İsmayıl xan Ziyadxanov: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
7 mənbə arxivləşdirildi və 0 keçid ölü olaraq işarələndi.) #IABot (v2.0.9.5
6 mənbə arxivləşdirildi və 0 keçid ölü olaraq işarələndi.) #IABot (v2.0.9.5
Sətir 1: Sətir 1:
{{Vəzifəli şəxs
{{İş gedir}}{{Vəzifəli şəxs
|orijinal adı = İsmayıl xan Əbülfət ağa oğlu Ziyadxanov
|orijinal adı = İsmayıl xan Əbülfət ağa oğlu Ziyadxanov
|şəkil = İsmayıl xan Ziyadxanov.jpg
|şəkil = İsmayıl xan Ziyadxanov.jpg
Sətir 25: Sətir 25:
}}
}}


'''İsmayıl xan Ziyadxanov''' və ya '''İsmayıl xan Ziyadxanlı''' ({{DVTY}}) — [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] hökumətinin üzvü, diplomat, podpolkovnik. [[Rusiya imperiyası I Dövlət Duması]]<nowiki/>na seçilmiş 5 azərbaycanlıdan biri.{{Bax|#Həyatı|1}}
'''İsmayıl xan Ziyadxanov''' və ya '''İsmayıl xan Ziyadxanlı''' ({{DVTY}}) — [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] hökumətinin üzvü, diplomat, podpolkovnik. [[Rusiya imperiyası I Dövlət Duması]]<nowiki/>na seçilmiş 5 azərbaycanlıdan biri.


İsmayıl xan [[Gəncə xanlığı|Gəncə xanı]] [[Cavad xan]]<nowiki/>ın nəticəsi, [[Qacarlar dövləti|Qacar]] taxt-tacının vəliəhdi [[Abbas Mirzə]]<nowiki/>nin isə nəvəsidir. [[Rusiya İmperiyası Ordusu|Çar ordusunun]] və [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] Ordusunun zabiti olmuş [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan Ziyadxanın]] və [[Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)|Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazir]]<nowiki/>inin müavini və [[AXC|Azərbaycan Cümhuriyyətinin]] [[İran|İrandakı]] səfiri olmuş [[Adil xan Ziyadxanov]]<nowiki/>un qardaşıdır.{{Bax|#Ailəsi|1}}
İsmayıl xan [[Gəncə xanlığı|Gəncə xanı]] [[Cavad xan]]<nowiki/>ın nəticəsi, [[Qacarlar dövləti|Qacar]] taxt-tacının vəliəhdi [[Abbas Mirzə]]<nowiki/>nin isə nəvəsidir. [[Rusiya İmperiyası Ordusu|Çar ordusunun]] və [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] Ordusunun zabiti olmuş [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan Ziyadxanın]] və [[Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)|Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazir]]<nowiki/>inin müavini və [[AXC|Azərbaycan Cümhuriyyətinin]] [[İran|İrandakı]] səfiri olmuş [[Adil xan Ziyadxanov]]<nowiki/>un qardaşıdır.


[[Aprel işğalı]]<nowiki/>ndan sonra [[bolşeviklər]] tərəfindən məhkəməsiz güllələnib.{{Bax|#Vəfatı|1}}
[[Aprel işğalı]]<nowiki/>ndan sonra [[bolşeviklər]] tərəfindən məhkəməsiz güllələnib.


== Həyatı ==
== Həyatı ==
Sətir 36: Sətir 36:
İsmayıl xan Ziyadxanov 1867-ci il avqustun 15-də [[Gəncə]] şəhərində anadan olub.<ref name=":7">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=38 |language=az}}</ref> İlk təhsilini [[Gəncə Kişi Gimnaziyası]]<nowiki/>nda alıb, daha sonra isə [[Moskva Dövlət Universiteti|Moskva İmperator Universiteti]]<nowiki/>nin hüquq fakültəsinə daxil olub.<ref>{{Cite web |last=Mahmudov |first=Yaqub |author-link=Yaqub Mahmudov |date=2016-05-31 |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Türk – İslam dünyasında ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət idi |url=https://old.xalqqazeti.com/az/news/politics/71866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141016/https://old.xalqqazeti.com/az/news/politics/71866 |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=Xalq Qəzeti |language=en}}</ref><ref>{{kitab3|müəllif=|başlıq=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 100 sual, 100 cavab|link=http://www.ebooks.az/view/zx6h4myw.pdf|yer=[[Bakı]]|nəşriyyat=Mütərcim|il=2018|səhifə=86|səhifələr=152}}</ref> Universiteti bitirdikdən sonra Tiflis Dairə Məhkəməsində prokuror müavini vəzifəsində işləməyə başlayıb.<ref name=":7" /> 1904-cü ildə yaradılmış [[Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti]]<nowiki/>nin üzvü olub.
İsmayıl xan Ziyadxanov 1867-ci il avqustun 15-də [[Gəncə]] şəhərində anadan olub.<ref name=":7">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=38 |language=az}}</ref> İlk təhsilini [[Gəncə Kişi Gimnaziyası]]<nowiki/>nda alıb, daha sonra isə [[Moskva Dövlət Universiteti|Moskva İmperator Universiteti]]<nowiki/>nin hüquq fakültəsinə daxil olub.<ref>{{Cite web |last=Mahmudov |first=Yaqub |author-link=Yaqub Mahmudov |date=2016-05-31 |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Türk – İslam dünyasında ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət idi |url=https://old.xalqqazeti.com/az/news/politics/71866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141016/https://old.xalqqazeti.com/az/news/politics/71866 |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=Xalq Qəzeti |language=en}}</ref><ref>{{kitab3|müəllif=|başlıq=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 100 sual, 100 cavab|link=http://www.ebooks.az/view/zx6h4myw.pdf|yer=[[Bakı]]|nəşriyyat=Mütərcim|il=2018|səhifə=86|səhifələr=152}}</ref> Universiteti bitirdikdən sonra Tiflis Dairə Məhkəməsində prokuror müavini vəzifəsində işləməyə başlayıb.<ref name=":7" /> 1904-cü ildə yaradılmış [[Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti]]<nowiki/>nin üzvü olub.


