Azərbaycan Prezidenti
| Azərbaycan Prezidenti | |
|---|---|
 Azərbaycan Prezidentinin ştandartı | |
  Vəzifədədir İlham Heydər oğlu Əliyev 31 oktyabr 2003-cü ildən | |
| Başçılıq edir | Azərbaycan Respublikası |
| Rəsmi iqamətgahı | Azərbaycan Respublikasının Prezident sarayı, "Zuğulba" iqamətgahı |
| Namizədlik yaşı | 35 yaş |
| Səlahiyyət müddəti |
(1993-2013) 5 il, 2 dəfə (2013-2018) 5 il, müddətsiz (2018-) 7 il, müddətsiz |
| Maaşı | 15000 AZN |
| Vəzifənin təsis tarixi | 30 avqust 1991 |
| Vəzifədə birinci | Ayaz Mütəllibov |
| Rəsmi saytı | en.president.az |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan Prezidenti və ya rəsmi adı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti — Azərbaycan Respublikasının ali dövlət vəzifəsi.
31 oktyabr 2003-cü ildən etibarən Azərbaycan Prezidenti, İlham Heydər oğlu Əliyevdir. O, 2003-cü il 31 oktyabrda baş tutan seçimlərdə səslərin 75.38 % (1 860 346 səs) toplayıb. 5 ildən sonra baş tutan seçimlərdə İlham Əliyev, 87.34 % (səs) toplayıb. 2013-cü il 9 oktyabrda baş tutan seçimlərdə isə o, üçüncü dəfə xalqın etibarını qazanıb və 84.54 % (səs) toplayaraq 2018-ci ilə qədər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti olmaq hüququnu qazanıb.
Qısa tarixi
1991-ci il 18 oktyabr-da Sovet İttifaqından müstəqilliyini qazanan Azərbaycanda, birinci prezident seçimləri hələ, sentyabrın 8-də baş tutdu. Həmin prezident seçimlərinin yeganə namizədi, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvü Ayaz Mütəllibov idi. O, səslərin 3 275 837-sini, yəni 98.5 faizini toplayaq Azərbaycan Respublikasının 1-ci Prezidenti oldu.
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na ötən gecə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının qatılımı ilə Xocalı şəhəri işğal edildi və orada yaşayan azərbaycanlılara qarşı soyqırım baş verdi. Nəticədə 63-ü uşaq, 106-sı isə qadın olmaqla, 613 nəfər amansızcasına qətlə yetirildi. Azərbaycan xalqı isə həmin hadisədən yalnızca bir neçə gün sonra xəbər tuta bildi. Xocalı soyqırımından 9 gün sonra, dövrün müxalifət qüvvələri və Azərbaycan Ali Sovetinin binasının qarşısına toplaşan xalqın dəstəyi, habelə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, jurnalist Çingiz Mustafayevin soyqırım günü Xocalı şəhərində "lent"-ə aldığı materialların Ali Sovet üzvlərinə monitor vasitəsi ilə göstərilməsi nəticəsində, Ayaz Mütəllibova qarşı olan təzyiqlər artdı və nəticədə o, istefa verməli oldu. Azərbaycan Prezidentinin səlahiyyətlərini icra etmək missiyası isə Azərbaycan Ali Sovetinin sədri Yaqub Məmmədova etibar olundu.
Amma, həmin ilin may ayında Xocalı soyqırımının mativlərini araşdıran Komissiya, Ayaz Mütəllibovun günahını sübuta yetirə bilmədi və Azərbaycan Ali Soveti öz qərarını ləğv etdi. Prezidentin olmadığı və Qarabağ müharibəsinin davam etdiyi bir vaxtda, Azərbaycan üçün ciddi əhəmiyyətə sahib olan Şuşa şəhəri mayın 8-də Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edildi. 6 gün sonra, mayın 14-də isə Ayaz Mütəllibov yenidən Azərbaycanın Prezidenti oldu. Amma, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin və Azərbaycan xalqının yenidən təzyiq göstərməsi, habelə mayın 18-də Laçın şəhərinin işğal olunması nəticəsində, elə həmin gündəcə Ayaz Mütəllibov Rusiya Federasiyasına qaçdı və orada 19 il mühacir həyatı sürməyə məcbur oldu.
