Norveç kralı

Vikipediya, azad ensiklopediya
InternetArchiveBot (müzakirə | töhfələr) (Adding 1 book for Vikipediya:Yoxlanılabilərlik) #IABot (v2.0.7) (GreenC bot) tərəfindən edilmiş 22:54, 24 sentyabr 2020 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin

Norveç kralı (norv. Kung av Norge) - Norveç konstitusiyasına əsasən dövlət başçısı. Hazırda bu titulun daşıyıcısı Qlüksburqlar sülaləsinin nümayəndəsi V Haralddır[1].

Norveç kralı
Kung av Norge
Norveç kral ştandartı
Norveç kral ştandartı

Vəzifədədir
V Harald
17 yanvar 1991-cü ildən
Müraciət forması Norveç Kralı Əlahəzrətləri
Rəsmi iqamətgahı

Oslo kral sarayı (rəsmi iqamətgah)
Qamlehaqen, Stifqaden, Ledaal

(fatiki iqamətgah)
Səlahiyyət müddəti ömürlük
Vəzifənin təsis tarixi təxminən 872-ci il
Vəzifədə birinci I Harald
Rəsmi saytı The Norwegian Monarchy
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarix

Adətən Norveç krallığının başlanğıcı 872-ci il götürülür. Məhz bu ildə baş verən Hafrsfyord döyüşündə qələbə qazanan I Harald Gözəlsaçlı kiçik krallıqları öz hakimiyyəti altında birləşdirdi.

O ildən bəri fasiləsiz olaraq mövcud olan krallıq Avropanın ilk dövlətlərindəndir.

Uzunmüddətli mövcudluğu dövründə krallıq bir çox sülalə tərəfindən idarə olunmuşdur. Onlardan ən əsas ları I Haraldın sülaləsi(872—970), Sverre(1184—1319), və Oldenburq sülaləri (1450—1481, 1483—1533, 1537—1814, və 1905-ci ildən), həmçinin Qolşteyn-Qotyorn (1814—1818) və Şlezviq-Qolşteyn-Zondenburq-Qlükaburq (1905-ci ildən) qollarıdır.

Kral gerbi

1130-1240-cı illər arasında Norveçdə baş verən vətəndaş müharibəsi çərçivəsində mərkəzi hakimiyyət uğrunda bir neçə ailə mübarizə aparırdı. Bu döbrdə taxta oturan bəzi hökmdarlar ənənəvi olaraq kral hesab edilmirlər.

1387-1905-ci illər intervalında Norveç qısa fasilələrlə 3 uniyada - Kalmar, Danimarka-Norveç və İsveç-Norveç birliklərinə daxil olmuşdur.

Vaxtilə Norveç kralları əlavə titullara sahib idilər. Məsələn, Qotlar kralı, Vendlər kralı, Şlezviq hersoqu, Qolşteyn hersoqu, Ryuqen şahzadəsi, Oldenbura qrafı və s. Mütləq monarxiya zamanı krallar Norveçi öz mülkləri olduğu mənasını verən "Konge til Norge" titulunu daşıyırdılar. Ancaq 1814-cü ildə konstitusiyalı monarxiyaya keçiddən sonra bu ifadə "Konge av Norge" (kralın Norveçə məxsusluğunu bildirir) kimi dəyişdirildi. Həmçinin "Allahın lütfü ilə" titulu "Allahın lütfü və Krallığın konstitusiyası ilə" kimi uzadıldı. Bu ad qısa zaman kəsiyində işlək oldu və 1957-ci ildə götürüldü. Sonuncu daşıyıcısı VII Hokon idi.

Hüquq və vəzifələri

1814-cü ildə konstitusiyanın qəbulundan sonra Norveç parlamentli monarxiyaya çevrildi. Bununla kral səlahiyətləri azaldıldı. Əsas hakimiyyət isə parlament və hökumətə məxsusdur. Kral Norveç tarixinin, mədəni irsinin simvoludur. Aşağıda monarxın konstitusiyaya görə bəzi hüquqları verilmişdir:

  • Dövlət başçısıdır
  • Norveç Parlamentini açır
  • Formal olaraq parlamenti buraxmaq və höküməti təsdiq etmə hüququ var
  • Norveç Müdafiə qüvvələrinin ali baş komandanıdır
  • Norveçi həm ölkə daxilində, həm də xaricində təmsil edir
  • Dövlət Şurasının iclaslarına sədrlik edir
  • Ölkənin müxtəlif və vacib sahələrində çalışan şəxlərlə görüşür
  • Məhbusları əhv edə bilər
  • Müharibədə iştirak edə bilər
  • Birliyin rəmzi rolunu oynayır