1906-cı ildə İsmayıl xan [[Yelizavetpol quberniyası|Yelizavetpol quberniyasından]] [[Rusiya imperiyası I Dövlət Duması]]<nowiki/>na seçilib.<ref>{{Cite book |last=Боиович |first=Милан Михайлович |url=https://www.prlib.ru/item/462847 |title=Члены Государственной думы : (портреты и биографии) : Первый созыв, 1906-1911 г. |publisher=Типография Т-ва И. Д. Сытина |year=1907 |edition= |place=Москва |page=455 |language=ru |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512184535/https://www.prlib.ru/item/462847 |archive-date=2021-05-12 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2011-01-30 |title=Азербайджанцы - депутаты в Государственной Думе России 4-х созывов |url=https://ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_-_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D1%83%D0%BC%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_4-%D1%85_%D1%81%D0%BE%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2 |access-date=2024-05-07 |website=ourbaku.com |archive-date=2021-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210927162510/https://ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_-_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D1%83%D0%BC%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_4-%D1%85_%D1%81%D0%BE%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2 |url-status=live }}</ref> O Dumaya seçilən 5 azərbaycanlı deputatdan biri olub.<ref name=":02">{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |title=Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar |publisher=Ulduz Poliqrafiya Servisi |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=99 |language=az |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141014/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref> Burada o, dumanın müsəlman fraksiyasının büro üzvü və [[Konstitusiyalı Demokratiya Partiyası|"Xalq Azadlığı" partiyası]]<nowiki/>nın üzvü olub.<ref name=":7" /><ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2004 |isbn=9952-417-14-2 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=26 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306071331/https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |archive-date=2022-03-06 |url-status=live}}</ref> Dumadakı fəaliyyəti dövründə çarizmin ucqarlarda köçürmə siyasətini, [[Qafqaz]]<nowiki/>da törədilmiş milli qırğınları, Rusiyanın azərbaycanlılara qarşı münasibətini kəskin tənqid edib.<ref>{{Cite book |url=http://gakh.cls.az/front/files/libraries/1524/books/380255382.pdf |title=Tarixi vә millimәnәvi dәyәrlәr kontekstindә. Azərbaycan Milli Kimliyi |year=2014 |location=[[Bakı]] |pages=337 |language=az |access-date=2024-05-08 |archive-date=2019-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190819134713/http://gakh.cls.az/front/files/libraries/1524/books/380255382.pdf |url-status=unfit }}</ref><ref>{{Cite book |last=Baykara |first=Hüseyn |url=http://web2.anl.az:81/read/page.php?zoom=0&bibid=8840&pno=65 |title=Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1992 |location=[[Bakı]] |pages=126 |language=az |author-link=Hüseyn Baykara |access-date=2024-05-08 |archive-date=2024-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240508131303/http://web2.anl.az:81/read/page.php?zoom=0&bibid=8840&pno=65 |url-status=live }}</ref> İsmayıl xan təkcə Qafqazda deyil [[Baltikyanı]] bölgələrdə də baş verən haqsızlıqlara qarşı çıxıb və öz etirazını bildirib.<ref>{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |title=Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1991 |location=[[Bakı]] |pages=37 |language=ru |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141018/https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref> İsmayıl xan Ziyadxanov Dumanın buraxılmasına etiraz edən deputatların Vıborq bəyannaməsini imzaladığına görə Dumaya seçilmək hüququndan məhrum edilməklə üç aylıq həbs cəzasına məhkum olunub.<ref>{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |title=Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1991 |location=[[Bakı]] |pages=40 |language=ru |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141018/https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |date=2013-12-05 |title=Azərbaycan Parlamenti necə yarandı |url=https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2013/dekabr/339716.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141042/https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2013/dekabr/339716.htm |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=Azərbaycan qəzeti}}</ref> Həbsini 3 ay Şəki həbsxanasında çəkib.<ref name=":73">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=63 |language=az}}</ref>
1906-cı ildə İsmayıl xan [[Yelizavetpol quberniyası|Yelizavetpol quberniyasından]] [[Rusiya imperiyası I Dövlət Duması]]<nowiki/>na seçilib.<ref>{{Cite book |last=Боиович |first=Милан Михайлович |url=https://www.prlib.ru/item/462847 |title=Члены Государственной думы : (портреты и биографии) : Первый созыв, 1906-1911 г. |publisher=Типография Т-ва И. Д. Сытина |year=1907 |edition= |place=Москва |page=455 |language=ru |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512184535/https://www.prlib.ru/item/462847 |archive-date=2021-05-12 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2011-01-30 |title=Азербайджанцы - депутаты в Государственной Думе России 4-х созывов |url=https://ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_-_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D1%83%D0%BC%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_4-%D1%85_%D1%81%D0%BE%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2 |access-date=2024-05-07 |website=ourbaku.com |archive-date=2021-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210927162510/https://ourbaku.com/index.php/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_-_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D1%83%D0%BC%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_4-%D1%85_%D1%81%D0%BE%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2 |url-status=live }}</ref> O Dumaya seçilən 5 azərbaycanlı deputatdan biri olub.<ref name=":02">{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |title=Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar |publisher=Ulduz Poliqrafiya Servisi |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=99 |language=az |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141014/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref> Burada o, dumanın müsəlman fraksiyasının büro üzvü və [[Konstitusiyalı Demokratiya Partiyası|"Xalq Azadlığı" partiyası]]<nowiki/>nın üzvü olub.<ref name=":7" /><ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2004 |isbn=9952-417-14-2 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=26 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306071331/https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |archive-date=2022-03-06 |url-status=live}}</ref> Dumadakı fəaliyyəti dövründə çarizmin ucqarlarda köçürmə siyasətini, [[Qafqaz]]<nowiki/>da törədilmiş milli qırğınları, Rusiyanın azərbaycanlılara qarşı münasibətini kəskin tənqid edib.<ref>{{Cite book |url=http://gakh.cls.az/front/files/libraries/1524/books/380255382.pdf |title=Tarixi vә millimәnәvi dәyәrlәr kontekstindә. Azərbaycan Milli Kimliyi |year=2014 |location=[[Bakı]] |pages=337 |language=az |access-date=2024-05-08 |archive-date=2019-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190819134713/http://gakh.cls.az/front/files/libraries/1524/books/380255382.pdf |url-status=unfit }}</ref><ref>{{Cite book |last=Baykara |first=Hüseyn |url=http://web2.anl.az:81/read/page.php?zoom=0&bibid=8840&pno=65 |title=Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1992 |location=[[Bakı]] |pages=126 |language=az |author-link=Hüseyn Baykara}}</ref> İsmayıl xan təkcə Qafqazda deyil [[Baltikyanı]] bölgələrdə də baş verən haqsızlıqlara qarşı çıxıb və öz etirazını bildirib.<ref>{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |title=Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1991 |location=[[Bakı]] |pages=37 |language=ru |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141018/https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref> İsmayıl xan Ziyadxanov Dumanın buraxılmasına etiraz edən deputatların Vıborq bəyannaməsini imzaladığına görə Dumaya seçilmək hüququndan məhrum edilməklə üç aylıq həbs cəzasına məhkum olunub.<ref>{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |title=Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России |publisher=[[Azərnəşr]] |year=1991 |location=[[Bakı]] |pages=40 |language=ru |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141018/https://ebooks.az/ru/book/42LKPQi8 |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |date=2013-12-05 |title=Azərbaycan Parlamenti necə yarandı |url=https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2013/dekabr/339716.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141042/https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2013/dekabr/339716.htm |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=Azərbaycan qəzeti}}</ref> Həbsini 3 ay Şəki həbsxanasında çəkib.<ref name=":73">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=63 |language=az}}</ref>
[[Fayl:İsmayıl xan Ziyadxanlı tələbəlik illərində.jpg|150px|thumb|left|İsmayıl xan Ziyadxanov tələbəlik illərində XIX əsrin sonları]]
[[Fayl:İsmayıl xan Ziyadxanlı tələbəlik illərində.jpg|150px|thumb|left|İsmayıl xan Ziyadxanov tələbəlik illərində XIX əsrin sonları]]
1907-ci ilin martında Qafqaz və [[Krım]] müsəlmanlarının nümayəndələrinin [[Gəncə]]<nowiki/>də keçirilmiş qurultayında İsmayıl xan Ziyadxanovun rəhbərliyi ilə Zaqafqaziya Ümummüsəlman İttifaqının yaradılması qərara alınıb.<ref name=":0">{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |title=Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar |publisher=Ulduz Poliqrafiya Servisi |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=94 |language=az |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141014/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book |last=Əzizov |first=Eldar |url=http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/difai.pdf |title=Difai: XX əsrin əvvəllərində erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin ilkin tarixi şərtləri və səbəbləri |year=2009 |location=[[Bakı]] |pages=56 |language=az |author-link=Eldar Əzizov |access-date=2024-05-08 |archive-date=2014-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140629123538/http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/difai.pdf |url-status=unfit }}</ref> 1907-ci ilin may ayında isə İsmayıl xanın rəhbərliyi ilə məqsədi, müsəlmanlar arasında maarif və mədəniyyəti yaymaq, hüququ qorumaq, ədaləti və vicdanı tapdalayanların hamısını cəzalandırmaq olan, "Müdafiə" təşkilatı yaradılıb.<ref name=":0" /><ref name=":74">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=73 |language=az}}</ref>
1907-ci ilin martında Qafqaz və [[Krım]] müsəlmanlarının nümayəndələrinin [[Gəncə]]<nowiki/>də keçirilmiş qurultayında İsmayıl xan Ziyadxanovun rəhbərliyi ilə Zaqafqaziya Ümummüsəlman İttifaqının yaradılması qərara alınıb.<ref name=":0">{{Cite book |last=Seyidzadə |first=Dilarə |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |title=Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar |publisher=Ulduz Poliqrafiya Servisi |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=94 |language=az |author-link=Dilarə Seyidzadə |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141014/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/246344.pdf |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book |last=Əzizov |first=Eldar |url=http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/difai.pdf |title=Difai: XX əsrin əvvəllərində erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin ilkin tarixi şərtləri və səbəbləri |year=2009 |location=[[Bakı]] |pages=56 |language=az |author-link=Eldar Əzizov |access-date=2024-05-08 |archive-date=2014-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140629123538/http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/difai.pdf |url-status=unfit }}</ref> 1907-ci ilin may ayında isə İsmayıl xanın rəhbərliyi ilə məqsədi, müsəlmanlar arasında maarif və mədəniyyəti yaymaq, hüququ qorumaq, ədaləti və vicdanı tapdalayanların hamısını cəzalandırmaq olan, "Müdafiə" təşkilatı yaradılıb.<ref name=":0" /><ref name=":74">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=73 |language=az}}</ref>


[[Birinci Dünya müharibəsi|Birinci Dünya Müharibəsi]] dövründə rus komandanlığı zəifləyən Rusiya ordusunun say tərkibini artırmaq məqsədilə Azərbaycandan da əsgər cəlb etməyi və onları Türkiyəyə qarşı döyüşlərə cəlb etməklə bağlı qərar verir.<ref name=":5">{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2005 |isbn=9952-417-44-4 |volume=II |location=[[Bakı]] |page=302 |language=az |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018163026/https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |archive-date=2015-10-18 |url-status=live}}</ref> Bu qərara mane olmaq üçün [[Xəlil bəy Xasməmmədov]], İsmayıl xan Ziyadxanov və [[Ələkbər bəy Rəfibəyli]]<nowiki/>dən ibarət nümayəndə heyəti [[Tbilisi|Tiflis]]<nowiki/>də Qafqaz general-qubernatoru ilə danışıqlar aparırlar.<ref name=":5" /><ref name=":6">{{Cite book |last=Fərhadov |first=Əli |url=http://azhistorymuseum.gov.az/uploads/books/files/2021/03/azhistorymuseum.gov.az_776_Azrbaycan_Birinci_Dunya_muharibsi_dovr.pdf |title=Azərbaycan Birinci Dünya müharibəsi dövründə. Elmi məqalələr toplusu. |publisher=Ziya nəşriyyatı |year=2014 |location=[[Bakı]] |pages=165 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220619194258/http://azhistorymuseum.gov.az/uploads/books/files/2021/03/azhistorymuseum.gov.az_776_Azrbaycan_Birinci_Dunya_muharibsi_dovr.pdf |url-status=live }}</ref> Nəticədə, azərbaycanlıların orduya məcburi qaydada deyil, könüllü cəlb edilməsi qərara alınır.<ref name=":6" />
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə rus komandanlığı zəifləyən Rusiya ordusunun say tərkibini artırmaq məqsədilə Azərbaycandan da əsgər götürməyi və onları Türkiyəyə qarşı döyüşlərə cəlb etməklə bağlı qərar verir.<ref name=":5">{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2005 |isbn=9952-417-44-4 |volume=II |location=[[Bakı]] |page=302 |language=az |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018163026/https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |archive-date=2015-10-18 |url-status=live}}</ref> Bu qərara mane olmaq üçün Xəlil bəy Xasməmmədov, İsmayıl xan Ziyadxanov və Ələkbər bəy Rəfibəylidən ibarət nümayəndə heyəti Tiflisdə Qafqaz general-qubernatoru ilə danışıqlar aparırlar.<ref name=":5" /><ref name=":6">{{Cite book |last=Fərhadov |first=Əli |url=http://azhistorymuseum.gov.az/uploads/books/files/2021/03/azhistorymuseum.gov.az_776_Azrbaycan_Birinci_Dunya_muharibsi_dovr.pdf |title=Azərbaycan Birinci Dünya müharibəsi dövründə. Elmi məqalələr toplusu. |publisher=Ziya nəşriyyatı |year=2014 |location=[[Bakı]] |pages=165 |language=az |access-date=2024-05-08 |archive-date=2022-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220619194258/http://azhistorymuseum.gov.az/uploads/books/files/2021/03/azhistorymuseum.gov.az_776_Azrbaycan_Birinci_Dunya_muharibsi_dovr.pdf |url-status=live }}</ref> Nəticədə, azərbaycanlıların orduya məcburi qaydada deyil, könüllü cəlb edilməsi qərara alınır.<ref name=":6" />