Mayın 19-da, Azərbaycan Ali Sovetinin sədri İsa Qəmbər (həmin dövrdə İsa Qəmbərov), Azərbaycan Prezidentinin səlahiyyətlərini icra etməyə başladı. İyunun 7-də isə, Azərbaycanda birinci azad Prezident seçimləri baş tutdu. 5 namizədin mübarizə apardığı seçimlərdə, əsas rəqabət Azərbaycan Ziyalılar İttifaqının namizədi Nizami Süleymanov və Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin üzvü Əbülfəz Elçibəy (soyadı Əliyev) arasıdan getdi. Nəticədə, Süleymanov səslərin 33 faizini, Elçibəy isə 59.40 faizini topladı və Azərbaycan Respublikasının 2-ci Prezidenti oldu. Elə iyun ayında, Əbülfəz Elçibəyin Azərbaycan Ali Sovetinin binasında andiçmə mərasimi baş tutdu.
2003-cü il oktyabrın 15-də Azərbaycan sayca beşinci Prezident seçimləri baş tutdu. Həmin seçimlər, Azərbaycanın müasir tarixində ən gərgin siyasi hadisələrdən biri idi. Hakimiyyətdə olan Yeni Azərbaycan Partiyasını, seçimlərdə Heydər Əliyevin təmsil edəcəyi əvvəlcədən bilinirdi. Heydər Əliyevin namizədliyi MSK tərəfindən iyul ayında qeydə alındı. Heydər Əliyevdən yanaşı, həmin seçimlərə İlham Əliyevdə namizədliyini verdi. Avqustun 4-də İstanbul şəhərində müalicədə olan Prezident Heydər Əliyev, oğlu İlham Əliyevin baş nazir postuna təyin olunması üçün Azərbaycan Parlamentinə müraciət etdi. Elə həmin gün, tətildə olan Milli Məclis üzvləri xüsusi iclas üçün topladı. Nəticədə, baş tutan səsvermə 101 deputat leyhinə, 1 deputat isə bitərəf səs verdi və İlham Əliyev Azərbaycanın baş naziri təyin edildi. 2 gündən sonra isə, Heydər Əliyev müalicə üçün Birləşmiş Ştatların Klivlend şəhərinə aparıldı. Oktyabrın 2-də, seçimlərə 13 gün qalmış Heydər Əliyev namizədliyini oğlu, İlham Əliyevin xeyrinə geri götürdü. Seçim günü əsas rəqabət Bizim Azərbaycan Blokunun namizədi İsa Qəmbər və İlham Əliyev arasında getdi. Axşam saatlarında açıqlanan nəticələrdə, İlham Əliyevin səslərin 76.86 faiz toplayaq Azərbaycan Respublikasının 4-cü Prezidenti seçildiyi elan edildi. Elə həmin saatlarda isə, İsa Qəmbər tərəfdarları seçimlərin nəticələrinə etiraz etdi və paytaxtın müxtəlif yerlərində aksiyalar keçirdi.
