Mustafa Lütfi İsmayılov Şirvanski

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Mustafa Lütfi İsmayılov
Doğum tarixi 1876, 1878 və ya 1879
Doğum yeri
Vəfat tarixi 14 avqust 1939(1939-08-14)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti siyasətçi, jurnalist, naşir, şair, müəllim

Mustafa Lütfi Sədrəddin oğlu İsmayılov-Şirvanski[1] və ya Mustafa Lütfi Şirvani (az-əbcəd. مصطفی لطفی اسماعیلوف٬ مصطفی لطفی شیروانی‎; mühacirətdə: Mustafa Lütfi Azər[2]; 1876, 1878 və ya 1879, Şamaxı, Şamaxı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası14 avqust 1939, Şanlıurfa, Türkiyə) — müəllim, şair, jurnalist, Həştərxanda nəşr olunan "Bürhani-tərəqqi" qəzetinin redaktoru və naşiri.[3][4][5] I cağırış TBMM-nin millət vəkili (1920–1923).[2][6][7][8][9]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mustafa Hacı Sədrəddin oğlu İsmayılov (Mustafa Lütfi Şirvani) 1876-cı (Zaqafqaziya Sünni Ruhani İdarəsinin verdiyi şəhadətnamədə 1873-cü[10], öz tərcümeyi-halında 1879-cu[6]) ildə Şirvanın mərkəzi Şamaxı şəhərində doğulmuşdur. Mustafanın atası Hacı Sədrəddin əfəndi nəqşibəndi şeyxi, Qafqazdakı müridizmi hərəkatının mənəvi babalarından olan, İsmayıl Kürdəmiri (İsmayıl Siracəddin Şirvani) kimi tanınan bir pirin müridlərindəndir.[11][12] 1902-ci ildə Şamaxı mədrəsəsindən icazə alıb sonra İstanbula gəlir. İstanbulda Fateh mədrəsəsində dağıstanlı Əbdülfəttah əfəndinin şagirdi olur. Təhsilini 1905-ci ildə İstanbul Darülmüəllimatında tamamlayıb.[6][13]

Rusiya çarının 17 oktyabr 1905-ci il tarixli manifestinin verdiyi imkanlardan istifadə edərək, o, xalı-xalça alverçisi kimi Həştərxana gəlmiş, qısa bir müddətdən sonra- noyabrın 26-da burada "Şurayi-İslam" adlı ictimai-siyasi cəmiyyət yaradır. Mustafa İsmayılov təhsildə tərbiyənin rolunu yüksək qiymətləndirməyə meyilli pedaqoq kimi cəmiyyətin nəzdində "Darül-ədəb" ("ədəb evi", "ədəb məktəbi"), qızlar üçün "Nümuneyi-tərəqqi" adlı zəmanənin tələb etdiyi yeni tipli məktəb açır. 1906-cı ildə "Bürhani-tərəqqi",[14][13][10] 1907-ci ildə "Həmiyyət", 1911-ci ildə "Haqq" qəzetlərini nəşr etdirmişdir. Abdulla Tukayın "Mustafa" şeiri Mustafa Lütfiyə həsr olunub.[15][16][17][18][19][20][21]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Selçuk Altuntaş. Burhan-ı Terakki Gazetesi Üzerine Bir İnceleme (Birinci Bölüm). Yüksek Lisans Tezi. İzmir. 2006.
  • Бахтияр Кимович Миннуллин. Язык газеты "Борхане Таракки": 1906–1911: дис. кандидат филологических наук:. Казань. 2010.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ИСМӘГЫЙЛЕВ Мостафа Лотфый Ширванский (PDF). Рухи мирас: эзләнүләр һәм табышлар. Татар әдәбиятында тәхәллүсләр (tatar). Казан: ТӘһСИ. 2021. 90. ISBN 978-5-93091-404-7. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  2. 2,0 2,1 TBMM Albümü 1. Cilt (1920–1950) (PDF) (türk). 2016-02-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-12-26.
  3. "Бурхане Таракки". tatarica.org (rus). 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  4. "Борһане тәрәкъкый". tatarica.org (tatar). 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  5. "Борһане тәрәкъкый". beznenmiras.ru (tatar). 20 may 2015. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  6. 6,0 6,1 6,2 Uğur Üçüncü. "Siverek Mebusu Mustafa Lütfi (Azer) Bey ve TBMM'deki Faaliyetleri" (PDF). History Studies. 10 (5). 2018: 241–267. 2023-12-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-11.
  7. "MUSTAFA LÜTFİ BEY (MUSTAFA LÜTFİ AZER) (SİVEREK)". Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi. 2023-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-11.
  8. "Mustafa Lütfü Azer Kimdir? Milletvekili, Nereli, Eşi, TBMM". Kimoneo. 2021-12-22. 2023-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-11.
  9. "Mustafa Lütfü Azer". vekillerimiz.com.
  10. 10,0 10,1 М. М. Имашева. "Мустафа Лутфи Измайлов — лидер астраханского регионального общественного движения мусульман начала XX века". Преподаватель ХХI век (4). 2014: 283–298.
  11. Şamil, Əli. "Türklük davasının döyüşçüsü". "Xalq Cəbhəsi" qəzeti. 9 İyul 2014. 2022-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-04.
  12. Şamil, Əli. "Türklük davasının döyüşçüsü - Mustafa Lütfi Şirvani". Bütöv Azərbaycan Ocaqları (BAO). 2015-01-01.
  13. 13,0 13,1 А. А. Давыдова. "История издания и функционирования газеты «Бургань-Таракки» (1906–1911 гг.)" (PDF). Гуманитарные исследования (3). 2011: 17–25. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  14. Б. К. Миннуллин. "Татарская периодическая печать Астрахани начала XX века" (PDF). Научный Татарстан (4). 2009: 175–178. ISSN 1683-6537. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  15. Nəsrəddinov, Nazim. "Mustafa Lütfi Şirvani İsmayılov kimdir?". davam.az. 9 mart 2014. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-03.
  16. Nəsrəddinov, Nazim. "Mustafa Lütfi Şirvani və onun Həştərxanda nəşr olunan "Bürhani-tərəqqi" qəzeti". modern.az. 11 mart 2014. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-30.
  17. Nəsrəddinov, Nazim. "Azerbaycanda Yayımlanmış Gazete: Burhan-ı Terakki". halduncezayirlioglu.com. 12 mart 2014. 2023-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.
  18. Nəsrəddinov, Nazim. "Həştərxanda Azərbaycan dilində nəşr olunan "Bürhani-tərəqqi" qəzeti". kaspi.az. 16 may 2014. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-03.
  19. Nəsrəddinov, Nazim. "Azərbaycan dilində nəşr olunan "Bürhani-tərəqqi" qəzeti". kiriminsesigazetesi.com. 27 oktyabr 2019. 2023-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-03.
  20. Nəsrəddinov, Nazim. "Mustafa Lütfi Şirvani İsmayılov". kiriminsesigazetesi.com. 22 yanvar 2020. 2023-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-15.
  21. Fərəcov, Savalan. "Milli və islam dəyərlərinin yorulmaz təbliğatçısı". "Mədəniyyət" qəzeti. 2017-12-27. 2023-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]