1917-ci il Rusiya [[Fevral inqilabı]]<nowiki/>ndan sonra [[Gəncə]]<nowiki/>də ictimai təşkilatların icraiyyə komitəsini təşkil edib və şəhər milisinin rəisi təyin edilib.<ref>{{Cite web |last=Əfəndiyev |first=Timuçin |author-link=Timuçin Əfəndiyev |date=2022-10-17 |title=Şərəfli nəslin təmsilçiləri |url=https://525.az/news/6880-serefli-neslin-temsilcileri |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20221017154916/https://525.az/news/6880-serefli-neslin-temsilcileri |archive-date=2022-10-17 |access-date=2024-05-07 |website=525-ci qəzet}}</ref> Həmin dövrdə Gəncə şəhərinin asayişi onun rəhbərlik etdiyi milis dəstələri tərəfindən qorunub.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=148 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref name=":75">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=78 |language=az}}</ref> 1917-ci ildə yaradılmış "[[Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi]]"nin qurucularındandır.<ref name=":75" />
1917-ci il Rusiya Fevral inqilabından sonra Gəncədə ictimai təşkilatların icraiyyə komitəsini təşkil edib və şəhər milisinin rəisi təyin edilib.<ref>{{Cite web |last=Əfəndiyev |first=Timuçin |author-link=Timuçin Əfəndiyev |date=2022-10-17 |title=Şərəfli nəslin təmsilçiləri |url=https://525.az/news/6880-serefli-neslin-temsilcileri |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20221017154916/https://525.az/news/6880-serefli-neslin-temsilcileri |archive-date=2022-10-17 |access-date=2024-05-07 |website=525-ci qəzet}}</ref> Həmin dövrdə Gəncə şəhərinin asayişi onun rəhbərlik etdiyi milis dəstələri tərəfindən qorunub.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=148 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref name=":75">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=78 |language=az}}</ref> 1917-ci ildə yaradılmış "[[Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi]]"nin qurucularındandır.<ref name=":75" />


1918-ci il martın 18-də Stepan Lalayevin başçılğı altında [[Daşnaksutyun|daşnaklar]] [[Şamaxı]]<nowiki/>nı mühasirəyə alaraq hücum ediblər.<ref name=":2">{{Cite book |last=Baberovski |first=Yorq |title=Враг есть везде. Сталинизм на Кавказе |publisher=Российская политическая энциклопедия |year=2010 |isbn=978-5-8243-1435-9 |location=[[Moskva]] |pages=136 |language=ru |author-link=Yorq Baberovski}}</ref> Burada minlərlə sivil insanı öldürüb, evləri yandırıb, tarixi abidələri dağıdıblar. Lalayevin əsgərləri uşaqları və qocaları öldürüb, qadınları zorlayıb binaların eyvanlarından atırdılar. Şəhərin məscidlərində gizlənən qadınları və uşaqları məscidləri yandıraraq öldürürdülər.<ref name=":2" /><ref>{{Cite book |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |url=https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |title=Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) |publisher=Столица |year=2016 |location=[[Moskva]] |pages=179 |language=ru |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230312231535/https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |archive-date=2023-03-12 |url-status=live}}</ref> Bölgədəki insanlara kömək etmək məqsədilə 1918-ci il martın 28-də İsmayıl xan Gəncədə topladığı 500 nəfərlik süvari dəstəsi ilə Şamaxıya gələrək şəhəri molokan və erməni silahlılarından təmizləyib.<ref name=":1">{{Cite web |last=Mirzəliyev |first=Məmməd |date=2019-06-29 |title=Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları |url=http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyul/661113.JPG |access-date=2024-05-07 |publisher=Hüriyyət qəzeti |page=14 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141017/http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyul/661113.JPG |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2012-09-27 |title=Cümhuriyyət fədailəri: Ziyadxanovlar |url=https://news.milli.az/culture/141022.html |access-date=2024-05-07 |website=Milli.Az |language=az |archive-date=2021-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210714054325/https://news.milli.az/culture/141022.html |url-status=live }}</ref> Şəhəri tərk edən erməni dəstələri [[Mədrəsə (Şamaxı)|Mədrəsə]] kəndinə qaçırlar. İsmayıl xan onları kəndə qədər qovub daha sonra burada mühasirəyə alır.<ref name=":4" /> Kəndin ətrafında baş vermiş döyüşdən sonra erməni dəstələri Mədrəsə kəndini də tərk edərək malakanların yaşadıqları [[Xilmilli|Qozluçay]] kəndinə qaçırlar.<ref name=":4">{{Cite book |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |url=https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |title=Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) |publisher=Столица |year=2016 |location=[[Moskva]] |pages=176 |language=ru |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230312231535/https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |archive-date=2023-03-12 |url-status=live}}</ref><ref name=":76">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=81 |language=az}}</ref>
1918-ci il martın 18-də Stepan Lalayevin başçılğı altında daşnaklar Şamaxını mühasirəyə alaraq hücum ediblər.<ref name=":2">{{Cite book |last=Baberovski |first=Yorq |title=Враг есть везде. Сталинизм на Кавказе |publisher=Российская политическая энциклопедия |year=2010 |isbn=978-5-8243-1435-9 |location=[[Moskva]] |pages=136 |language=ru |author-link=Yorq Baberovski}}</ref> Burada minlərlə sivil insanı öldürüb, evləri yandırıb, tarixi abidələri dağıdıblar. Lalayevin əsgərləri uşaqları və qocaları öldürüb, qadınları zorlayıb binaların eyvanlarından atırdılar. Şəhərin məscidlərində gizlənən qadınları və uşaqları məscidləri yandıraraq öldürürdülər.<ref name=":2" /><ref>{{Cite book |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |url=https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |title=Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) |publisher=Столица |year=2016 |location=[[Moskva]] |pages=179 |language=ru |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230312231535/https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |archive-date=2023-03-12 |url-status=live}}</ref> Bölgədəki insanlara kömək etmək məqsədilə 1918-ci il martın 28-də İsmayıl xan Gəncədə topladığı bir neçə yüz nəfərlik süvari dəstəsi ilə Şamaxıya gələrək şəhərin molokan və erməni silahlılarından təmizləyib.<ref name=":1">{{Cite web |last=Mirzəliyev |first=Məmməd |date=2019-06-29 |title=Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları |url=http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyul/661113.JPG |access-date=2024-05-07 |publisher=Hüriyyət qəzeti |page=14 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141017/http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyul/661113.JPG |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2012-09-27 |title=Cümhuriyyət fədailəri: Ziyadxanovlar |url=https://news.milli.az/culture/141022.html |access-date=2024-05-07 |website=Milli.Az |language=az |archive-date=2021-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210714054325/https://news.milli.az/culture/141022.html |url-status=live }}</ref> Şəhəri tərk edən erməni dəstələri Mədrəsə kəndinə qaçırlar. İsmayıl xan onları kəndə qədər qovub daha sonra burada mühasirəyə alır.<ref name=":4" /> Kəndin ətrafında baş vermiş döyüşdən sonra erməni dəstələri Mədrəsə kəndini də tərk edərək malakanların yaşadıqları Qozluçay kəndinə qaçırlar.<ref name=":4">{{Cite book |last=Rüstəmova-Tohidi |first=Solmaz |url=https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |title=Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) |publisher=Столица |year=2016 |location=[[Moskva]] |pages=176 |language=ru |author-link=Solmaz Rüstəmova-Tohidi |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230312231535/https://www.academia.edu/35949328/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B7_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B5_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4_%D0%9D%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9C_%D0%90%D0%9F_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_2016_486_%D1%81 |archive-date=2023-03-12 |url-status=live}}</ref><ref name=":76">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=81 |language=az}}</ref>


=== Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə ===
=== Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə ===
1918-ci ilin may ayının 28-də [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]]<nowiki/>ndə yaradılan ilk kabinetdə müdafiə naziri vəzifəsinə general [[Xosrov bəy Sultanov]] təyin edildi. Xosrov bəy bu vəzifəni iyunun 11-dək daşıyıb. Həmin il oktyabrın 6-dan dekabrın 26-na qədər isə hərbi işlər üzrə məsələlər İsmayıl xan Ziyadxanova tapşırılıb.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=66 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref name=":78">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=102 |language=az}}</ref> Azərbaycan Cumhuriyyətinin 2-ci hökumətinin tərkibində hərbi işlər üzrə müvəkkil, daha sonra isə Xarici İşlər Nazirinin 1-ci müavini təyin edilib.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=149 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |archive-date=2022-12-19 |url-status=live}}</ref><ref name=":72">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=39 |language=az}}</ref>
1918-ci ilin may ayının 28-də Azərbaycan Cümhuriyyətində yaradılan ilk kabinədə müdafiə naziri vəzifəsinə general [[Xosrov bəy Sultanov]] təyin edildi. Xosrov bəy bu vəzifəni iyunun 11-dək daşıyıb. Həmin il oktyabrın 6-dan dekabrın 26-na qədər isə hərbi işlər üzrə məsələlər İsmayıl xan Ziyadxanova tapşırılıb.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=66 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref name=":78">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=102 |language=az}}</ref> Azərbaycan Cumhuriyyətinin 2-ci hökumətinin tərkibində hərbi işlər üzrə müvəkkil, daha sonra isə Xarici İşlər Nazirinin 1-ci müavini təyin edilib.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=149 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |archive-date=2022-12-19 |url-status=live}}</ref><ref name=":72">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=39 |language=az}}</ref>


