Qaraxanilər sülaləsi

Qaraxanlılar sülaləsi
Ölkə	Qaraxanilər dövləti
Banisi	Bilgə Qul Qədir xan
Sonuncu hökmdar	IV Məhəmməd Buğra xan və Osman xan Qaraxani
Əsası qoyulub	840
Soyun kəsilməsi	-
Milliyyət	Türk
Titullar
xaqan, xan, xatun

Qaraxanlılar (840–1212) — Qaraxanlılar dövlətini idarə etmiş türk sülaləsi.

Tarixi

Qaraxanlıların kökü ilə bağlı 8 fərziyyə var, hamısını da fərqli alimlər ortaya atıb:

1. Uyğur fərziyyəsi: J. Deqinye, J. H. Klorot, J. P. Abel Remyusa, M. Fraen, J. Reyno, H. Vamberi, Vilhelm Radlov və J. Markvart
2. Türkman fərziyyəsi: J. V. Hammey, Purgstall, G. Weil
3. Yağma fərziyyəsi: V. Minorski, Faruk Sümer, Reşat Genç
4. Karluk fərziyyəsi: F. Qrenar, Eduard Şavannes, M. Fuat Köprülü
5. Yağma fərziyyəsi: M. F. Köprülü
6. Çigil fərziyyəsi: V. Bartold
7. Aşina fərziyyəsi : Zəki Vəlidi Toqan
8. Türkeş fərziyyəsi: Sadettin Gömeç

Böyük xaqanları (840–1041)

1. Bilgə Qul Qədir xan – xaqan (840–893).
2. Bazir Arslan xan – xaqan (893–920).
3. Oğulcaq xan – xaqan (893–940).
4. Satıq Buğra xan – xaqan (940–955).
5. Musa Baytaş Buğra xan – xaqan (955–970).
6. I Harun Buğra xan – xaqan (970–993).
7. Nəsr bin Əli xan – xaqan (993–999).
8. I Əhməd xan – xaqan (999–1015).
9. Mənsur Arslan xan – xaqan (1015–1024).
10. II Əhməd xan – xaqan (1024–1026).
11. Yusif Qadir xan – xaqan (1026–1041).

Şərq xanlığı (1041–1211)

Yeddiçay, Şərqi Türkistan mərkəzi Balasaqun, 1130-cu ildən mərkəzi Qaşqar. Titul: xan.

1. Süleyman Arslan xan – xan (1041–1055)
2. II Məhəmməd Buğra xan – xan (1055–1057).
3. I İbrahim Buğra xan – xan (1057–1059).
4. Mahmud Toğrul xan – xan (1059–1074).
5. Ömər Toğrul xan – xan (1074–1075).
6. II Harun Buğra xan – xan (1075–1102).
7. Əhməd Arslan xan – xan (1102–1130).
8. II İbrahim Buğra xan – xan (1130–1156)
9. III Məhəmməd Buğra xan – xan (1156–1180).
10. II Yusif Tamğaç xan – xan 1180–1205).
11. IV Məhəmməd Buğra xan – xan (1205–1211)

Şərq xanlığı Özkənddə (1141–1211)

Orta Asiya. Mərkəzi Özkənd. Titul: xan.

1. Hüseyn Toğrul Qara xan – xan (1141–1156)
2. Mahmud Toğan xan – xan (1156–1162)
3. III İbrahim Buğra xan – xan (1162–1178)
4. Əhməd Qadir xan 1178–1210
5. Mahmud Gücarslan xan 1210–1211

Qərb xanlığı (1041–1212)

Orta Asiya. Mərkəzi Səmərqənd. Titul: xan.

1. Məhəmməd xan Qaraxani – (1041–1052).
2. İbrahim Tamğaç xan (1052–1068)
3. Şəmsmülk Nəsr xan – xan(1068–1080).
4. Xızır xan Qaraxani – xan (1080–1087).
5. Əbülmüzəffər Əhməd xan – xan (1087–1095).
6. I Məsud xan Qaraxani – xan (1095–1097).
7. Süleyman Təkin xan – xan (1097–1098).
8. I Mahmud xan Qaraxani – xan (1998–1099).
9. Cəbrayıl Qədir xan – xan (1099–1102).
10. II Məhəmməd xan Qaraxani – xan (1102–1129).
11. III Nəsr xan Qaraxani – xan (1129).
12. Əhməd xan Qaraxani – xan (1129–1130).
13. Həsən xan Qaraxani – xan (1130–1132).
14. II İbrahim xan Qaraxani – xan (1132–1132).
15. II Mahmud xan (Qaraxani) – xan (1132–1141).
16. III İbrahim xan Qaraxani – xan (1141–1156).
17. Əli xan Qaraxani – xan (1156–1163).
18. II Məsud xan Qaraxani – xan (1163–1178).
19. IV İbrahim xan Qaraxani – xan (1178–1201).
20. Osman xan Qaraxani – xan(1201–1212).

Memarlıq

• 
  Bilgə Qul Qədir xanın türbəsi, Taraz şəhəri
• 
  Satıq Əbdülkərim Buğra xan türbəsi
• 
  Rabat Məlik karvansarası
• 
  Şəmsmülk Nəsr xanın əmri ilə arvadı Ayşə Bibi xatun üçün tikilən Ayşə Bibi xatun türbəsi, Taraz şəhəri
• 
  Qaraxanlı mavzoleyi, Qırğızıstan
• 
  Deqqaroni məscidi
• 
  Buxara məscidi
• 
  Uzgen minarəsi
• 
  Burana qülləsi

Mənbə

• [1] История СССР, с древнейших времен, т. 1, с. 429. (rus.)
• [2] Щербак А.М. К истории образования узбекского национального языка. ВЯ, 1954, № 6, с. 107–115. (rus.)
• [3] Гафуров Б.Г. История таджикского народа, т. 1, с. 213.  (rus.)
• [4] Svat Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge University Press (Februar 2000) ISBN 978-0-521-65704-4  (ing.)