Salvador Dali

Salvador Dali
isp. Salvador Dali
Doğum adı	Salvador Domenek Felip Kasint Dali və Domenek
Doğum tarixi	11 may 1904(1904-05-11)
Doğum yeri	Fiqeras[d], Alt-Emporda[d]
Vəfat tarixi	23 yanvar 1989 (84 yaşında)
Vəfat yeri	Fiqeras[d], Alt-Emporda[d]
Vəfat səbəbi	ürək tutması[d]
Dəfn yeri	Dali Teatr Muzeyi
Fəaliyyəti	rəssam, heykəltaraş, yazıçı, aktyor, kinorejissor, ssenarist, fotoqraf, kino aktyoru, səhnə dizayneri, illüstrasiyaçı, zərgərlik dizayneri, qrafika ustası[d]
Təhsili	San-Fernando Kral Zərif Sənətlər Akademiyası[d] (1922–1926)
Janrlar	natürmort, janr rəssamlığı, portret, peyzaj, dini incəsənət[d]
Stil	sürrealizm
Tanınmış işləri	"Yaddaşın dəyişməzliyi", "Müharibənin siması" "Qaynadılmış paxlalar ilə yumşaq konstruksiya (vətəndaş müharibəsinin duyulması)", "Böyük masturbator", "Xristofor Kolumbun Amerikanı kəşf etməsi", "Oyanmadan bir saniyə əvvəl arının nar ətrafında uçuşundan doğan yuxu"
Tələbəsi	Interneşnl Krizis[d]
Təsirlənib	Fridrix Nitsşe, Ziqmund Freyd, Pablo Pikasso
Üzvlüyü	Təsviri Sənət Akademiyası
Mükafatları
salvador-dali.org
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Salvador Dali (tam adı Salvador Domenek Felip Jasint Dali i Domenek, markiz de Pubol, kat. Salvador Domènec Felip Jacint Dalí i Domènech, Marqués de Dalí de Púbol, isp. Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech, Marqués de Dalí y de Púbol; 11 may 1904 – 23 yanvar 1989) — məşhur İspaniya rəssamı, heykəltəraşı, filosofu və rejissoru, təsviri incəsənətdə sürrealizm cərəyanının ən məşhur nümayəndələrindən biri.

Həyatı

Yaddaşın dəyişməzliyi

Salvador Dali 11 may 1904-cü ildə İspaniyanın şimalındakı Jerona əyalətinin Fiqeras şəhərində doğulub. Təsviri incəsənətə marağı uşaq yaşlarında bələdiyyə incəsənət məktəbində oxuyarkən yaranmışdır. 1914-1918-ci illərdə maristlər ordeninə məxsus məktəbdə tərbiyə almışdır. 1916-cı ildə yay tətilini Aralıq dənizi sahilində yerləşən Kadakes şəhərində keçirir. Burada o, ilk dəfə modernist incəsənətlə tanış olur və çox sevdiyi bu şəhər onun gələcək yaradıcılığında xüsusi yer tutur. 1919-cu ildə Dalinin ilk şəxsi sərgisi təşkil olunur.

1921-ci ildə atası onu Madridə San-Fernando İncəsənət Akademiyasına oxumağa göndərir. Burada Dali Luis Bunyuel, Federiko Qarsiya Lorka, Pedro Qrafias və ispan incəsənətinin digər nümayəndələri ilə tanış olur. Bu dövrdə Dali kubizm və dadaizm cərəyanlarına meyl göstərir.

1926-cı ildə müəllimlərə qarşı saymazyana münasibətə görə o, İncəsənət Akademiyasından xaric olunur. Elə həmin il Parisdə Pikasso ilə tanış olur. 20-ci illərin sonlarında öz stilini tapmaq üçün Pikasso və Huan Mironun təsiri altında bir sıra əsərlər yaradır.