Norveç kralları siyahısı

I Harald Gözəlsaçın sülaləsi

Portret Adı Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I period
(872-970)
I Harald Gözəlsaç 850 933 təx. 872 930 Qara Halvdanın oğlu, vahid Norveçin ilk kralı[2]
I Eyrik Qanlı Balta 885 954 930 934\935 Harald Gözəlsaçın oğlu; hakimiyyətdən əl çəkib[3]
I Yaxşı Harald 920 961 934/935 961 Harald Gözəlsaçın oğlu, I Eyrikin qardaşı[4]
II Harald Boz Kürk 935 970 961 970 I Eyrikin oğlu[5]
II period
(995-1000)
I Olaf Trüqvason təx. 963 9 sentyabr 1000 995 9 sentyabr 1000 Viken və Vinqulmarka kralı Trüqvi Olafssonun oğlu[6]

Yarllar (Danimarka kralı adından Norveçi idarə edən hökmdarlar)

Portret Adı Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyĕtinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
Qüdrətli Hakon təx. 935 995 970 995 Danimarka kralları I Harald Göydişin (970-986) və I Svenin (986-995) adından[7]
Eyrik Hakonsson 957 1024 1000 1014 Danimarka kralı I Svenin adından; 1014-cü ildə Möhtəşəm Knudun İngtərəyə yürüşündə iştirak etmişdir[8]
Sveyn Hakonsson bilinmir təx. 1016 1000 1015 Danimarka kralı I Svenin adından; Nesyara döyüşündən sonra İsveçə qaçmışdır[9]
Hakon Eyriksen təx. 998 1029/1030
1014
1015

 Danimarka kralı Möhtəşəm Knudun adından[10]
1028 1029/1030

Knütlinq sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I Harald Göydiş 911 986 961 986? Eyni zamanda Danimarka kralı (958-986)[11]
I Sven təx. 960 3 fevral 1014
986
995

 Eyni zamanda Danimarka (986-1014) və İngiltərə (1013-1014)[12]
1000 1014
 I Knud təx. 995 12 noyabr 1035 1028 12 noyabr 1035 Sven Knutssonla birlikdə[13]
II Sven Knutsson 1016 16 oktyabr 1035 1030 16 oktyabr 1035 I Knudla birlikdə[14]

Müqəddəs Olaf sülaləsi (Gözəlsaçlıların Vestfol qolu)

Portret Adı Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I period
(1015-1028)
II Müqəddəs Olaf 995 29 iyul və ya 31 avqust 1030 1015 1028 Vestfold kralı Harald Qrensjenin oğlu, 1028-ci ildə ölkəndən qaçmışdır[15]
II period
(1035-1047)
I Maqnus Olafsson 1024 25 oktyabr 1047 1035 25 oktyabr 1047 Eyni anda Danimarka kralı (1042-1047)[16]

Hardrada sülaləsi (Gözəlsaçlıların qolu)

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat yarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I period
III Harald təx. 1015 25 sentyabr 1066 1046 25 sentyabr 1066 [17]
II Maqnus Haraldsson 1048 28 aprel 1069 25 sentyabr 1066 28 aprel 1069 III Sakit Olafla birlikdə[18]
III Sakit Olaf 1050 22 sentyabr 1093 1067 22 sentyabr 1093 II Maqnusla birlikdə[19]
I Hakon 1068 fevral 1095 1093 fevral 1095 III Ayaqyalın Maqnusla birlikdə[20]
III Ayaqyalın Maqnus təx. 1073 23 avqust 1103 22 sentyabr 1093 23 avqust 1103 I Hakonla birlikdə[21]
Olaf Maqnusson 1099 22 dekabr 1115 23 avqust 1103 22 dekabr 1115 Ölkəni qardaşları I Eysteyn və I Siqurdla idarə etmişdir. Çox gənc yaşında vəfat etdiyindən kralların nömrələnməsi zamanı nəzərə alınmamışdır.[22]
I Eynsteyn Maqnusson təx. 1088 29 avqust 1123 22 dekabr 1103 29 avqust 1123 Olaf Maqnusson və I Siqurd Səlibçi ilə birlikdə[23]
I Siqurd Səlibçi около 1090 26 mart 1130 22 dekabr 1103 26 mart 1130 Olaf Maqnusson və I Eynsteyn ilə birlikdə[24]
IV Kor Maqnus təx. 1115 12 noyabr 1139 1130 1135 devrilib[25]
II period
V Maqnus 1156 15 iyun 1184 1161 15 iyun 1184 [26]