1918-ci il sentyabrın 15-də Bakı işğaldan [[Bakı döyüşü|azad]] olunduqdan sonra<ref>{{cite book |author=Yaqublu |first=Nəsiman |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/Azf-276358.pdf |title=Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanda |publisher=Ol nəşriyyatı |year=2013 |isbn=978-9952-484-53-3 |location=[[Bakı]] |page=32 |language=az |author-link=Nəsiman Yaqublu |access-date=2023-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230224061921/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/Azf-276358.pdf |archive-date=2023-02-24 |url-status=live}}</ref> 1918-ci il sentyabrın 23-də [[Qarabağ hərəkatı (1918)|Qarabağ hərəkatı]] başlayıb.<ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2005 |isbn=9952-417-44-4 |volume=II |location=[[Bakı]] |page=106 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018163026/https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |archive-date=2015-10-18 |url-status=live}}</ref> Qarabağ hərəkatına qatılan qüvvələrə 9-cu və 106-cı türk alayları, milli könüllü birliklər və I Azərbaycan diviziyası daxil idi.<ref>{{cite book |author=Rıhtım |first=Mehmet |url=https://ebooks.az/book_u4nHySUj.html |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu |last2=Süleymanov |first2=Mehman |publisher=Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu |year=2008 |isbn=9952-426-23–2 |location=[[Bakı]] |page=214 |language=az |access-date=2023-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230224062707/https://www.ebooks.az/book_u4nHySUj.html |archive-date=2023-02-24 |url-status=live}}</ref> [[Qafqaz İslam Ordusu]] oktyabr ayının 4-də [[Ağdam|Ağdamdan]] başlayaraq [[Şuşa]] istiqamətində hücuma keçib və 1918-ci il oktyabrın 8-də Şuşa şəhəri bütünlüklə erməni–daşnak qüvvələrindən təmizlənib.<ref>{{cite book |author=Süleymanov |first=Mehman |url=https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |title=Nuru paşa və silahdaşları |publisher= |year=2014 |location=[[Bakı]] |page=137 |language=az |access-date=2023-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201123155502/https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |archive-date=2020-11-23 |url-status=live}}</ref> Bu döyüşlərdə Azərbaycan hökumətinin müvəkkili İsmayıl xan Ziyadxanov da iştirak edib.<ref>{{cite book |author=Süleymanov |first=Mehman |url=https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |title=Nuru paşa və silahdaşları |publisher= |year=2014 |location=[[Bakı]] |page=138 |language=az |access-date=2023-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201123155502/https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |archive-date=2020-11-23 |url-status=live}}</ref><ref name=":77">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=99 |language=az}}</ref>
1918-ci il sentyabrın 15-də Bakı işğaldan [[Bakı döyüşü|azad]] olunduqdan sonra<ref>{{cite book |author=Yaqublu |first=Nəsiman |url=http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/Azf-276358.pdf |title=Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanda |publisher=Ol nəşriyyatı |year=2013 |isbn=978-9952-484-53-3 |location=[[Bakı]] |page=32 |language=az |author-link=Nəsiman Yaqublu |access-date=2023-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230224061921/http://anl.az/el/emb/Cumhuriyyet/kitablar_az/Azf-276358.pdf |archive-date=2023-02-24 |url-status=live}}</ref> 1918-ci il sentyabrın 23-də [[Qarabağ hərəkatı (1918)|Qarabağ hərəkatı]] başlayıb.<ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2005 |isbn=9952-417-44-4 |volume=II |location=[[Bakı]] |page=106 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018163026/https://www.ebooks.az/view/VbAXx0H9.pdf |archive-date=2015-10-18 |url-status=live}}</ref> Qarabağ hərəkatına qatılan qüvvələrə 9-cu və 106-cı türk alayları, milli könüllü birliklər və I Azərbaycan diviziyası daxil idi.<ref>{{cite book |author=Rıhtım |first=Mehmet |url=https://ebooks.az/book_u4nHySUj.html |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu |last2=Süleymanov |first2=Mehman |publisher=Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu |year=2008 |isbn=9952-426-23–2 |location=[[Bakı]] |page=214 |language=az |access-date=2023-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230224062707/https://www.ebooks.az/book_u4nHySUj.html |archive-date=2023-02-24 |url-status=live}}</ref> [[Qafqaz İslam Ordusu]] oktyabr ayının 4-də [[Ağdam|Ağdamdan]] başlayaraq [[Şuşa]] istiqamətində hücuma keçib və 1918-ci il oktyabrın 8-də Şuşa şəhəri bütünlüklə erməni–daşnak qüvvələrindən təmizlənib.<ref>{{cite book |author=Süleymanov |first=Mehman |url=https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |title=Nuru paşa və silahdaşları |publisher= |year=2014 |location=[[Bakı]] |page=137 |language=az |access-date=2023-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201123155502/https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |archive-date=2020-11-23 |url-status=live}}</ref> Bu döyüşlərdə Azərbaycan hökumətinin müvəkkili İsmayıl xan Ziyadxanov da iştirak edib.<ref>{{cite book |author=Süleymanov |first=Mehman |url=https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |title=Nuru paşa və silahdaşları |publisher= |year=2014 |location=[[Bakı]] |page=138 |language=az |access-date=2023-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201123155502/https://www.ebooks.az/book_CVkjIHSc.html |archive-date=2020-11-23 |url-status=live}}</ref><ref name=":77">{{Cite book |last=Çingizoğlu |first=Ənvər |title=İsmayıl xan Ziyadxanov |last2=Ziyadxanlı |first2=Aydın |publisher=Mütərcim nəşriyyatı |year=2021 |location=[[Bakı]] |pages=99 |language=az}}</ref>