1929-ci ildə Luis Bunyuelin çəkdiyi "Əndəlüs köpəyi" ("Un chien andalou") filminin ssenarisini yazır. Təxminən həmin dövrdə öz gələcək həyat yoldaşı və həmin dövrdə fransız şairi Pol Elüarın xanımı olan Qala ilə tanış olur.

1929-cu ildə o, Andre Breton tərəfindən təşkil olunmuş sürrealistlər dəstəsinə qoşulur.

1934-cü ildə Dali Qala ilə qeyri-rəsmi nigah bağlayır (yalnız 1958-ci ildə onlar rəsmi nigaha daxil olurlar). Elə həmin il Dali ABŞ-a ilk dəfə səfər edir.

1936-cı ildə Fransisko Frankonun başlatdığı və tezliklə İspaniya vətəndaş müharibəsinə çevrilən hərbi münaqişə Salvador Dali ilə onun əsasən solçu düşüncələrə malik olan sürrealist yoldaşları arasında fikir ayrılığına səbəb olur. Dali bu dəstədən xaric edilir, buna cavab olaraq o, "sürrealizm mənəm" fikrini söyləyir.

1940-cı ildə Dali həyat yoldaşı Qala ilə birlikdə ABŞ-a köçür və 1948-ci ilədək orada yaşayır. 1942-ci ildə o, "Salvador Dalinin gizli həyatı" adlı avtobioqrafik əsərini nəşr etdirir.

1949-cu ildən Dali çox sevdiyi Kataloniyada məskunlaşır. Onun Franko rejimi dövründə İspaniyada yaşamaq qərarına gəlməsi bir çoxları tərəfindən tənqidə məruz qalmışdı.

1981-ci ildən Dalidə Parkinson xəstəliyinin əlamətləri özünü göstərməyə başlayır. 10 iyun 1982-ci ildə Qala vəfat edir. Bu Daliyə çox ağır təsir göstərir və onun həyata bağlılığını azaldır. Həmin dövrdə Dali Fiqerasdan köçərək Qala üçün aldığı Pubol qəsrində yaşamağa başlayır. 1984-cü ildə onun yataq otağında müəmmalı şəkildə yanğın baş verir. Bəziləri bunu Dalinin intihar cəhdi kimi qiymətləndirirlər. Lakin xidmətçiləri onu xilas edə bilirlər.

Bundan sonra o, yenidən Fiqerasa qayıdır və ömrünün qalan hissəsini öz adını daşıyan teatr-muzeydə yaşayır. 1988-ci ilin noyabrında Dali infarkt keçirir və xəstəxanaya yerləşdirilir. Dekabrın 5-də Kral Huan Karlos onu ziyarət edir. Salvador Dali 23 yanvar 1989-cu ildə öz teatr-muzeyində çox sevdiyi "Tristan və İzolda" operasını (Rixard Vaqner) dinləyərkən ürək çatışmazlığından vəfat etmişdir.

Dali həyatı boyunca 1500-dən çox rəsm əsəri çəkmiş, onlarla heykəllə bərabər, daş üzərində müxtəlif səpkili əsərlər yaratmış, kitab illüstrasiyaları, teatr dekorları və kostyumların müəllifi olmuşdur. 1994-cü ildə İstanbulda Art Fair sərgisində və 2001-ci ildə Brüsseldə beynəlxalq Kunstbeurs sərgisində azərbaycanlı rəssam Sakit Məmmədovla birlikdə rəsm əsərləri sərgilənmişdir.

Filmoqrafiya

1. Əndəlüs köpəyi (film, 1929) / Un chien Andalou

• Salvador Dalinin Azərbaycan Müasir İncəsənət Muzeyində saxlanan əsərləri
• 
  Təzad
• 
  Busə

Ədəbiyyat

Carré d'Art (Salvador Dali), Jean-Pierre Thiollet, Anagramme Ed, 2010 (ISBN 2-35035-189-6).

Xarici keçidlər

• Salvador Dali