Qilli sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat yarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I period
IV Harald Qilli 1103 14 dekabr 1136 1130 14 dekabr 1136 III Ayaqyalın Maqnusun oğlu[27]
II Siqurd 1133 10 iyun 1155
və ya 6 fevral 1155 		1136 10 iyun 1155
və ya 6 fevral 1155 		[28]
I İnqi Qorbun təx. 1125 3 fevral 1161 1136 3 fevral 1161 [29]
II Eysteyn Haraldsson təx. 1125 1157 1142 1157 [30]
Maqnus Haraldsson 1143 1145 1135 1145 [31][32]
II Hakon Enlikürək 1147 7 iyul 1162 1157 7 iyul 1162 [33]
II period
II İnqe Bordsson 1185 23 aprel 1217 11 avqust 1204 23 aprel 1217 Birkebeyner partiyasından kral[34]

Sverre sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I period
Sverrir Siqurdsson 1145/1151 9 mart 1202 1177 (formal); 1184 (faktiki) 9 mart 1202 Birkebeyner partiyasından[35]
III Hakon Sverresson 1178 1 yanvar 1204 9 mart 1202 1 yanvar 1204 Birkebeyner partiyasından[36]
I Quttorm Siqurdsson 1199 11 avqust 1204 2 yanvar 1204 11 avqust 1204 Birkebeyner partyasından[37]
II period
IV Hokon Hokonsson mart/aprel 1204 16 dekabr 1263 iyun 1217 16 dekabr 1263 [38]
Skule Bordsson təx. 1189 24 may 1240 1239 24 may 1240 [39]
Gənc Hokon 10 noyabr 1232 5 may 1257 1 aprel 1240 5 may 1257 [40]
VI Maqnus Qanunverici 1 may 1238 9 may 1280 15 dekabr 1263 9 may 1280 IV Hokonun oğlu[41]
II Eyrik Maqnusson 4 oktyabr 1268 15 iyul 1299 9 may 1280 15 iyul 1299 VI Maqnusun oğlu[42]
V Müqəddəs Hokon 10 aprel 1270 8 may 1319 15 iyun 1299 8 may 1319 VI Maqnusun oğlu[43]

Byelbo sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
VII Maqnus Eriksson aprel və ya may 1316 1 dekabr 1374
avqust 1319
15 avqust 1343

 II Maqnus adı ilə İsveç kralı (1319-1364)[44]
15 avqust 1343 1355
 oğlu VI Hokonun vaxtında Norveç reqenti[45]
VI Hokon Maqnussom 1340 1380 15 avqust 1343 1380 II Hokon adı ilə İsveç kralı (1362-1364)[46]
Danimarka ilə ittifaq
IV Olaf Hokonsson dekabr 1370 23 avqust 1387 29 iyul 1380 23 avqust 1387 Həmçinin Danimarka kralı (1976-1987)[47]

Estridsen sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I Marqarita 15 mart 1353 28 oktyabr 1412 3 avqust 1387 8 sentyabr 1389 Eyni zamanda Danimarka və İsveç kraliçası (1387-1396); III Erikin dövründə regent olmuşdur[48]

Pomeran sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
III Erik 1381/1382 3 may 1451 8 sentyabr 1389 1 iyun 1442 Eyni zamanda Danimarka və İsveç kralı (1396 - 1439)[49]

Vittelsbaxlar sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
III Kristofer 26 fevral 1416 5 yanvar 1448 1 iyun 1442 5 yanvar 1448 Eyni zamanda Danimarka (1440-1448) və İsveç (1441-1448) kralı[50]
Aralıq dövr (5 yanvar 1448 - 25 oktyabr 1449)
Siqurd Yonson - Norveç reqenti

Bunde sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I Karl Knutsson 5 oktyabr 1409 15 may 1470 25 oktyabr 1449 14 may 1450 Eyni zamanda VIII Karl adı ilə İsveç kralı (1448-1457, 1464-1465, 1467-1470)[51]

