Səkkizminliklər

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Beynəlxalq kosmik stansiyadan Ço-Oyu, Lhotze, MakaluEverest zirvələrinin görünüşü

SəkkizminliklərYer planetində yerləşən və hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 8000 metrdən çox yüksəklikdə olan 14 dağ zirvəsi. Bütün səkkizminlik dağlar Asiyada HimalayKarakorum dağ silsilələrində yerləşir. Bu zirvələrin hər biri ölüm zonasında yerləşir.

İlk dəfə səkkizminlik zirvəni Pakistanın Nanqa Parbat dağında Albert Mameri[en]Norman Koli[en] 1895-ci ildə fəth etməyə cəhd edib. Ancaq bu cəhd qar uçqunu nəticəsində Mammeri və Raghobir Thampa və Goman Singh adlı iki Gurkha[en]nın ölümü ilə nəticələndi və zirvə fəth edilə bilmədi.

İlk dəfə olaraq uğurlu birinci səkkizminliyi fəth etmə cəhdi Moris ErsoqLui Laşenalın 3 iyun 1950-ci ildə Annapurna zirvəsinin fəth etməsi oldu.

Hündürlüyü 8000 metrdən çox olan 14 zirvənin hamısını fəth etmiş birinci şəxs Raynhold Messner olub. O bu tapşırığın öhdəsindən 16 oktyabr 1986-cı ildə gəldi. 1 il sonra 1987-ci ildə Eji Kukuçka 14 hündürlüyü 8000 metrdən çox olan bütün zirvələri fəth edən ikinci şəxs oldu. Messner 14 zirvənin hər birini oksigen balonu olmadan fəth edib. Bu nailiyyət 9 il sonra 1995-ci ildə Erhard Loretan tərəfindən təkrarlandı. Nepallı Furba Taşi 1998–2011-ci illər arasında səkkizminlik zirvələri ən çox fəth etmiş şəxs kimi tarixə düşüb.[1] O bu tapşırığın öhdəsindən 30 dəfə gəlib. Xuanito Oiarzabal 1985–2011-ci illərdə 8000 metrdən hündür zirvələri 25 defə fəth etməklə Furba Taşidən sonra ikinci yerdədir.[2]

14 hündürlüyü səkkizmindən yüksək olan zirvələri fəth etmiş alpinstlərin çoxu İtaliya, Cənubi Koreya (5 alpinst) və İspaniyadandır (4 alpinst). QazaxıstanPolşadan isə Himalay zirvəsini fəth etmiş 3 alpinst var. Bütün 14 səkkizminlik zirvələrin hamısını fəth etmiş ilk qadın isə Cənubi Koreyadan olan O In Sondur. O bu nailiyyətini 27 aprel 2010-cu ildə Annapurna zirvəsini fəth etməklə qazanıb.[3] Ancaq onun Kançencaqra zirvəsini fəth etməsi iddiası bir çox ekspertlər tərəfindən şübhə ilə qarşılanıb. O In Sun sonralar qəbul etdi ki, o Kançencaqra zirvəsinin bir neçə metr aşağısında dayanıb. Ona görə də, Koreya Alpinst Federasiyası O In Sunun bu zirvəni fəth etmədiyi haqqında qərar çıxarıb.[4] Bundan sonra məşhur alpinizm saytı ExplorersWeb bütün 14 zirvəni fəth etmiş ilk qadın kimi Edurne Pasaban[en]ı hesab edib.[5]

2011-ci ilin avqustunda Avstriyalı alpinist Qerlinde Kaltenbrunner 14 səkkizminlik zirvəni oksigen balonu istifadə etmədən fəth edən ilk qadın olub.[6][7]