1919-cu il martın 25-də [[Qacar dövləti]] ilə danışıqlar aparmaq üçün Azərbaycan Cümhuriyyəti tərəfindən [[Tehran]]<nowiki/>a göndərilmiş Fövqəladə diplomatik missiyaya rəhbərlik edib.<ref>{{Cite book |url=http://shirvan.cls.az/front/files/libraries/2474/books/802126298.pdf |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |location=[[Gəncə]] |pages=135 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013075421/http://shirvan.cls.az/front/files/libraries/2474/books/802126298.pdf |url-status= }}</ref><ref>{{Cite book |url=http://anl.az/el/Download/2017/03/2-760465.pdf |title=Азербайджанская Демократическая Республика (1918—1920). Внешняя политика. (Документы и материалы) |publisher=Azərbaycan nəşriyyatı |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=150 |language=ru |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141531/http://anl.az/el/Download/2017/03/2-760465.pdf |url-status=live }}</ref> Onlara Azərbaycan Cümhuriyyətinin [[Tehran]]<nowiki/>da, [[Təbriz]]<nowiki/>də, [[Rəşt]]<nowiki/>də, [[Məşhəd]]<nowiki/>də diplomatik nümayəndəliklərinin açılması haqda<ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2004 |isbn=9952-417-14-2 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=201 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306071331/https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |archive-date=2022-03-06 |url-status=live}}</ref>, ticarət, poçt-teleqraf, gömrük, həmçinin dəniz, dəmir və avtomobil yollarına dair gələcək konvensiyaların bağlanması üçün ümumi müddəaların hazırlanması və sərhəd xətlərinin qorunması üçün qarşıqlılı tədbirlərin görülməsi haqda ilkin danışıqlar aparmaq tapşırığı verilib.<ref>{{Cite web |last=Göyüşov |first=Altay |author-link=Altay Göyüşov |date=2022-01-05 |title=1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyətinin İrana ilk Diplomatik Missiyasının hesabatı |url=https://bakuresearchinstitute.org/report-of-the-first-azerbaijani-diplomatic-mission-to-iran-in-1919-2/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230606114100/https://bakuresearchinstitute.org/report-of-the-first-azerbaijani-diplomatic-mission-to-iran-in-1919-2/ |archive-date=2023-06-06 |access-date=2024-05-07 |website=Baku Research Institute |language=az}}</ref><ref>{{Cite web |last=Hikmət |first=Ramil |date=2016-11-18 |title=Dövlətçilik tariximizdə parlaq imzalar - Ziyadxanov qardaşları |url=https://www.anl.az/down/meqale/525/2016/noyabr/515013.htm |access-date=2024-05-07 |website=www.anl.az |publisher=525-ci qəzet |page=4 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141615/https://www.anl.az/down/meqale/525/2016/noyabr/515013.htm |url-status=live }}</ref> 1919-cu il iyunun 4-də İsmayıl xan Ziyadxanov ilə Qacarlar dövlətinin XİN-nin nümayəndəsi Mötəsəmül Səltənənin imzası ilə 14 maddədən ibarət müqavilə layihəsi imzalandı.<ref>{{Cite book |url=https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |isbn=5-8066-1638-4 |location=[[Gəncə]] |pages=136 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141629/https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |url-status=live }}</ref> Bu missiyanın fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin [[Tehran]]<nowiki/>da daimi diplomatik nümayəndəliyi və Qacarlar dövlətinin bir sıra məntəqələrində konsulluqların açılması razılaşdırıldı.<ref name=":72" /><ref>{{cite web |author= |date= |title=Əliyev M, İsmayıl xan Ziyadxanov, "Odlar yurdu" qəzeti. 1990, № l4; Seyidzadə D. |url= |archive-url= |archive-date= |access-date=14 iyul 2021 |website= |publisher= |language=}}</ref>
1919-cu il martın 25-də İran hökuməti ilə danışıqlar aparmaq üçün Azərbaycan Cümhuriyyəti tərəfindən Tehrana göndərilmiş Fövqəladə diplomatik missiyaya rəhbərlik edib.<ref>{{Cite book |url=http://shirvan.cls.az/front/files/libraries/2474/books/802126298.pdf |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |location=[[Gəncə]] |pages=135 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013075421/http://shirvan.cls.az/front/files/libraries/2474/books/802126298.pdf |url-status= }}</ref><ref>{{Cite book |url=http://anl.az/el/Download/2017/03/2-760465.pdf |title=Азербайджанская Демократическая Республика (1918—1920). Внешняя политика. (Документы и материалы) |publisher=Azərbaycan nəşriyyatı |year=1998 |location=[[Bakı]] |pages=150 |language=ru |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141531/http://anl.az/el/Download/2017/03/2-760465.pdf |url-status=live }}</ref> Onlara Azərbaycan Cümhuriyyətinin Tehranda, Təbrizdə, Rəştdə, Məşhəddə diplomatik nümayəndəliklərinin açılması haqda<ref>{{cite book |author= |url=https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası |publisher=Lider nəşriyyat |year=2004 |isbn=9952-417-14-2 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=201 |access-date=2022-12-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306071331/https://www.ebooks.az/view/iDeYnxc8.pdf |archive-date=2022-03-06 |url-status=live}}</ref>, ticarət, poçt-teleqraf, gömrük, həmçinin dəniz, dəmir və avtomobil yollarına dair gələcək konvensiyaların bağlanması üçün ümumi müddəaların hazırlanması və sərhəd xətlərinin qorunması üçün qarşıqlılı tədbirlərin görülməsi haqda ilkin danışıqlar aparmaq tapşırığı verilib.<ref>{{Cite web |last=Göyüşov |first=Altay |author-link=Altay Göyüşov |date=2022-01-05 |title=1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyətinin İrana ilk Diplomatik Missiyasının hesabatı |url=https://bakuresearchinstitute.org/report-of-the-first-azerbaijani-diplomatic-mission-to-iran-in-1919-2/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230606114100/https://bakuresearchinstitute.org/report-of-the-first-azerbaijani-diplomatic-mission-to-iran-in-1919-2/ |archive-date=2023-06-06 |access-date=2024-05-07 |website=Baku Research Institute |language=az}}</ref><ref>{{Cite web |last=Hikmət |first=Ramil |date=2016-11-18 |title=Dövlətçilik tariximizdə parlaq imzalar - Ziyadxanov qardaşları |url=https://www.anl.az/down/meqale/525/2016/noyabr/515013.htm |access-date=2024-05-07 |website=www.anl.az |publisher=525-ci qəzet |page=4 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141615/https://www.anl.az/down/meqale/525/2016/noyabr/515013.htm |url-status=live }}</ref> 1919-cu il iyunun 4-də İsmayıl xan Ziyadxanov ilə İran XİN-nin nümayəndəsi Mötəsəmül Səltənənin imzası ilə 14 maddədən ibarət müqavilə layihəsi imzalandı.<ref>{{Cite book |url=https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |isbn=5-8066-1638-4 |location=[[Gəncə]] |pages=136 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141629/https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |url-status=live }}</ref> Bu missiyanın fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Tehranda daimi diplomatik nümayəndəliyi və İranın bir sıra məntəqələrində konsulluqların açılması razılaşdırılmışdı.<ref name=":72" /><ref>{{cite web |author= |date= |title=Əliyev M, İsmayıl xan Ziyadxanov, "Odlar yurdu" qəzeti. 1990, № l4; Seyidzadə D. |url= |archive-url= |archive-date= |access-date=14 iyul 2021 |website= |publisher= |language=}}</ref>
== Vəfatı ==
== Vəfatı ==
İsmayıl xan Ziyadxanovun öldürülməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcudur. [[Ənvər Çingizoğlu]] yazdığı "İsmayıl xan Ziyadxanov" monoqrafiyasında qeyd edib ki, Azərbaycan [[XI Qırmızı Ordu]] tərəfindən işğal edildikdən sonra İsmayıl xan Qırmızı Ordunun hərbi səhra məhkəməsi tərəfindən güllələnib.<ref name=":72" /> 1920-ci il mayın 5-i Azərbaycan İnqilab Komitəsinin xüsusi dekreti ilə isə İsmayıl Xan Ziyadxanovun mülkü və torpaqları müsadirə edilib.<ref name=":72" /><ref>{{Cite web |title=Зиядханов Исмаил-хан Абульфат-ага оглы (1867) |url=https://ru.openlist.wiki/%D0%97%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%BB-%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B0%D1%82-%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1867) |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141524/https://ru.openlist.wiki/%D0%97%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%BB-%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B0%D1%82-%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1867) |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=ru.openlist.wik}}</ref> [[İltifat Əliyarlı]] və Tahir Behbudova görə isə İsmayıl xan Ziyadxanov [[Aprel işğalı]]<nowiki/>na qarşı Gəncədə baş vermiş, [[Gəncə üsyanı (1920)|Gəncə üsyanı]]<nowiki/>ndan sonra həbs olunaraq XI Qızıl Ordunun Siyasi İdarəsinin Xüsusi Şöbəsinin rəisi, [[Semyon Pankratov]]<nowiki/>un əmri ilə 1920-ci il iyun ayının 6-da [[Böyük Zirə|Nargin adası]]<nowiki/>nda güllələnib.<ref>{{Cite book |last=Əliyarlı |first=İltifat |url=https://ebooks.az/az/book/Pb89Yo7n |title=İstiqlal fədailəri-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirləri və silahdaşları: 1918-1920 |last2=Behbudov |first2=Tahir |publisher=Mütərcim |year=2013 |location=[[Bakı]] |pages=356 |language=az |author-link=İltifat Əliyarlı |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141559/https://ebooks.az/az/book/Pb89Yo7n |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref>
İsmayıl xan Ziyadxanovun öldürülməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcudur. Ənvər Çingizoğlu yazdığı "İsmayıl xan Ziyadxanov" monoqrafiyasında qeyd edib ki, Azərbaycan XI ordu tərəfindən işğal edildikdən sonra İsmayıl xan Qızıl ordunun hərbi səhra məhkəməsi tərəfindən güllələnir.<ref name=":72" /> 1920-ci il mayın 5-i Azərbaycan İnqilab Komitəsinin xüsusi dekreti ilə isə İsmayıl Xan Ziyadxanovun mülkü və torpaqları müsadirə edilir.<ref name=":72" /><ref>{{Cite web |title=Зиядханов Исмаил-хан Абульфат-ага оглы (1867) |url=https://ru.openlist.wiki/%D0%97%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%BB-%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B0%D1%82-%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1867) |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141524/https://ru.openlist.wiki/%D0%97%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%BB-%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B0%D1%82-%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%8B_(1867) |archive-date=2024-05-07 |access-date=2024-05-07 |website=ru.openlist.wik}}</ref> İltifat Əliyarlı və Tahir ''Behbudova görə isə'' İsmayıl xan Ziyadxanov [[Aprel işğalı]]<nowiki/>na qarşı Gəncədə baş vermiş, [[Gəncə üsyanı (1920)|Gəncə üsyanı]]<nowiki/>ndan sonra həbs olunaraq XI Qızıl Ordunun Siyasi İdarəsinin Xüsusi Şöbəsinin rəisi, Semyon Pankratovun əmri ilə 1920-ci il iyun ayının 6-da Nargin adasında güllələnib.<ref>{{Cite book |last=Əliyarlı |first=İltifat |url=https://ebooks.az/az/book/Pb89Yo7n |title=İstiqlal fədailəri-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirləri və silahdaşları: 1918-1920 |last2=Behbudov |first2=Tahir |publisher=Mütərcim |year=2013 |location=[[Bakı]] |pages=356 |language=az |author-link=İltifat Əliyarlı |access-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141559/https://ebooks.az/az/book/Pb89Yo7n |archive-date=2024-05-07 |url-status=live}}</ref>
== Ailəsi ==
== Ailəsi ==
[[Fayl:İsmayıl xan Ziyadxanlı gənclik illərində.jpg|150px|thumb|right|İsmayıl xan Ziyadxanlı gənclik illərində XIX əsrin sonları]]
[[Fayl:İsmayıl xan Ziyadxanlı gənclik illərində.jpg|150px|thumb|right|İsmayıl xan Ziyadxanlı gənclik illərində XIX əsrin sonları]]
Atası Əbülfət ağa Ziyadxanov 1843-cü ildə doğulub və [[Cavad xan]]ın nəvəsidir.<ref>{{Cite book |url=https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |isbn=5-8066-1638-4 |location=[[Gəncə]] |pages=133 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141629/https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |url-status=live }}</ref> [[Bəhmən mirzə Qovanlı-Qacar]]ın qızı Azərhümayun xanım Qovanlı-Qacar ilə ailə qurub<ref>{{Cite web |last=Mirzəliyev |first=Məmməd |date=2019-06-25 |title=Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları |url=http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyun/660276.JPG |access-date=2024-05-07 |publisher=Hüriyyət qəzeti |page=14 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141523/http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyun/660276.JPG |url-status=live }}</ref> və bu evlilikdən, İsmayıl xan, [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan]], [[Adil xan Ziyadxanov|Adil xan]] adlı oğulları, Sultan bəyim, Fəxritac bəyim, Şirin bəyim, Xırda bəyim, Qəmərtac bəyim adlı qızları dünyaya gəlib.
Atası Əbülfət ağa Ziyadxanov 1843-cü ildə doğulub və [[Cavad xan]]ın nəvəsidir.<ref>{{Cite book |url=https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |title=Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2020 |isbn=5-8066-1638-4 |location=[[Gəncə]] |pages=133 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141629/https://ebooks.az/az/book/f1OmGun0 |url-status=live }}</ref> [[Bəhmən mirzə Qovanlı-Qacar]]ın qızı ''Azərhümayun xanım Qovanlı-Qacar'' ilə ailə qurub<ref>{{Cite web |last=Mirzəliyev |first=Məmməd |date=2019-06-25 |title=Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları |url=http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyun/660276.JPG |access-date=2024-05-07 |publisher=Hüriyyət qəzeti |page=14 |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507141523/http://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2019/iyun/660276.JPG |url-status=live }}</ref> və bu evlilikdən, İsmayıl xan, [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan]], [[Adil xan Ziyadxanov|Adil xan]] adlı oğulları, Sultan bəyim, Fəxritac bəyim, Şirin bəyim, Xırda bəyim, Qəmərtac bəyim adlı qızları dünyaya gəlib.