Səlahiyyətləri
1. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkiləri tə`yin edir;
2. Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə təqdim edir;
3. Dövlət iqtisadi və sosial proqramlarını təsdiq edir;
4. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifəyə təyin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifədən azad edir;
5. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlərini vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir; zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik edir;
6. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin istefası haqqında qərar qəbul edir;
7. Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsində icra hakimiyyəti üçün nəzərdə tutulmuş xərclər çərçivəsində mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları yaradır;
8. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarını ləğv edir;
9. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri hakimlərinin vəzifəyə tə`yin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimatlar verir; Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərini vəzifəyə tə`yin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir;
10. Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Hey`əti üzvlərinin vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir;
11. Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir;
12. Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin ali komanda hey`ətini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir;
13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin icra aparatını təşkil edir və onun rəhbərini tə`yin edir;
14. Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkilinin seçilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir;
15. Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik nümayəndəliklərinin tə`sis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik nümayəndələrini tə`yin edir və geri çağırır;
16. Xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndələrinin etimadnamə və övdətnamələrini qəbul edir;
17. Hökumətlərarası beynəlxalq müqavilələr bağlayır, dövlətlərarası beynəlxalq müqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq üçün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edir; təsdiqnamələri imzalayır;
18. Referendum təyin edir;
19. Qanunları imzalayır və dərc edir;
20. Vətəndaşlıq məsələlərini həll edir;
21. Siyasi sığınacaq verilməsi məsələlərini həll edir;
22. Əfv edir;
23. Dövlət təltifləri ilə təltif edir;
24. Ali hərbi və ali xüsusi rütbələr verir;
25. Ümumi və qismən səfərbərlik elan edir, habelə səfərbərlik üzrə çağırılanları tərxis edir;
26. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının müddətli hərbi xidmətə çağırılması və müddətli hərbi xidmətdə olan hərbi qulluqçuların ehtiyata buraxılması barədə qərarlar qəbul edir;
27. Azərbaycan Respublikasının Təhlükəsizlik Şurasını yaradır;
28. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin tə`yinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir;
29. Fövqəladə və hərbi vəziyyət elan edir;
30. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə müharibə elan edir və sülh bağlayır;
31. Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsində bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş xərclər çərçivəsində xüsusi mühafizə xidmətləri yaradır;
32. Bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin və məhkəmə orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilməyən digər məsələləri icra qaydasında həll edir.
Prezidentin ştandartı
2008-ci il 15 sentyabrda Azərbaycan Respublikasının 4-cü Prezidenti İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ştandartının təsvirinin təsdiq edilməsi haqqında 828 nömrəli fərman imzaladı. Fərmana əsasən Azərbaycan Prezidentinin ştandartı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi rəmzidir. Azərbaycan Prezidentinin ştandartının orijinalı, Azərbaycan Prezident Sarayında yerləşən xidməti otağında saxlanılır.
Azərbaycan Prezidentinin ştandartının sürətləri, Azərbaycan Respublikasının Prezident Sarayının və Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin İqamətgahlarının üzərində, Azərbaycan Respublikasının Prezident Sarayında və Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin İqamətgahlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin qatılımı ilə rəsmi tədbirlərin baş tutması üçün nəzərdə tutulan salonlarda və otaqlarda, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin digər iqamətgahlarda olduğu müddətdə həmin iqamətgahların üzərində, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin qatılımı ilə rəsmi tədbir və digər mərasimlər zamanı həmin tədbirin baş tutduğu binanın üzərində və ya həmin tədbirin baş tutduğu salonda (otaqda), Azərbaycan Respublikası Prezidentinin nəqliyyat vasitələri üzərində qaldırıla (asıla) və ya yerləşdirilə bilər.
Təsviri
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ştandartının ikiüzlü qumaşı eni bərabər olan rəngli üç üfüqi zolaqdan ibarət kvadrat formasındadır.
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağının rənglərinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ştandartının qumaşının yuxarı zolağı mavi rəngdə, orta zolağı qırmızı rəngdə, aşağı zolağı yaşıl rəngdədir.
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ştandartının qumaşının hər iki üzündə qırmızı zolağın ortasında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbi təsvir edilib.
Prezidentin andiçmə mərasimi
Prezidentin, xarici qonaqları qəbulu
Azərbaycan Respublikasına rəsmi səfərə gələn xarici qonağların (prezident, baş nazir və s.), rəsmi qarşılanma mərasimi olur.
Rəsmi qarşılanma mərasimi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fanfarının səslənməsi ilə başlayır. Daha sonra, xarici qonağın olduğu nəqliyyat vasitəsi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin İqamətgahının ərazisinə daxil olur.
