Qədim Misir təqvimi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Təqvim
Təqvim haqqında
Təqvim
tipi

Günəş, Ay, Ay-Günəş

Təqvim dövrü Uzun illərin
daxil edilməsi

Digər təqvimlər
Armelin · Assuriya · Astek · Benqal · Berber · Bəhai · Budda · Babil · Bizans · Vyetnam · Gilburd · Hind · Holosen · Qafqaz Albaniyası · Qriqori · Gürcü · Qədim yunan · Qədim Misir · Qədim hind · Qibti · Qədim Çin · Qədim fars · Qədim slavyan · Yəhudi · Zərdüşt · Hindistan · İnk · Hicri-qəməri ·Hicri-şəmsi · İrland · Çin · Kont · Malay · Mayya · Nepal · Yuli · Roma · Rumi · Simmetrik · Tamil · Tay Günəş · Tibet · Üçmövsümlü · Türkmən · Universal · Fransız · Xanaane · Xani · Çuçxe · İsveç · Şumer · Efiopiya · Yava · Yapon
Senenmutun qəbirinin üstündəki yazı - Qədim Misir təqvimi

Qədim Misir təqvimi — adından göründüyü kimi Misirdə tərtib edilmiş ən qədim təqvimlərdən biri. Bu təqvimə əsasən il 3 mövsümdən hər mövsm isə 4 aydan ibarətdir.

  • Daşqınlar mövsümü Axet;
  • Məhsul mövsümü Peret
  • Qızmar mösvüm Şemu

Qədim misirlilər mövsümləri kənd təsərüfat işlərinə və təbiət hadisələrinə görə adlandırılmışdırlar. Adətən "Oyanış" ("əkin") mösümündə şumlama, əkin işləri, "Quraqlıq" ("yığım") mövsümündə məhsulun yığımı aparılırdı, "Daşqın" mövsümündə Nil çayı nehrindən çıxar və ətraf əraziləri su basardı. Təqvimə görə ər ay 30 gündən, il isə 360 gündən ibarət olsa da qədim misirlilər ilin həqiqətdə 365 gündən ibarət olduğunu da bilirdilər. Bu məqsədlə qalan 5 günü onlar ilin son ayına əlavə etmişdilər. Bu günlər q.misir Hrj.w-rnp.t - Herui-renpet adlandırılırdı ki, mənası ildən kənar ya il üstü günlər deməkdir. Bu günlərin hər biri tanrılar: Osiris, Hor, Set, İsida, Neftidanın doğum günləri sayılırdı. Bəzən təqvimdə ilk ayı tepi (q.misir tpj - "birinci"), sonuncu ayı isə arki (q.misir arky - "sonuncu") adlandırılırdı. Qədim padşahlıq dövründən etibarən, ilk hökmdardan başlanaraq təqvim tərtibini tapmışdır. Rəsmi sənədlərdə tarix aşağıdakı sxem üzrə göstərilmişdir. 1) "Hökmranlıq ili" (q.misir rnpt-Hsb ) və ilin nömrəsi; 2) ayın işarəsi və mövsüm üzrə nömrəsi; 3) mövsümün adı; 4) günün işarəsi və sıra nömrəsi; 5) "hökmdarın hər iki məmləkəti idarəetmə tarixi" (q.misir xr Hm n nswt-bjt); 6) Kartuşda taxt-tac adı.
Misal:

M4t
O50
Z1Z1N11
Z2
M8x
tN5
Z1
x
rU36Z1
n
M23
t
L2
t
<
N5
n
C10
>

rnpt-Hsb 2 (jbd) 3 Axt (sw) 1 xr Hm n nswt-bjt n(j)-mAat-ra


izahı: Hökmdar III Amenemhetin hakimiyyətinin ikinci ili, III Axetin birinci günü[1].

Qədim Misir təqvimindəki mövsüm və ayların Qriqori təqvimində yeri [2]
Mövsümlər Ayların adları
(Ay təqvimi)
Tarix: Elefantina Tarix: Nil vadisi
Axet (Daşqınlar)
I Axet 1. Vepet-renpet 5 iyun 19 iyun
II Axet 1. Texi 5 iyul 19 iyul
III Axet 2. Menxet 4 avqust 18 avqust
IV Axet 2. Hut-heru 3 sentyabr 17 sentyabr
Peret (Məhsul/qış)
I Peret 3. Ka-her-ka 3 oktyabr 17 oktyabr
II Peret 3. Şef-bedet 2 noyabr 16 noyabr
III Peret 4. Rekeh-ver 2 dekabr 16 dekabr
IV Peret 4. Rekeh-neces 1 yanvar 15 yanvar
Şemu (Qızmar/yay)
I Şemu 5. Renutet 31 yanvar 14 fevral
II Şemu 5. Xonsu 2 mart 16mart
III Şemu 6. Xenti-xet 1 aprel 15 aprel
IV Şemu 6. İpet-hemet 1 may 15 may

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. J.Couyat and P.Montet, Les Inscriptions Hieroglyphiques et Hieratiques du Ouadi Hammamat, in Memoires… d’l Institut Francais d’Archeologie Orientale du Caire, 2 vols. Cairo, 1912 — 13, p. 43, 1
  2. Jean Meeus: Astronomische Algorithmen - Anwendungen für Ephemeris Tool 4,5 -, Barth, Leipzig 2000 für: Ephemeris Tool 4,5 nach Jean Meeus, Umrechnungsprogramm, 2001.