İsmayıl xan Ziyadxanov [[Naxçıvan xanlığı]]<nowiki/>nın sonuncu xanı [[Ehsan xan Kəngərli (xan)|Ehsan xan Kəngərlinin]] nəvəsi, polkovnik [[Əmanulla xan Naxçıvanski]] və [[Xurşidbanu Natəvan|Xurşidbanu Natəvanın]] qızı şairə [[Xanbikə xanım]]<nowiki/>ın qızı Sənubər Naxçıvanskiilə ailə qurub.<ref name=":3">{{Cite web |date=2019-05-01 |title=Самый опасный человек для советской власти в Азербайджане |url=https://azerhistory.com/?p=20237 |access-date=2024-05-07 |language=ru-RU |archive-date=2023-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119033013/https://azerhistory.com/?p=20237 |url-status=live }}</ref> Bu evlilikdən Əbülfət xan, Cavad xan, Məleykə və Xurşid adlı övladları dünyaya gəlib.<ref name=":3" />
İsmayıl xan Ziyadxanov Naxçıvan xanlığının sonuncu xanı [[Ehsan xan Kəngərli (xan)|Ehsan xan Kəngərlinin]] nəvəsi, polkovnik [[Əmanulla xan Naxçıvanski]] və [[Xurşidbanu Natəvan|Xurşidbanu Natəvanın]] qızı şairə [[Xanbikə xanım]]<nowiki/>ın qızı Sənubər xanımla ailə qurub.<ref name=":3">{{Cite web |date=2019-05-01 |title=Самый опасный человек для советской власти в Азербайджане |url=https://azerhistory.com/?p=20237 |access-date=2024-05-07 |language=ru-RU |archive-date=2023-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119033013/https://azerhistory.com/?p=20237 |url-status=live }}</ref> Bu evlilikdən Əbülfət xan, Cavad xan, Məleykə və Xurşid adlı övladları dünyaya gəlib.<ref name=":3" />


İsmayıl xan Ziyadxanovun ortancıl qardaşı [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan Ziyadxan]], [[Rusiya İmperiyası Ordusu|Çar Ordusunun]] və [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] Ordusunun zabiti olub.<ref>{{cite book |author= |url=http://militera.lib.ru/enc/spisok_rotmistram-a-cavalry_1916-09-15/index.html |title=Список ротмистрам армейской кавалерии по старшинству. Составлен по 15 сентября 1916 г. |publisher=Военная типография |year=1916 |location=[[Sankt-Peterburq]] |page=18 |access-date=2022-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221014075905/http://militera.lib.ru/enc/spisok_rotmistram-a-cavalry_1916-09-15/index.html |archive-date=2022-10-14 |url-status=live}}</ref><ref name=":03">{{cite book |author=Atamalı Şahbazov |url=https://ebooks.az/view/Au06LVlv.pdf |title=Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики: ноябрь 1918 - май 1919 |publisher=Maarif nəşriyyatı |year=2018 |isbn=978-9952-445-20-12 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=148 |access-date=2022-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220705062225/https://ebooks.az/view/Au06LVlv.pdf |archive-date=2022-07-05 |url-status=unfit }}</ref> Kiçik qardaşı [[Adil xan Ziyadxanov]] isə [[Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)|Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazir]]<nowiki/>in müavini və [[AXC|Azərbaycan Cümhuriyyətinin]] [[İran|İrandakı]] səfiri olub.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=150 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2019-07-06 |title=ZİYADHAN, Âdil Han - TDV İslâm Ansiklopedisi |url=https://islamansiklopedisi.org.tr/ziyadhan-adil-han |access-date=2024-05-07 |website=web.archive.org |archive-date=2019-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190706135825/https://islamansiklopedisi.org.tr/ziyadhan-adil-han |url-status=unfit }}</ref>
İsmayıl xan Ziyadxanovun ortancıl qardaşı [[Şahverdi xan Ziyadxanov|Şahverdi xan Ziyadxan]], [[Rusiya İmperiyası Ordusu|Çar ordusunun]] və [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]] Ordusunun zabiti olub.<ref>{{cite book |author= |url=http://militera.lib.ru/enc/spisok_rotmistram-a-cavalry_1916-09-15/index.html |title=Список ротмистрам армейской кавалерии по старшинству. Составлен по 15 сентября 1916 г. |publisher=Военная типография |year=1916 |location=[[Sankt-Peterburq]] |page=18 |access-date=2022-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221014075905/http://militera.lib.ru/enc/spisok_rotmistram-a-cavalry_1916-09-15/index.html |archive-date=2022-10-14 |url-status=live}}</ref><ref name=":03">{{cite book |author=Atamalı Şahbazov |url=https://ebooks.az/view/Au06LVlv.pdf |title=Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики: ноябрь 1918 - май 1919 |publisher=Maarif nəşriyyatı |year=2018 |isbn=978-9952-445-20-12 |volume=I |location=[[Bakı]] |page=148 |access-date=2022-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220705062225/https://ebooks.az/view/Au06LVlv.pdf |archive-date=2022-07-05 |url-status=unfit }}</ref> Kiçik qardaşı [[Adil xan Ziyadxanov]] isə [[Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)|Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazir]]<nowiki/>in müavini və [[AXC|Azərbaycan Cümhuriyyətinin]] [[İran|İrandakı]] səfiri olub.<ref>{{Cite book |url=https://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%c6%8fRBAYCAN%20%20XALQ%20C%c3%9cMHUR%c4%b0YY%c6%8fT%c4%b0N%c4%b0N%20%20G%c6%8fNC%c6%8f%20QUBERN%c4%b0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%c3%96VL%c6%8fT%20XAD%c4%b0ML%c6%8fR%c4%b0/AXC_Gence.pdf |title=Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri |publisher=Elm nəşriyyatı |year=2018 |location=[[Gəncə]] |pages=150 |language=az |access-date=2024-05-07 |archive-date=2022-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221219090931/http://ameagb.az/uploads/KITABLAR/AZ%C6%8FRBAYCAN%20%20XALQ%20C%C3%9CMHUR%C4%B0YY%C6%8FT%C4%B0N%C4%B0N%20%20G%C6%8FNC%C6%8F%20QUBERN%C4%B0YASINDAN%20%20OLAN%20%20D%C3%96VL%C6%8FT%20XAD%C4%B0ML%C6%8FR%C4%B0/AXC_Gence.pdf |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2019-07-06 |title=ZİYADHAN, Âdil Han - TDV İslâm Ansiklopedisi |url=https://islamansiklopedisi.org.tr/ziyadhan-adil-han |access-date=2024-05-07 |website=web.archive.org |archive-date=2019-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190706135825/https://islamansiklopedisi.org.tr/ziyadhan-adil-han |url-status=unfit }}</ref>


== Xatirəsi ==
== Xatirəsi ==
[[Məhəmməd Əmin Rəsulzadə]] 1923-cü ildə yazdığı "Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti" kitabında İsmayıl xan Ziyadxanovu Azərbaycanın istiqlal şəhidi adlandırıb.<ref>{{Cite book |last=Rəsulzadə |first=Məhəmməd Əmin |url=https://elibrary.bsu.edu.az/files/books_460/N_34.pdf |title=Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti |publisher=Elm nəşriyyatı |year=1990 |location=Bakı |pages=79 |language=az |author-link=Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |access-date=2023-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220705054639/https://elibrary.bsu.edu.az/files/books_460/N_34.pdf |archive-date=2022-07-05 |url-status=unfit }}</ref>
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1923-cü ildə yazdığı "Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti" kitabında İsmayıl xan Ziyadxanovu Azərbaycanın istiqlal şəhidi adlandırıb.<ref>{{Cite book |last=Rəsulzadə |first=Məhəmməd Əmin |url=https://elibrary.bsu.edu.az/files/books_460/N_34.pdf |title=Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti |publisher=Elm nəşriyyatı |year=1990 |location=Bakı |pages=79 |language=az |author-link=Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |access-date=2023-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220705054639/https://elibrary.bsu.edu.az/files/books_460/N_34.pdf |archive-date=2022-07-05 |url-status=unfit }}</ref>


⚫
2014-cü ildə Qubada tikilmiş və Mart soyqırımına həsr olunmuş Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində Şamaxı qəzası ilə bağlı olan bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun fotoları və fəaliyyəti haqqında məlumatlar qeyd olunub.<ref>{{Cite web |date=2020-07-30 |title=Muzeydə Şamaxı qəzasına aid bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun foto-şəkili və fəaliyyəti haqqında məlumat ziyarətçilərə təqdim olunur. |url=https://soyqirim.az/link/6268 |access-date=2024-05-07 |website=Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi |language=az |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507065818/https://soyqirim.az/link/6268 |url-status=live }}</ref>
Azərbaycan müstəqlliyini bərpa etdikdən sonra Gəncə şəhərinin küçələrindən birinə İsmayıl Xan Ziyadxanovun adı verilib.

⚫
2014-cü ildə [[Quba]]<nowiki/>da tikilmiş və [[Mart soyqırımı]]<nowiki/>na həsr olunmuş [[Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi]]<nowiki/>ndə Şamaxı qəzası ilə bağlı olan bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun fotoları və o fəaliyyəti haqqında məlumatlar qeyd olunub.<ref>{{Cite web |date=2020-07-30 |title=Muzeydə Şamaxı qəzasına aid bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun foto-şəkili və fəaliyyəti haqqında məlumat ziyarətçilərə təqdim olunur. |url=https://soyqirim.az/link/6268 |access-date=2024-05-07 |website=Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi |language=az |archive-date=2024-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240507065818/https://soyqirim.az/link/6268 |url-status=live }}</ref>

2021-ci ildə [[AMEA Əlyazmalar İnstitutu|AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu]]<nowiki/>nun Elmi Şurasının qərarı ilə müəllifləri [[Ənvər Çingizoğlu]] və Aydın Ziyadxanlı olan, İsmayıl xan Ziyadxanov haqqında “İsmayıl xan Ziyadxanov” adlı monoqrafiya çap olunub.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2021-09-28 |title=“İsmayil xan Ziyadxanov” adlı monoqrafiya çap olunub |url=https://science.gov.az/az/news/open/18196 |access-date=2024-05-08 |website=science.gov.az |language=az}}</ref>


== Mənbə ==
== Mənbə ==

13:26, 8 may 2024 tarixindəki versiya

İsmayıl xan Ziyadxanov
İsmayıl xan Əbülfət ağa oğlu Ziyadxanov
6 noyabr 1918 – 26 dekabr 1918
Əvvəlkivəzifə təsis edilib
SonrakıSəməd bəy Mehmandarov
26 dekabr 1918 –  
ƏvvəlkiAdil xan Ziyadxanov
27 aprel (10 may) 1906 – 9 iyul (22 iyul) 1906
Əvvəlkivəzifə təsis edilib
Yelizavetpol quberniyasından seçildi.
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 15 avqust 1867(1867-08-15)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1920
Vəfat yeri
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi
Həyat yoldaşı Sənubər xanım
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İsmayıl xan Ziyadxanov və ya İsmayıl xan Ziyadxanlı (15 avqust 1867, Yelizavetpol, Tiflis quberniyası – 1920, Gəncə) — Azərbaycan Cümhuriyyəti hökumətinin üzvü, diplomat, podpolkovnik. Rusiya imperiyası I Dövlət Dumasına seçilmiş 5 azərbaycanlıdan biri.

