Aleksandr Şirvanzadə

Vikipediya, azad ensiklopediya
Turkmenbot (müzakirə | töhfələr) (→‎Xarici keçidlər: Şablonun Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsi, qrammatik və texniki düzəlişlər) tərəfindən edilmiş 19:09, 15 may 2019 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Aleksandr Şirvanzadə
erm. Ալեքսանդր Մինասի Շիրվանզադե
Fayl:Aleksandr Şirvanzadə.jpg
Doğum adı Ալեքսանդր Մինասի Մովսիսյան
Doğum tarixi 18 aprel 1858(1858-04-18)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 7 avqust 1935(1935-08-07) (77 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Aleksandr Şirvanzadənin qəbri[d]
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti yazıçı, dramaturq, ssenarist, nasir, jurnalist
İstiqamət yazıçı
Janrlar povest[d], hekayə, roman
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aleksandr Şirvanzadə (erm. Ալեքսանդր Մինասի Շիրվանզադե, əsl adı Aleksandr Minasoviç Movsisyan;18 aprel 1859(1859-04-18)7 avqust 1935(1935-08-07)) — "Şamaxı ermənisi", Azərbaycan SSRErmənistan SSR-in xalq yazıçısı[1].

Həyatı

Əslən erməni olan Şirvanzadə 1859-cu ildə Şamaxıda doğulub. Ömrünün ilk on beş ilini burada keçirib. 15 yaşı olanda Bakıya gəlib. Səkkiz il burada yaşayıb.

1905-1910-cu illərdə Parisdə, 1910-1915-ci illərdə Tbilisidə yaşayıb, sonra isə ABŞ-a, Kaliforniyaya yollanıb.

1931-ci ildə ədəbi fəaliyyətinin 50 illiyinə həsr olunmuş yubiley iclasındakı nitqində deyirdi:

Qızıl Ordu Bakını aldığı zaman mən Kaliforniyada idim... Mən dərhal Qafqaza qayıtmaq istəyirdim. Mən dərindən inanırdım ki, bolşeviklər gələndən sonra orada artıq həyat və müntəzəm quruculuq işləri başlanıb. Lakin gözlərimin xəstə olması dərhal gəlməyimə mane oldu.

"Xaos", "Namus", "Hami", "Neft zavodunda yanğın", "Cinli", "Şərəf üçün", "Fatma və Əsəd" kimi əsərlərin müəllifidir. Bu əsərlərdə əsasən BakıŞamaxıda gördüyü hadisələri qələmə alıb.

Azərbaycanın xalq yazıçısı

Şirvanzadə Azərbaycan SSR-in Xalq yazıçısı adına 1930-cu ildə layiq görülüb. Bununla da o, Azərbaycan SSR-nin ilk xalq yazıçısı hesab olunur. Eyni ildə Şirvanzadə Ermənistan SSR-in də Xalq yazıçısı adını alıb.

Əkbər Yerevanlı "Şirvanzadə və Azərbaycan mühiti" məqaləsində qeyd edir: "Aleksandr Şirvanzadə öz həyatı və yaradıcılığı ilə nə qədər ermənidirsə, bir o qədər də azərbaycanlıdır. O, hər iki xalqa, hər iki ədəbiyyata xidmət edən ölməz sənətkardır. Heç təsadüfü deyildir ki, Zaqafqaziya respublikaları içərisində birinci olaraq Azərbaycanda ona xalq yazıçısı adı verilmişdir".

Azərbaycan SSR-in ali icraedici orqanı olan Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri vəzifəsində 14 mart 1930-cu ilədək Qəzənfər Musabəyov, həmin tarixdən 1932-ci ilədək isə Dadaş Bünyadzadə çalışıb. Bu səbəbdən, Şirvanzadəyə xalq yazıçısı adının kim tərəfindən verildiyini müəyyənləşdirmək bir qədər çətindir.

C.Məmmədquluzadə, Ə.Haqverdiyev, A.Şaiqlə dostluq

O zamankı araşdırmaçılar Şirvanzadənin Cəlil Məmmədquluzadə və Abdulla Şaiqlə dostluq münasibətləri olduğunu da yazıblar. Şirvanzadənin Haqverdiyevlə daha yaxşı münasibətləri varmış.

1929-cu ildə Zaqafqaziya yazıçılarının İrəvan, Bakı və Tiflisdə keçirilən görüşləri zamanı Şirvanzadə ilə Haqverdiyev arasında maraqlı dialoq olur. Abdulla Şaiq “Haqverdiyev haqqında xatirələrim”də bu barədə yazır: “1929-cu ildə Gürcüstan və Ermənistan şairləri ilə görüşə getmişdik. Başçımız Haqverdiyev idi. Şirvanzadə də bizimlə bərabər idi. Ə. Haqverdiyev Şirvanzadə ilə köhnədən dost idi. Yerevanda söhbət üçün bir gün Ə. Haqverdiyevin yanına getdim. Erməni artistlərinin səhnədə göstərdikləri milli rəqslərdən və bu iki xalqın həyat, adət, musiqi və rəqslərinin bir-birinə nə qədər yaxın olduğundan danışırdılar. Şirvanzadə dedi: “Mən Azərbaycan həyatından yazmışam. Siz də erməni həyatından yazmalısınız. Haqverdiyev erməni həyatından yeni əsər yazmağa söz verdi. Ə. Haqverdiyev verdiyi vədi unutmadı. O, Azərbaycan və erməni xalqlarının dostluğunu əks etdirən “Çox gözəl” (1931) adlı bir pyes yazdı. (“Azərbaycan gəncləri” qəzeti, 12/XII 1948. N149(4473).

Maraqlıdır ki, 1883-cü ildə “Kəşkül” jurnalının redaktoru və naşiri Cəlal Ünsizadə ondan Azərbaycan həyatından bir əsər yazmasını xahiş edir. Şirvanzadə bu xahişi yerinə yetirir və həmin il “Fatma və Əsəd” hekayəsini yazır. Cəlal Ünsizadə hekayəni “Kəşkül”də çap edir.

Əkbər Yerevanlı həmçinin yazır ki, Şirvanzadə erməni dilinin böyük müdafiəçilərindən olub: “O, səlis, təmiz erməni dilində yazmağı, kütləvi xarici təsirlərdən uzaqda durmağı tələb edir və özü belə yazırdı. O, X. Abovyanın Azərbaycan sözlərilə qarışıq dilini, erməni ədəbi dil tarixində böyük rol oynamasına baxmayaraq, bəyənmirdi. Çünki Abovyan erməni dilinin bir ləhcəsində yazmış və həddindən çox Azərbaycan sözləri işlətmişdi”.

Buna baxmayaraq, Şirvanzadə öz yaradıcılığında Azərbaycan dilindən istifadə edib.

Əsərləri

  • "Namus"
  • "Nakam qız"

Aleksandr Şirvanzadənin 1885-ci ildə yazdığı "Namus" romanı əsasında, 1925-ci ildə Hamo Beknazaryanın çəkdiyi eyniadlı "Namus" filmi ilk erməni bədii filmi sayılmaqdadır.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Abbas Zamanov, "Şərhlər". Həmidə Məmmədquluzadə, "Mirzə Cəlil haqqında xatirələrim", "Azərnəşr", 1967. səh. 195

Xarici keçidlər