Səkkizminliklərin siyahısı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zirvə Hündürlük
[8]
Yer
[8]
İlk yürüş
[8]
İlk fəth edən(lər)
[8]
Qışda ilk yürüş Qışda ilk fəth edən(lər) Yürüşlər
[9]
Ölümlər
[9]
Ölüm dərəcəsi
[9]
1990-cı ildən
ölüm dərəcəsi[10]
1990–2003-cü illərdə
ölüm dərəcəsi
[10]
Everest 8848 m Nepal Nepal/
Çin Çin
29 may 1953 Yeni Zelandiya Edmund Hillari
Nepal Tensinq Norgey
17 Fev 1980
Polşa Kşiştof Veliçki
Polşa Leşek Cichi
5656 223 3.9% 37% 4.4%
K2 8611 m Pakistan Pakistan/Çin Çin[11]/
31 iyul 1954 İtaliya Akille Kompanoni
İtaliya Lino Laçedelli
306 81 26.5% 41% 19.7%
Kançencaqra 8586 m Nepal Nepal/
Hindistan Hindistan
25 may 1955 Böyük Britaniya Corc Band
Böyük Britaniya Co Braun
11 Yan 1986 Polşa Kşiştof Veliçki
Polşa Eji Kukuçka
283 40 14.1% 21% 22%
Lhotze 8516 m Nepal Nepal/
Çin Çin
18 may 1956 İsveçrə Frits Luçsinger
İsveçrə Ernst Rayss
31 Dek 1988 Polşa Kşiştof Veliçki 461 13 2.8% 14% 2%
Makalu 8485 m Nepal Nepal/
Çin Çin
15 may 1955 Fransa Jan Couzi
Fransa Lionel Terray
09 Fev 2009 İtaliya Simone Moro
Qazaxıstan Denis Urubko
361 31 8.6% 16% 8.5%
Ço-Oyu 8201 m Nepal Nepal/
Çin Çin
19 Okt 1954 Avstriya Cozef Joçler
Nepal Pasanq Dava Lama
Avstriya Herbert Tiçi
12 Fev 1985 Polşa Masey Berbeka
Polşa Masey Pavlikovski
3138 44 1.4%
Dhaulagiri 8167 m Nepal Nepal 13 may 1960 Avstriya Kurt Diemberger
Almaniya Peter Diener
Nepal Navang Dorje
Nepal Nima Dorje
İsveçrə Ernst Forrer
Avstriya Albin Sçelbert
21 Yan 1985 Polşa Andjey Çok
Polşa Eji Kukuçka
448 69 15.4% 31% 11%
Manaslu 8163 m Nepal Nepal 9 may 1956 Yaponiya Toşio İmanişi
Nepal Gyalzen Norbu
12 Yan 1984 Polşa Masey Berbeka
Polşa Rişard Gajevski
661 65 9.8% 35.16% 13.42%
Nanga Parbat 8126 m Pakistan Pakistan 3 iyul 1953 Avstriya Hermann Bul 335 68 20.30% 77% 5.5%
Annapurna I 8091 m Nepal Nepal 3 iyun 1950 Fransa Moris Ersoq
Fransa Lui Laşenal
3 Fev 1987 Polşa Eji Kukuçka
Polşa Artur Hajzer
191 61 32% 66% 19.7%
Gaşerbrum I 8080 m Pakistan Pakistan/
Çin Çin
5 iyul 1958 ABŞ Endryu Kaufman
ABŞ Pet Şeninq
9 mart 2012 Polşa Adam Beletskiy
Polşa Yanuş Golab
334 29 8.7% 15.5% 8.75%
Broud-Pik 8051 m Pakistan Pakistan/
Çin Çin
09 iyun 1957 Avstriya Frits Vintersteller
Avstriya Markus Sçmuck
Avstriya Kurt Dimberger
Avstriya Hermann Bul
5 mart 2013 Polşa Masey Berbeka
Polşa Adam Beletskiy
Polşa Tomaş Kovalski
Polşa Artur Malek
404 21 5.2% 5% 8.6%
Gaşerbrum II 8035 m Pakistan Pakistan/
Çin Çin
7 iyul 1956 Avstriya Frits Moravek
Avstriya Yosef Larch
Avstriya Hans Villenpart
2 Fev 2011 İtaliya Simone Moro
Qazaxıstan Denis Urubko
ABŞ Kori Riçards
930 21 2.3% 7.8% 0.44%
Şişabanqma 8027 m Çin Çin 2 may 1964 Çin Syuy Tszin
Çin Çan Çun-yen
Çin Van Fuçjou
Çin Çen San
Çin Çen Tyan-lyan
Çin Vu Tsunq-yue
Çin Sodnam Doji
Çin Miqmar Traşi
Çin Doji
Çin Yonten
14 Yan 2005 Polşa Petr Moravski
İtaliya Simone Moro
302 25 8.3% 2% 16.8%

14 səkkizminliyin hamısını yoxlanılmaqla fəth edən alpinistlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Siyahıdakı insanların hər biri 14 zirvənin hamısını O2 balonu olmadan fəth ediblər.

Ardıcıllıq

[12]