İsmayıl xan Gəncə xanı Cavad xanın nəticəsi, Qacar taxt-tacının vəliəhdi Abbas Mirzənin isə nəvəsidir. Çar ordusunun və Azərbaycan Cümhuriyyəti Ordusunun zabiti olmuş Şahverdi xan Ziyadxanın və Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazirinin müavini və Azərbaycan Cümhuriyyətinin İrandakı səfiri olmuş Adil xan Ziyadxanovun qardaşıdır.

Aprel işğalından sonra bolşeviklər tərəfindən məhkəməsiz güllələnib.

Həyatı

Çar Rusiyası dövründə

İsmayıl xan Ziyadxanov 1867-ci il avqustun 15-də Gəncə şəhərində anadan olub.[1] İlk təhsilini Gəncə Kişi Gimnaziyasında alıb, daha sonra isə Moskva İmperator Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub.[2][3] Universiteti bitirdikdən sonra Tiflis Dairə Məhkəməsində prokuror müavini vəzifəsində işləməyə başlayıb.[1] 1904-cü ildə yaradılmış Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü olub.

1906-cı ildə İsmayıl xan Yelizavetpol quberniyasından Rusiya imperiyası I Dövlət Dumasına seçilib.[4][5] O Dumaya seçilən 5 azərbaycanlı deputatdan biri olub.[6] Burada o, dumanın müsəlman fraksiyasının büro üzvü və "Xalq Azadlığı" partiyasının üzvü olub.[1][7] Dumadakı fəaliyyəti dövründə çarizmin ucqarlarda köçürmə siyasətini, Qafqazda törədilmiş milli qırğınları, Rusiyanın azərbaycanlılara qarşı münasibətini kəskin tənqid edib.[8][9] İsmayıl xan təkcə Qafqazda deyil Baltikyanı bölgələrdə də baş verən haqsızlıqlara qarşı çıxıb və öz etirazını bildirib.[10] İsmayıl xan Ziyadxanov Dumanın buraxılmasına etiraz edən deputatların Vıborq bəyannaməsini imzaladığına görə Dumaya seçilmək hüququndan məhrum edilməklə üç aylıq həbs cəzasına məhkum olunub.[11][12] Həbsini 3 ay Şəki həbsxanasında çəkib.[13]

İsmayıl xan Ziyadxanov tələbəlik illərində XIX əsrin sonları

1907-ci ilin martında Qafqaz və Krım müsəlmanlarının nümayəndələrinin Gəncədə keçirilmiş qurultayında İsmayıl xan Ziyadxanovun rəhbərliyi ilə Zaqafqaziya Ümummüsəlman İttifaqının yaradılması qərara alınıb.[14][15] 1907-ci ilin may ayında isə İsmayıl xanın rəhbərliyi ilə məqsədi, müsəlmanlar arasında maarif və mədəniyyəti yaymaq, hüququ qorumaq, ədaləti və vicdanı tapdalayanların hamısını cəzalandırmaq olan, "Müdafiə" təşkilatı yaradılıb.[14][16]

Birinci Dünya Müharibəsi dövründə rus komandanlığı zəifləyən Rusiya ordusunun say tərkibini artırmaq məqsədilə Azərbaycandan da əsgər götürməyi və onları Türkiyəyə qarşı döyüşlərə cəlb etməklə bağlı qərar verir.[17] Bu qərara mane olmaq üçün Xəlil bəy Xasməmmədov, İsmayıl xan Ziyadxanov və Ələkbər bəy Rəfibəylidən ibarət nümayəndə heyəti Tiflisdə Qafqaz general-qubernatoru ilə danışıqlar aparırlar.[17][18] Nəticədə, azərbaycanlıların orduya məcburi qaydada deyil, könüllü cəlb edilməsi qərara alınır.[18]

1917-ci il Rusiya Fevral inqilabından sonra Gəncədə ictimai təşkilatların icraiyyə komitəsini təşkil edib və şəhər milisinin rəisi təyin edilib.[19] Həmin dövrdə Gəncə şəhərinin asayişi onun rəhbərlik etdiyi milis dəstələri tərəfindən qorunub.[20][21] 1917-ci ildə yaradılmış "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi"nin qurucularındandır.[21]

1918-ci il martın 18-də Stepan Lalayevin başçılğı altında daşnaklar Şamaxını mühasirəyə alaraq hücum ediblər.[22] Burada minlərlə sivil insanı öldürüb, evləri yandırıb, tarixi abidələri dağıdıblar. Lalayevin əsgərləri uşaqları və qocaları öldürüb, qadınları zorlayıb binaların eyvanlarından atırdılar. Şəhərin məscidlərində gizlənən qadınları və uşaqları məscidləri yandıraraq öldürürdülər.[22][23] Bölgədəki insanlara kömək etmək məqsədilə 1918-ci il martın 28-də İsmayıl xan Gəncədə topladığı bir neçə yüz nəfərlik süvari dəstəsi ilə Şamaxıya gələrək şəhərin molokan və erməni silahlılarından təmizləyib.[24][25] Şəhəri tərk edən erməni dəstələri Mədrəsə kəndinə qaçırlar. İsmayıl xan onları kəndə qədər qovub daha sonra burada mühasirəyə alır.[26] Kəndin ətrafında baş vermiş döyüşdən sonra erməni dəstələri Mədrəsə kəndini də tərk edərək malakanların yaşadıqları Qozluçay kəndinə qaçırlar.[26][27]

Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə

1918-ci ilin may ayının 28-də Azərbaycan Cümhuriyyətində yaradılan ilk kabinədə müdafiə naziri vəzifəsinə general Xosrov bəy Sultanov təyin edildi. Xosrov bəy bu vəzifəni iyunun 11-dək daşıyıb. Həmin il oktyabrın 6-dan dekabrın 26-na qədər isə hərbi işlər üzrə məsələlər İsmayıl xan Ziyadxanova tapşırılıb.[28][29] Azərbaycan Cumhuriyyətinin 2-ci hökumətinin tərkibində hərbi işlər üzrə müvəkkil, daha sonra isə Xarici İşlər Nazirinin 1-ci müavini təyin edilib.[30][31]

1918-ci il sentyabrın 15-də Bakı işğaldan azad olunduqdan sonra[32] 1918-ci il sentyabrın 23-də Qarabağ hərəkatı başlayıb.[33] Qarabağ hərəkatına qatılan qüvvələrə 9-cu və 106-cı türk alayları, milli könüllü birliklər və I Azərbaycan diviziyası daxil idi.[34] Qafqaz İslam Ordusu oktyabr ayının 4-də Ağdamdan başlayaraq Şuşa istiqamətində hücuma keçib və 1918-ci il oktyabrın 8-də Şuşa şəhəri bütünlüklə erməni–daşnak qüvvələrindən təmizlənib.[35] Bu döyüşlərdə Azərbaycan hökumətinin müvəkkili İsmayıl xan Ziyadxanov da iştirak edib.[36][37]

1919-cu il martın 25-də İran hökuməti ilə danışıqlar aparmaq üçün Azərbaycan Cümhuriyyəti tərəfindən Tehrana göndərilmiş Fövqəladə diplomatik missiyaya rəhbərlik edib.[38][39] Onlara Azərbaycan Cümhuriyyətinin Tehranda, Təbrizdə, Rəştdə, Məşhəddə diplomatik nümayəndəliklərinin açılması haqda[40], ticarət, poçt-teleqraf, gömrük, həmçinin dəniz, dəmir və avtomobil yollarına dair gələcək konvensiyaların bağlanması üçün ümumi müddəaların hazırlanması və sərhəd xətlərinin qorunması üçün qarşıqlılı tədbirlərin görülməsi haqda ilkin danışıqlar aparmaq tapşırığı verilib.[41][42] 1919-cu il iyunun 4-də İsmayıl xan Ziyadxanov ilə İran XİN-nin nümayəndəsi Mötəsəmül Səltənənin imzası ilə 14 maddədən ibarət müqavilə layihəsi imzalandı.[43] Bu missiyanın fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Tehranda daimi diplomatik nümayəndəliyi və İranın bir sıra məntəqələrində konsulluqların açılması razılaşdırılmışdı.[31][44]

Vəfatı

İsmayıl xan Ziyadxanovun öldürülməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcudur. Ənvər Çingizoğlu yazdığı "İsmayıl xan Ziyadxanov" monoqrafiyasında qeyd edib ki, Azərbaycan XI ordu tərəfindən işğal edildikdən sonra İsmayıl xan Qızıl ordunun hərbi səhra məhkəməsi tərəfindən güllələnir.[31] 1920-ci il mayın 5-i Azərbaycan İnqilab Komitəsinin xüsusi dekreti ilə isə İsmayıl Xan Ziyadxanovun mülkü və torpaqları müsadirə edilir.[31][45] İltifat Əliyarlı və Tahir Behbudova görə isə İsmayıl xan Ziyadxanov Aprel işğalına qarşı Gəncədə baş vermiş, Gəncə üsyanından sonra həbs olunaraq XI Qızıl Ordunun Siyasi İdarəsinin Xüsusi Şöbəsinin rəisi, Semyon Pankratovun əmri ilə 1920-ci il iyun ayının 6-da Nargin adasında güllələnib.[46]

Ailəsi

İsmayıl xan Ziyadxanlı gənclik illərində XIX əsrin sonları

Atası Əbülfət ağa Ziyadxanov 1843-cü ildə doğulub və Cavad xanın nəvəsidir.[47] Bəhmən mirzə Qovanlı-Qacarın qızı Azərhümayun xanım Qovanlı-Qacar ilə ailə qurub[48] və bu evlilikdən, İsmayıl xan, Şahverdi xan, Adil xan adlı oğulları, Sultan bəyim, Fəxritac bəyim, Şirin bəyim, Xırda bəyim, Qəmərtac bəyim adlı qızları dünyaya gəlib.