Oldenburq sülaləsi

Portret Ad Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
I Kristian
 fevral 1426 21 may 1481 14 may 1450 21 may 1481 [52]
Aralıq dövr (21 may 1481–1 fevral 1483)
Yon Svaleson Smör Norveç reqenti kimi
Yohan Qanns 2 fevral 1455 20 fevral 1513 21 may 1481 (de-fakto);
1 fevral 1483 (de-yure) 		20 fevral 1513 [53]
Aralıq dövr (20 fevral - 22 iyul 1513)
II Kristian 1 iyul 1481 25 yanvar 1559 22 iyul 1513 13 aprel 1523 [54]
I Frederik 7 oktyabr 1471 10 aprel 1533 26 mart 1523 (sürgündə kral elan edilmişdir);
13 aprel 1523 (de-fakto) 		10 aprel 1533 [55]
Aralıq dövr (10 aprel 1533-1 aprel 1537)
Olaf Enqelbrektsson Norveç reqenti kimi
III Kristian 12 avqust 1503 1 yanvar 1559 1 aprel 1537 1 yanvar 1559 [56]
II Frederik 1 iyul 1534 4 aprel 1588 1 yanvar 1559 4 aprel 1588 [57]
IV Kristian 12 aprel 1577 28 fevral 1648 4 aprel 1588 28 fevral 1648 [58]
III Frederik 18 mart 1609 9 fevral 1670 28 fevral 1648 9 fevral 1670 [59]
V Kristian 15 aprel 1646 25 avqust 1699 9 fevral 1670 25 avqust 1699 [60]
IV Frederik 11 oktyabr 1671 12 oktyabr 1730 25 avqust 1699 12 oktyabr 1730 [61]
VI Kristian 30 noyabr 1699 6 avqust 1746 12 oktyabr 1730 6 avqust 1746 [62]
V Frederik 31 mart 1723 14 yanvar 1766 6 avqust 1746 14 yanvar 1766 [63]
VII Kristian 29 yanvar 1749 13 mart 1808 14 yanvar 1876 13 mart 1808 [64]
VI Frederik 28 yanvar 1768 3 dekabr 1839 13 mart 1808 17 may 1814 [65]
Aralıq dövr (7 fevral - 17 may 1814)
Kristian Frederik Norveç reqenti kimi
Kristian Frederik 18 sentyabr 1786 20 yanvar 1848 17 may 1814 14 avqust 1814 Eyni zamanda Danimarka kralı (1839 - 1848)[66]
Aralıq dövr (14 августа - 4 ноября 1814)
Markus Rozenkranç - Norveçin ilk reqent baş naziri

Holşteyn-Qottorp sülaləsi

Portret Adı Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
II Karl 7 oktyabr 1748 5 fevral 1818 4 noyabr 1814 5 fevral 1818 Eyni zamanda XIII Karl adı ilə İsveç kralı[67]

Bernadot sülaləsi

Portret Adı Doğum tarixi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
III Karl
Jan-Batist Jül Bernadot 		26 yanvar 1763 8 mart 1844
5 noyabr 1810
5 fevral 1818

 XIII Karl zamanında Norveç və İsveç reqenti
5 fevral 1818 8 mart 1844
 XIII Karl tərəfindən uşaqlığa götürülmüşdür; XIV adı ilə İsveç kralı[68]
I Oskar
Jozef-Oskar Bernadot 		4 iyul 1799 8 iyul 1859 8 mart 1844 8 iyul 1859 Eyni zamanda İsveç kralı[69]
IV Karl
Karl 		3 may 1826 18 sentyabr 1872 25 sentyabr 1857 8 iyul 1859 Atası I Oskarın zamanında vəliəhd Karl adı ilə İsveç reqenti
8 iyul 1859 18 sentyabr 1872
 Eyni zamanda XV Karl adı ilə İsveç kralı[70]
II Oskar
Oskar Frederik 		21 yanvar 1829 8 dekabr 1907 18 sentyabr 1872 26 oktyabr 1905 Eyni zamanda İsveç kralı[71]
Aralıq dövr (26 oktyabr - 25 noyabr 1905)
Kristian Mikelsen - Norveçin reqent kimi baş naziri

Şlezviq-Holşteyn-Sondenburq-Qlüksburq sülaləsi

Portret Adı Doğum tarxi Vəfat tarixi Hakimiyyətinin başlanğıcı Hakimiyyətinin sonu Qeyd
VII Hokon
Kristian Frederik Karl Qeorq Valdemar Aksel 		3 avqust 1872 21 sentyabr 1957 25 noyabr 1905 21 sentyabr 1957 Danimarka kralı VIII Frederikin oğlu[72]
V Olaf
Aleksandr Edvard Kristian Frederik 		2 iyul 1903 17 yanvar 1991 21 sentyabr 1957 17 yanvar 1991 VII Hokonun oğlu[73]
V Harald
Harald 		21 fevral 1937 17 yanvar 1991 V Olafın oğlu[74]
Şahzadə Hokon
 20 iyul 1973
25 noyabr 2003
12 aprel 2004