O2 balonu istifadə etmədən (ardıcıllıqla) Adı Tarix Doğum Yaş Milliyyət
1 1 Raynhold Messner 1970–1986 1944 42 İtaliya İtaliyalı
2 Eji Kukuçka 1979–1987 (həlak olub) 1948 39 Polşa Polşalı
3 2 Erhard Loretan 1982–1995 (həlak olub) 1959 36 İsveçrə İsveçrəli
4 [13] Karlos Karsolio 1985–1996 1962 33 Meksika Meksikalı
5 Kşiştof Veliçki 1980–1996 1950 46 Polşa Polşalı
6 3 Xuanito Oiarzabal 1985–1999 1956 43 İspaniya İspaniyalı
7 Serxio Martini 1983–2000 1949 51 İtaliya İtaliyalı
8 Pak Yun Sok 1993–2001 (həlak olub)[14] 1963 38 Cənubi Koreya Koreyalı
9 Om Honq-gil 1988–2001 1960[15] 40 Cənubi Koreya Koreyalı
10 4 Alberto İnurrategi 1991–2002[16] 1968 33 İspaniya İspaniyalı
11 Han Vanq-yonq 1994–2003 1966 37 Cənubi Koreya Koreyalı
12 5[17] Ed Visturs 1989–2005 1959 46 ABŞ Amerikalı
13 6[18][19][20] Silvio Mondinelli 1993–2007 1958 49 İtaliya İtaliyalı
14 7[21] İvan Valexo 1997–2008 1959 49 Ekvador Ekvadorlu
15 8[22] Denis Urubko 2000–2009 1973 35 Qazaxıstan Qazaxıstanlı
16 Ralf Dujmovits 1990–2009 1961[23] 47 Almaniya Almaniyalı
17 9 Veikka Qustafsson 1993–2009 1968 41 Finlandiya Finlandiyalı
18[24] Endryu Lok 1993–2009 1961[25] 48 Avstraliya Avstraliyalı
19 10 Juan Qarsia 1993–2010 1967 43 Portuqaliya Portuqaliyalı
20[26] Petr Pustelnik 1990–2010 1951 58 Polşa Polşalı
21[27] Edurne Pasaban 2001–2010 1973 36 İspaniya İspaniyalı
22[28] Abele Blank 1992–2011[29][30] 1954 56 İtaliya İtaliyalı
23 Minqma Şerpa 2000–2011[29] 1978 33 Nepal Nepallı
24 11 Gerlinde Kaltenbrunner 1998–2011[29] 1970 40 Avstriya Avstriyalı
25 Vasili Pivtsov 2001–2011[29] 1975 36 Qazaxıstan Qazaxıstanlı
26 12 Maksut Zumayev 2001–2011[29] 1977 34 Qazaxıstan Qazaxıstanlı
27 Ce-Su Kim 2000–2011[29] 1961 50 Cənubi Koreya Koreyalı
28[31] 13 Mario Panzeri 1988–2012 1964 48 İtaliya İtaliyalı
29[32] Hirotaka Takeuçi 1995–2012[32] 1971 41 Yaponiya Yaponiyalı
30 Çhanq Dava Şerpa 2001–2013[29] 1982 30 Nepal Nepallı
31 14 Kim Çanq-Ho 2005–2013[29] 1970 43 Cənubi Koreya Koreyalı
32 Xorxe Egoçeaga 2002–2014[33] 1968 45 İspaniya İspaniyalı
33 15 Radek Yaroş 1998–2014[29] 1964 50 Çexiya Çexiyalı

Mübahisələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

14 zirvənin hər birini fəth etdiyinə dair yoxlanılmış kifayət qədər sübut yoxdur. Mübahisəyə səbəb olmuş fəthlər mötərizədə verilib.

Adı Tarix Doğum Yaş Milliyyət
Fausto De Stefani (Lhotze 1997)[34] 1983–1998 1952 46 İtaliya İtaliyalı
Alan Hinkes (Ço-Oyu 1990)[35][36] 1987–2005 1954 53 Böyük Britaniya Britaniyalı
Vladislav Terziul (Şişabanqma 2000)[37][38] 1993–2002 (həlak olub) 1953 49 Ukrayna Ukraynalı
O In Son (Kançencaqra 2009)[39][40][41][42] 1997–2010 1966 44 Cənubi Koreya Koreyalı
Karlos Pauner (Şişabanqma 2012)[43] 2001–2013 1963 50 İspaniya İspaniya

Şəkillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. "Preliminary stats: Himalaya and Everest 2011 spring review". ExplorersWeb. 8 iyun, 2013. 2014-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06. (Subscription required (help)).
  2. "Lhotse Summits". 8000ers.com. 2022-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06.
  3. "Oh Eun-Sun summits Annapurna - becomes the first woman 14x8000er summiteer!". ExplorersWeb. 27 aprel, 2010. 2012-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06. (Subscription required (help)).
  4. "Korean Alpine Federation questions Miss Oh's Kangchenjunga 2009 summit". ExplorersWeb. 30 avqust, 2010. 2012-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06. (Subscription required (help)).
  5. "Oh Eun-Sun report, final: Edurne Pasaban takes the throne". ExplorersWeb. 10 dekabr, 2010. 2016-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06. (Subscription required (help)).
  6. "Austrian woman claims Himalayas climbing record". BBC News. 23 Avqust 2011. 2011-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06.
  7. "Austrian is first woman to scale 14 peaks without oxygen". AsiaOne. 30 avqust, 2011. 2012-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-06.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3
    "General Info". 8000ers.com. 2012-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  9. 9,0 9,1 9,2 "Stairway to heaven". The Economist. 29 May 2013. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10As of March 2012
  10. 10,0 10,1 Çin Milli Coğrafiyası, avqust 2006, səh 77.
  11. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-28500721 Arxivləşdirilib 2018-10-25 at the Wayback Machine K2 lies in Pakistan, near the northern border with China.
  12. "Climbers - First 14". 8000ers.com. 2012-05-26. 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  13. Karlos Karsolio 1988-ci ildə Makaludan enən zaman təcili olaraq oksigen tələb edirdi.
  14. Coley, Mariah. "Koreans Missing on Annapurna Presumed Dead". Alpinist.com. 2022-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  15. EverestNews2004.com, News (age calculated: in 2004 Hong-Gil Um was 44). "Mr. Um Hong Gil has bagged his 15th 8000 meter peak". 2009-06-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  16. Kukuxumusu, Spanish News. "Alberto Iñurrategi achieves his fourteenth "eight thousand meters"". 2009-06-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  17. "Best of ExplorersWeb 2005 Awards: Ed Viesturs and Christian Kuntner". Mounteverest.net. 2008-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  18. Mounteverest.net. "The wolf is back: Gnaro bags Baruntse". 2008-10-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  19. "The day after: Silvio Mondinelli, Broad Peak and all 14 8000m summits". PlanetMountain.com. 2016-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10. 13/07 interview with Silvio Mondinelli after the summit of his 14th 8000m peak without supplementary oxygen.
  20. "The 14th knight: Ecuadorian Ivan Vallejo is ready to continue". Mounteverest.net. 2008-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10. Implied in text: ...Following İtaliyalı Silvio "Gnaro" Mondinelli last year and American Ed Viesturs in 2005, Ivan also became only the seventh mountaineer in the world to have done them all without supplementary oxygen.
  21. "The 14th knight: Ecuadorian Ivan Vallejo is ready to continue". Mounteverest.net. 2008-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10. ...Ivan also became only the seventh mountaineer in the world to have done them all without supplementary oxygen.
  22. "Denis Urubko, Cho Oyu and all 14 8000m peaks". PlanetMountain.com. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  23. "Ralf Dujmovits". Ralf-dujmovits.de. 2010-07-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  24. "Summit 8000 - Andrew Lock's quest to climb all fourteen of the highest mountains in the world". Andrew-lock.com. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-14.
  25. "Australia's Most Accomplished Mountaineer". Andrew Lock. 2009-10-02. 2013-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  26. "Piotr Pustelnik summits Annapurna - bags the 14x8000ers!". Explorersweb.com. 2016-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-21.
  27. "Shisha Pangma: Edurne Pasaban summits - completes the 14x800ers". Explorersweb.com. 2016-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  28. "Abele Blanc summits Annapurna and all 8000ers". Planetmountain.com. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  29. 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 29,7 29,8 "Climbers - First 14, updated table on 8000ers.com". 8000ers.com. 2021-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-21.
  30. "Everest - Mount Everest by climbers, news". Mounteverest.net. 2005-05-18. 2012-07-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-21.
  31. "Mario Panzeri: sono in cima! E finalmente sono 14 ottomila". Montagna.tv. 2013-11-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  32. 32,0 32,1 "日本人初の快挙、8000m峰14座登頂 竹内洋岳". Nikkei.com. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  33. "Climbers - First 14". 8000ers.com. 2014-08-13. 2019-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  34. "Fausto de Stefani back for Lhotse – changes ahead on the 14x8,000ers summiteers' list?". MountEverest.net. 2009-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  35. AdventureStats.net, Official records. "Climbers that have summited 10 to 13 of the 14 Main-8000ers". 2013-07-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  36. MountEverest.net. "Alan Hinkes Kangchenjunga - 13 or 14?". 2010-04-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  37. Russianclimb.com, Mountaineering World of Russia & CIS. "Vladislav Terzyul, List of ascents". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  38. "Sad results on Makalu and Unanswered Questions: 1 missing climber and 1 passed away on Makalu". Everestnews2004.com. 2012-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-21.
  39. "AFP: Winds delay S. Korean climber's record attempt". Google.com. 2010-04-24. 2010-04-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  40. "Everest K2 News ExplorersWeb - More dark clouds mounting on Anna summit push; Miss Oh's Kanchen summit "disputed" after renewed accusations". Explorersweb.com. 2010-04-26. 2012-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  41. "New doubts over Korean Oh Eun-Sun's climbing record". BBC News. 2010-08-27. 2011-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-09.
  42. "Seasonal Stories for the Nepalese Himalaya 2010" (PDF). Himalayandatabase.com. 2013-05-13 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.
  43. "Desnivel; Carlos Pauner consigue la cima del Everest". Desnivel.com. 2015-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-10.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]