İsmayıl xan Ziyadxanov Naxçıvan xanlığının sonuncu xanı Ehsan xan Kəngərlinin nəvəsi, polkovnik Əmanulla xan Naxçıvanski və Xurşidbanu Natəvanın qızı şairə Xanbikə xanımın qızı Sənubər xanımla ailə qurub.[49] Bu evlilikdən Əbülfət xan, Cavad xan, Məleykə və Xurşid adlı övladları dünyaya gəlib.[49]

İsmayıl xan Ziyadxanovun ortancıl qardaşı Şahverdi xan Ziyadxan, Çar ordusunun və Azərbaycan Cümhuriyyəti Ordusunun zabiti olub.[50][51] Kiçik qardaşı Adil xan Ziyadxanov isə Azərbaycan Cümhuriyyətinin Xarici İşlər Nazirin müavini və Azərbaycan Cümhuriyyətinin İrandakı səfiri olub.[52][53]

Xatirəsi

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1923-cü ildə yazdığı "Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti" kitabında İsmayıl xan Ziyadxanovu Azərbaycanın istiqlal şəhidi adlandırıb.[54]

2014-cü ildə Qubada tikilmiş və Mart soyqırımına həsr olunmuş Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində Şamaxı qəzası ilə bağlı olan bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun fotoları və fəaliyyəti haqqında məlumatlar qeyd olunub.[55]

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 38.
  2. ↑ Mahmudov, Yaqub. "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Türk – İslam dünyasında ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət idi". Xalq Qəzeti (ingilis). 2016-05-31. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  3. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 100 sual, 100 cavab (PDF). Bakı: Mütərcim. 2018. səh. 86.
  4. ↑ Боиович, Милан Михайлович. Члены Государственной думы : (портреты и биографии) : Первый созыв, 1906-1911 г. (rus). Москва: Типография Т-ва И. Д. Сытина. 1907. səh. 455. 2021-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  5. ↑ "Азербайджанцы - депутаты в Государственной Думе России 4-х созывов". ourbaku.com. 2011-01-30. 2021-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  6. ↑ Seyidzadə, Dilarə. Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar (PDF) (az.). Bakı: Ulduz Poliqrafiya Servisi. 1998. 99. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  7. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. səh. 26. ISBN 9952-417-14-2. 2022-03-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-05.
  8. ↑ Tarixi vә millimәnәvi dәyәrlәr kontekstindә. Azərbaycan Milli Kimliyi (PDF) (az.). Bakı. 2014. 337. Archived from the original on 2019-08-19. İstifadə tarixi: 2024-05-08.
  9. ↑ Baykara, Hüseyn. Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi (az.). Bakı: Azərnəşr. 1992. 126.
  10. ↑ Seyidzadə, Dilarə. Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России (rus). Bakı: Azərnəşr. 1991. 37. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  11. ↑ Seyidzadə, Dilarə. Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России (rus). Bakı: Azərnəşr. 1991. 40. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  12. ↑ Rüstəmova-Tohidi, Solmaz. "Azərbaycan Parlamenti necə yarandı". Azərbaycan qəzeti. 2013-12-05. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  13. ↑ Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 63.
  14. ↑ 1 2 Seyidzadə, Dilarə. Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar (PDF) (az.). Bakı: Ulduz Poliqrafiya Servisi. 1998. 94. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  15. ↑ Əzizov, Eldar. Difai: XX əsrin əvvəllərində erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin ilkin tarixi şərtləri və səbəbləri (PDF) (az.). Bakı. 2009. 56. Archived from the original on 2014-06-29. İstifadə tarixi: 2024-05-08.
  16. ↑ Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 73.
  17. ↑ 1 2 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (az.). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. səh. 302. ISBN 9952-417-44-4. 2015-10-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-05.
  18. ↑ 1 2 Fərhadov, Əli. Azərbaycan Birinci Dünya müharibəsi dövründə. Elmi məqalələr toplusu (PDF) (az.). Bakı: Ziya nəşriyyatı. 2014. 165. 2022-06-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-08.
  19. ↑ Əfəndiyev, Timuçin. "Şərəfli nəslin təmsilçiləri". 525-ci qəzet. 2022-10-17. Archived from the original on 2022-10-17. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  20. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 148. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  21. ↑ 1 2 Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 78.
  22. ↑ 1 2 Baberovski, Yorq. Враг есть везде. Сталинизм на Кавказе (rus). Moskva: Российская политическая энциклопедия. 2010. 136. ISBN 978-5-8243-1435-9.
  23. ↑ Rüstəmova-Tohidi, Solmaz. Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) (rus). Moskva: Столица. 2016. 179. 2023-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  24. ↑ Mirzəliyev, Məmməd. "Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları". Hüriyyət qəzeti. 2019-06-29. səh. 14. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  25. ↑ "Cümhuriyyət fədailəri: Ziyadxanovlar". Milli.Az (az.). 2012-09-27. 2021-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  26. ↑ 1 2 Rüstəmova-Tohidi, Solmaz. Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) (rus). Moskva: Столица. 2016. 176. 2023-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  27. ↑ Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 81.
  28. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 66. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  29. ↑ Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 102.
  30. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 149. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  31. ↑ 1 2 3 4 Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 39.
  32. ↑ Yaqublu, Nəsiman. Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanda (PDF) (az.). Bakı: Ol nəşriyyatı. 2013. səh. 32. ISBN 978-9952-484-53-3. 2023-02-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-02-24.
  33. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. səh. 106. ISBN 9952-417-44-4. 2015-10-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-05.
  34. ↑ Rıhtım, Mehmet; Süleymanov, Mehman. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu (az.). Bakı: Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu. 2008. səh. 214. ISBN 9952-426-23–2. 2023-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-24.
  35. ↑ Süleymanov, Mehman. Nuru paşa və silahdaşları (az.). Bakı. 2014. səh. 137. 2020-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-17.
  36. ↑ Süleymanov, Mehman. Nuru paşa və silahdaşları (az.). Bakı. 2014. səh. 138. 2020-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-17.
  37. ↑ Çingizoğlu, Ənvər; Ziyadxanlı, Aydın. İsmayıl xan Ziyadxanov (az.). Bakı: Mütərcim nəşriyyatı. 2021. 99.
  38. ↑ Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2020. 135. 2022-10-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  39. ↑ Азербайджанская Демократическая Республика (1918—1920). Внешняя политика. (Документы и материалы) (PDF) (rus). Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1998. 150. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  40. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. səh. 201. ISBN 9952-417-14-2. 2022-03-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-05.
  41. ↑ Göyüşov, Altay. "1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyətinin İrana ilk Diplomatik Missiyasının hesabatı". Baku Research Institute (az.). 2022-01-05. 2023-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  42. ↑ Hikmət, Ramil. "Dövlətçilik tariximizdə parlaq imzalar - Ziyadxanov qardaşları". www.anl.az. 525-ci qəzet. 2016-11-18. səh. 4. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  43. ↑ Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2020. 136. ISBN 5-8066-1638-4. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  44. ↑ "Əliyev M, İsmayıl xan Ziyadxanov, "Odlar yurdu" qəzeti. 1990, № l4; Seyidzadə D.". (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  45. ↑ "Зиядханов Исмаил-хан Абульфат-ага оглы (1867)". ru.openlist.wik. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  46. ↑ Əliyarlı, İltifat; Behbudov, Tahir. İstiqlal fədailəri-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirləri və silahdaşları: 1918-1920 (az.). Bakı: Mütərcim. 2013. 356. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  47. ↑ Gəncə hökmdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsli (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2020. 133. ISBN 5-8066-1638-4. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  48. ↑ Mirzəliyev, Məmməd. "Cavad xanın nəticələri-Ziyadxanov qardaşları". Hüriyyət qəzeti. 2019-06-25. səh. 14. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  49. ↑ 1 2 "Самый опасный человек для советской власти в Азербайджане" (rus). 2019-05-01. 2023-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  50. ↑ Список ротмистрам армейской кавалерии по старшинству. Составлен по 15 сентября 1916 г. Sankt-Peterburq: Военная типография. 1916. səh. 18. 2022-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-14.
  51. ↑ Atamalı Şahbazov. Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики: ноябрь 1918 - май 1919 (PDF). I. Bakı: Maarif nəşriyyatı. 2018. səh. 148. ISBN 978-9952-445-20-12. Archived from the original on 2022-07-05. İstifadə tarixi: 2022-10-14.
  52. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 150. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  53. ↑ "ZİYADHAN, Âdil Han - TDV İslâm Ansiklopedisi". web.archive.org. 2019-07-06. Archived from the original on 2019-07-06. İstifadə tarixi: 2024-05-07.
  54. ↑ Rəsulzadə, Məhəmməd Əmin. Azərbaycan Cümhuriyyəti keyfiyyəti-təşəkkülü və indiki vəziyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1990. 79. Archived from the original on 2022-07-05. İstifadə tarixi: 2023-11-07.
  55. ↑ "Muzeydə Şamaxı qəzasına aid bölmədə İsmayıl Xan Ziyadxanovun foto-şəkili və fəaliyyəti haqqında məlumat ziyarətçilərə təqdim olunur". Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi (az.). 2020-07-30. 2024-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-07.

Ədəbiyyat

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İsmayıl_xan_Ziyadxanov&oldid=7612581"