 V Haraldın oğlu; Atasının dövründə Norveç reqenti[75]
29 mart 2005 1 aprel 2005

İstinadlar

  1. ↑ http://www.kongehuset.no/artikkel.html?tid=27626&sek=26982
  2. ↑ "Harald 1 Hårfagre"
  3. ↑ "Eirik 1 Haraldsson Blodøks"
  4. ↑ "Håkon 1 Adalsteinsfostre"
  5. ↑ "Harald 2 Eiriksson Gråfell"
  6. ↑ "Olav 1 Tryggvason"
  7. ↑ "Håkon Sigurdsson"
  8. ↑ "Eirik Håkonsson"
  9. ↑ "Svein Håkonsson"
  10. ↑ "Håkon Eiriksson"
  11. ↑ "Harald 1 Blåtand"
  12. ↑ "Svend 1 Tveskæg"
  13. ↑ "Knud 1 den store"
  14. ↑ "Svend Alfivasen"
  15. ↑ "Olav 2 Haraldsson Den Hellige"
  16. ↑ "Magnus 1 Olavsson Den Gode"
  17. ↑ "Harald 3 Hardråde"
  18. ↑ "Magnus 2 Haraldsson"
  19. ↑ "Magnus 2 Haraldsson"
  20. ↑ "Håkon Magnusson Toresfostre"
  21. ↑ "Magnus 3 Olavsson Berrføtt"
  22. ↑ Olav Magnusson
  23. ↑ "Øystein 1 Magnusson"
  24. ↑ "Sigurd 1 Magnusson Jorsalfare"
  25. ↑ "Magnus 4 Sigurdsson Blinde"
  26. ↑ "Magnus 5 Erlingsson"
  27. ↑ "eg. Gilchrist Harald 4 Gille"
  28. ↑ "Sigurd 2 Haraldsson Munn"
  29. ↑ "Inge 1 Haraldsson Krokrygg"
  30. ↑ "Øystein 2 Haraldsson"
  31. ↑ Koht, Halvdan. Norsk biografisk leksikon. Aschehoug. 1940. səh. 35.
  32. ↑ Barber, Malcolm. Two Cities: Medieval Europe, 1050–1320. Routledge. 2004. səh. 347.
  33. ↑ "Håkon 2 Sigurdsson Herdebrei"
  34. ↑ "Inge II of Norway"
  35. ↑ Sverre Sigurdson
  36. ↑ "Håkon 3 Sverresson"
  37. ↑ Guttorm Sigurdsson
  38. ↑ Haakon IV Haakonsson
  39. ↑ Skule Bårdsson
  40. ↑ Håkon Håkonsson
  41. ↑ Magnus VI
  42. ↑ Eric II of Norway
  43. ↑ Haakon V Magnusson
  44. ↑ Magnus II of Sweden
  45. ↑ Magnus Eriksson
  46. ↑ Haakon VI Magnusson
  47. ↑ Olaf II Haakonsson
  48. ↑ Margaret I
  49. ↑ Eric VII
  50. ↑ Christopher III
  51. ↑ Charles VIII Knutsson
  52. ↑ Christian I
  53. ↑ Danmark Hans
  54. ↑ Christian II
  55. ↑ Frederick I of Denmark and Norway
  56. ↑ Christian III
  57. ↑ Frederick II king of Denmark and Norway
  58. ↑ Christian IV
  59. ↑ Frederick III king of Denmark and Norway
  60. ↑ Christian V
  61. ↑ Frederick IV king of Denmark and Norway
  62. ↑ Christian 6.
  63. ↑ Frederick 5.
  64. ↑ Christian 7.
  65. ↑ Frederick 6.
  66. ↑ Christian 8.
  67. ↑ King Karl XIII
  68. ↑ Karl XIV Johan
  69. ↑ Oscar I
  70. ↑ Karl XV
  71. ↑ Oscar II
  72. ↑ Haakoon VIII
  73. ↑ Olav V
  74. ↑ Harald V
  75. ↑ Crown-Prince Haakon
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Norveç_kralı&oldid=5534878"