Rəsmi qarşılanma mərasimində, Azərbaycan bayrağıın və xarici qonağın təmsil olunduğu ölkənin dövlət bayraqları dalğaılandığı meydanda, həmin xarici qonağın şərəfinə fəxri qarovul dəstəsi düzülür. Fəxri qarovul dəstəsi, 3 nəfər bayraqdar və 40 nəfər sıravi olmaqla, Azərbaycan Milli Qvardiyasının 43 üzvündən ibarət olur.
Fəxri qarovul dəstəsinin rəisi Azərbaycan Prezidentinə raport verir.
Sonra, xarici qonağın təmsil olunduğu ölkənin və Azərbaycanın dövlət himnləri səslənir.
Azərbaycan Prezidenti və xarici qonağ fəxri qarovul dəstəsinin qarşısından keçir. Xarici qonağ, fəxri qarovul dəstəsinə "Salam əsgər" deyərək, onları salamlayır. Fəxri qarovul dəstəsi isə, xarici qonağa "Sağol" deyərək cavab veriri.
Daha sonra, Azərbaycanın dövlət və hökumət nümayəndələri xarici qonağa, xarici qonağın təmsil olunduğu ölkənin dövlət və hökumət nümayəndələri isə Azərbaycan Prezidentinə təqdim edilir.
Sonda, fəxri qarovul dəstəsi hərbi marşın sədaları altında Azərbaycan Prezidenti və xarici qonağın qarşısından keçir.
Növbəti mərhələdə, iqamətgaha daxil olan xarici qonağ və Azərbaycan Prezidenti rəsmi foto çəkdirir. Rəsmi fotoda, xarici qonağ solda, Azərbaycan Prezidenti isə sağda dayanır. Onlardan, aralıda hərəyə 2 ədəd olmaqla xarici qonağın təmsil olunduğu ölkənin və Azərbaycanın dövlət bayraqları dayanır.
Prezidentin sarayı və iqamətgahları
Azərbaycanın 4-cü Prezidenti İlham Əliyev, 2009-cu il 22 iyulda Azərbaycan Prezidentinin iqamətgaları və qonağ evləri haqqında sərəncamı imzaladı. Sərəncama əsasən Azərbaycan Prezidentinin tabeliyində 2 iqamətgah, 3 qonaq evi, habelə "Gülüstan" Sarayı və Prezident Kitabxanası var.
Azərbaycanın 3-cü Prezidenti Heydər Əliyevin dövründə, xarici qonağları bir çoxu Gənclik İqamətganında qəbul olunurdu. İlham Əliyevin dövründə isə qonağların bir çoxu "Zuğulba" İqamətgahında qəbul olunur. Azərbaycan Prezidentin tabeliyində, "Azadlıq" Qonağ Evi, "Gənclik" Qonağ Evi və "Ulduz" Qonağ Evi var.
Azərbaycanda, Prezident səviyyəsində baş tutan tədbirlərin bir çoxu "Gülüstan" Sarayı baş tutur. 1994-cü ildə Əsrin müqaviləsi və 2011-ci ildə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 20-ci ildönümü kimi tədbirlər, məhz bu sarayda baş tutunb.
Prezidentin nəqliyyat vasitələri
Azərbaycan Prezidenti, 2 xidməti avtomobilə sahibdir. Prezident, rəsmi səfərlər zamanı zirehli "Maybach 62" avtomobilindən istifadə edir. Prezidentin ehtiyat avtomobili isə, zirehli "Mercedes-Benz S-Class (W221)" avtomobilidir.
Almaniyanın Ştutqart şəhərində istehsal olunan "Maybach 62" avtomobilinin qiyməti 352,000 ABŞ dollarıdır. Almaniyada istehsal olunan digər avtomobil, "Mercedes-Benz S-Class (W221)" avtomobilinin qiyməti isə 500,000 avrodur.
