Rosa firma Puget
  • Rosa fissispina Wierzb. ex Heuff.
  • Rosa flexibilis D‚s‚gl.
  • Rosa flexuosa Raf.
  • Rosa frivaldskyi Heinr.Braun
  • Rosa frondosa Steven ex Spreng.
  • Rosa glaucescens Desv. ex M‚rat
  • Rosa heterostyla Chrshan.
  • Rosa hispidula Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa inconspicua D‚s‚gl.
  • Rosa insignis D‚s‚gl. & Ripart
  • Rosa istriaca Degen [Spelling variant]
  • Rosa istrica Degen
  • Rosa kalmiussica Chrshan. & Lasebna
  • Rosa keissleriana Sennen
  • Rosa lioclada Boullu
  • Rosa litigiosa Cr‚p.
  • Rosa longituba Debeaux
  • Rosa lutetiana L‚man
    • Rosa lutetiana var. biserrata (M‚rat) Wolley-Dod
    • Rosa lutetiana var. glaucescens (Desv. ex M‚rat) Boullu
    • Rosa lutetiana var. nitens (Desv. ex M‚rat) Boullu
    • Rosa lutetiana var. senticosa (Ach.) Boullu
  • Rosa macroacantha Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa mallardiana Moutin [Spelling variant]
  • Rosa mandonii D‚s‚gl.
  • Rosa marisensis Simonk. & Heinr.Braun
  • Rosa mollardiana Moutin
  • Rosa montivaga D‚s‚gl.
  • Rosa mucronulata D‚s‚gl. ex Godet
  • Rosa nemophila D‚s‚gl. & Ozanon
  • Rosa nitens Vuk.
  • Rosa nitens Desv. ex M‚rat
  • Rosa oblonga D‚s‚gl. & Ripart
  • Rosa oblongata Opiz
  • Rosa oreades Cottet & Castella
  • Rosa platyphylla A.Rau
  • Rosa podolica Tratt.
  • Rosa polyodon Gand.
  • Rosa pratincola Heinr.Braun
  • Rosa prutensis Chrshan.
  • Rosa psilophylla A.Rau
  • Rosa pubens D‚s‚gl. & Ozanon
  • Rosa ramosissima D‚s‚gl.
  • Rosa rougeonensis Ozanon
  • Rosa rubescens Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa sarmentacea Woods,p.p.39
  • Rosa sarmentacea Sw.
  • Rosa sarmentosa Woods [Spelling variant]
  • Rosa senticosa Ach.
  • Rosa separabilis D‚s‚gl.
  • Rosa silvularum Ripart ex D‚s‚gl. [Spelling variant]
  • Rosa sphaerica Gren.
  • Rosa sphaeroidea Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa spherica Gren. [Spelling variant]
  • Rosa spinetorum D‚s‚gl. & Ozanon
  • Rosa spuria Puget ex D‚s‚gl.
  • Rosa squarrosa auct. angl.
  • Rosa stipularis M‚rat
  • Rosa sylvularum Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa syntrichostyla Ripart ex D‚s‚gl.
  • Rosa timbaliana Debeaux
  • Rosa touranginiana D‚s‚gl. & Ripart
  • Rosa × trichoneura Ripart ex Cr‚p.
  • Rosa venosa Sw.
  • Rosa willibaldii Chrshan.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 491.
  2. Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı. Bakı 2016

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]