Pal Erdöş

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Pal Erdöş
Pál Erdős
Doğum tarixi
Doğum yeri Budapeşt, Avstria-Macarıstan
Vəfat tarixi (83 yaşında)
Vəfat yeri Varşava, Polşa
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri
  • Kozma küçəsindəki yəhudi qəbiristanlığı[d][8]
Vətəndaşlığı Macarıstan
Elm sahəsi Riyaziyyat
Elmi dərəcəsi
İş yerləri
Alma-mater Budapeşt Universiteti
Təhsili
Elmi rəhbəri Lipot Fejer
Tanınmış yetirmələri Terens Tao
Tanınır Kombinatorika,Qraflar nəzəriyyəsi,Ədədlər nəzəriyyəsindəki nailiyyətlərinə görə
Üzvlüyü
Mükafatları Volf mükafatı (1983/84)
Kol mükafatı (AMS Cole Prize, 1951)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Pal Erdöş (mac. Erdős Pál; 26 mart 1913, Budapeşt — 20 sentyabr 1996, Varşava) — XX əsrin ən görkəmli riyaziyyatçılarından biridir. Müasir riyaziyyatın müxtəlif sahələrində: kombinatorika, qraflar nəzəriyyəsi, ədədlər nəzəriyyəsi, riyazi analiz, yaxınlaşmalar nəzəriyyəsi, çoxluqlar nəzəriyyəsi və ehtimal nəzəriyyəsidə işləmişdir. Bir çox riyazi mükafatlarla elecə də, Volf mükafatı ilə təltif olunmuşdur.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pal Erdöş martın 6-sı, 1913-cü ildə Budapeştdə (o dövrdə Avstriya-Macarıstan)doğulmuşdur. O, ziyalı yəhudi mənşəli ailənin (Anna və Lajos Erdöşun) sağ qalan yeganə övladı olmuşdu. Onun hər iki valideyni ixtisasca riyaziyyatçı idi və bir müddət aliməktəb müəllimi olaraq işləmişdilər. Onun riyazi qabilliyəti çox erkən yaşında özünü göstərmiş, belə ki hələ dörd yaşı olarkən o beynində dört tərtibli rəqəmlər üzərində vurma əməliyyatı aparırdı. O uşaq yaşlarından valideynlərindən riyaziyyat haqda çox şey öyrənmişdir. Erdöş öz valideynlərini həmişə böyük sevgi ilə xatırlayardı.

16 yaşında atası ona ən sevdiyi iki bölmə ilə-sonsuz sıralar və çoxluqlar nəzəriyyəsi ilə tanış edir. Universitet illərində o hər ay çıxan KöMal jurnalanda müxtəlif riyazi problemləri həll edirdi.

Erdöş sonralar müstəvi həndəsəsinə aid müxtəlif məqalələr yazır. 1934-cü ildə, 21 yaşında riyaziyyat sahəsində doktorluq dərərcəsi alır.

Erdöş ədədi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erdöş ədədi hər hansı alimin həmmüəlliflik baxımından Pal Erdöşə nə qədər yaxın olduğunu göstərir. Pal Erdöş digər tanınmış alimlərlə ən çox əməkdaşlıq etmiş riyaziyyatçı sayılir. Onunla həmmüəllif olmuş alimlərin sayı 511-dir. Bu alimlərin Erdöş ədədi tərifə görə 1-ə bərabər götürülür. Erdöş ədədi 1-ə bərabər olan alimlə həmmüəllif olmuş digər alimin Erdöş ədədi 2-yə bərabərdir və s. Amerikanın Oakland Universitetinin The Erdős Number Project[9] layihəsinin nəticələrinə görə tanınmış riyaziyyatçıların Erdöş ədədi kifayət qədər kiçikdir. Məsələn, Fields medalına layiq görülmüş riyaziyyatçıların Erdöş ədədi orta hesabla 3-ə bərabərdir[10]. Qeyd etmək lazımdır ki, Oakland Universitetinin "The Erdős Number Project" layihəsində bütün məşhur mükafatçıların (Nobel, Fields, Wolf, Abel, Steele və s.) Erdöş ədədləri ayrıca siyahılar şəklində göstərilib[11]. Bu layihədə həmçinin indiyə qədər bütün dünya alimləri arasında Erdöş ədədi 2-ni aşmayan alimlərin siyahısı müəyyənləşdirilmişdir[12]. Hər bir riyaziyyatçı öz Erdöş ədədini Amerika Riyaziyyat Cəmiyyətinin Mathematical Reviews[ölü keçid] bazasının Collaboration Distance səhifəsində Use Erdős duyməsini basmaqla hesablaya bilər.

Sənədli film[redaktə | mənbəni redaktə et]

N bir ədəddir

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
  2. ↑ 1 2 https://www.ias.edu/scholars/paul-erd%C3%B6s.
  3. ↑ 1 2 http://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 69.
  4. ↑ 1 2 3 4 http://www.ams.org/notices/199801/comm-erdos.pdf. S. 70.
  5. ↑ 1 2 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
  6. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  7. ↑ 1 2 http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/46715.html.
  8. ↑ Find a Grave (ing.). 1996.
  9. ↑ The Erdős Number Project Arxivləşdirilib 2022-04-01 at the Wayback Machine, Oakland University
  10. ↑ "Erdős number, Wikipedia". 2022-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
  11. ↑ "Erdös numbers of some famous scientists". 2022-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
  12. ↑ List of all people with Erdos number less than or equal to 2 Arxivləşdirilib 2012-08-05 at Archive.today, The Erdős Number Project, Oakland University

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Pal_Erdöş&oldid=7236446"