-
"Maybach 62" avtomobili -
"Mercedes-Benz S-Class (W221)" avtomobili
Prezidentlərin siyahısı
| Sıra | Portret | Prezident | Səlahiyyətlərinin müddəti | Seçim | Partiya | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gəldiyi tarix | Getdiyi tarix | Gün | |||||
 |
(1938—) |
30 avqust 1991 | 6 mart 1992 | 189 |  Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
| ||
(1941—) |
6 mart 1992 | 14 may 1992 | 69 | ||||
|
(1938—) |
14 may 1992 | 18 may 1992 | 4 | |||
 |
(1957—)  |
19 may 1992 | 16 iyun 1992 | 28 |  Azərbaycan Xalq Cəbhəsi
| ||
(1938—2000)  |
17 iyun 1992 | 24 iyun 1993 | 372 | ||||
 |
(1923—2003)  |
24 iyun 1993 | 3 oktyabr 1993 | 110 | Yeni Azərbaycan Partiyası | ||
| 3 oktyabr 1993 | 31 oktyabr 2003 | 3680 | |||||
.jpg) |
(1961—) |
31 oktyabr 2003 | hal-hazırda | 7481 | |||
Prezidentlərin təhsilləri
| Prezident | Orta təhsili | Ali təhsili | İxtisası |
|---|---|---|---|
| Ayaz Mütəllibov | Bakı şəhəri 189 №-li məktəb | Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutu[1] | Mühəndis |
| Əbülfəz Elçibəy | Ordubad rayonu 1 №-li məktəb | Azərbaycan Dövlət Universiteti[2] | Ərəb filoloqu |
| Heydər Əliyev | naməlum | Azərbaycan Dövlət Universiteti | Tarixçi |
| İlham Əliyev | Bakı şəhəri 6 №-li məktəb | Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu | Diplomat |
Prezidentlərin xanımları
Azərbaycan Prezidentinin xanımı, Azərbaycanın Birinci xanımı hesab olunur.
Bu titulun birinci daşıyıcısı, Ayaz Mütəllibovun xanımı Adilə Mütəllibova idi. Daha sonra bu titulu, Əbülfəz Elçibəyin xanımı Həlimə Əliyeva daşıdı. Amma, nə Adilə Mütəllibova, nə də Həlimə Əliyeva, həyat yoldaşlarının prezidentliyi dövründə, Azərbaycanın Birinci xanımı qismində rəsmi tədbirlərə qatılmadı. 1993-2003-cü illərdə Azərbaycan Prezidenti olan Heydər Əliyevin xanımı Zərifə Əliyeva isə, 1985-ci ildə vəfat etdiyi üçün, həmin illərdə Azərbaycanın Birinci xanımı titulunu daşıyan olmadı.
2003-cü ildə İlham Əliyevin prezident seçilməsi ilə, onun, xanımı Mehriban Əliyeva Azərbaycan Birinci xanımı titulunu formalaşdırdı və Azərbaycan cəmiyyətinə "Birinci xanım" ənənəsini gətirdi.
Mehriban Əliyeva, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2017-ci il 22 fevral tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti təyin edildi.[3][4]
İstinadlar
- ↑ "Ayaz Mütəllibov: 55 yaşımda həyata sıfırdan başlamalı idim. (az.)". www.lent.az. 2017-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 fevral 2014.
- ↑ "Məhrum Prezident Əbülfəz Elçibəy FOTOLARDA. (az.)". www.lent.az. İstifadə tarixi: 22 avqust 2015.
- ↑ "Mehriban Arif qızı Əliyevanın Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı. (az.)". www.president.az (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi saytı). 2017-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 fevral 2017.
- ↑ "Mehriban Əliyeva Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti təyin edilib. (az.)". www.azertag.az (Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin rəsmi saytı). 2017-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 fevral 2017.
Həmçinin bax
- Azərbaycanın birinci xanımlarının siyahısı
- Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti
- Azərbaycanın Dövlət Katibi
.jpg){kind=link}
.png){kind=link}
 BMT-yə üzv dövlətlərinin prezidentlərinin siyahısı | ||
|---|---|---|
| Asiya |  | |
| Avropa | ||