Özünüzlə səslə danışmaq
Özünüzlə səslə danışmaq — insanın digər insanların yanında da daxil olmaqla, özü ilə ucadan danışdığı psixoloji vəziyyət. İnsanın özü ilə davamlı daxili ünsiyyətinin psixoloji prosesi ilə əlaqələndirilir. Özünüzlə yüksək səslə danışmaq şəxsiyyətin inkişafında müsbət rol oynayır. Bəzi insanlar bunu psixi pozuntu kimi qəbul edirlər, lakin öz-özünə danışmaq həmişə psixi pozuntunun əlaməti deyil.
Uşaqların öz-özünə danışmağı[redaktə | mənbəni redaktə et]
2-7 yaş arasında uşaqların öz-özünə danışdıqlarını müşahidə etmək olar.[1][2][3] Onların danışıqları səsli olsa da, nə başqaları üçün nəzərdə tutulub, nə də onlara yönəlib.[4][5] Tədqiqatçılar uşaqların öz-özü ilə danışmalarından istifadə etmələri ilə onların tapşırıqların icrası və nailiyyətləri arasında müsbət korrelyasiya olduğunu qeyd ediblər.[6][7][8] Bu faktı daha əvvəl Vıqotski [2] qeyd etmişdir. Uşaqlar məktəbə getdikdən sonra onların öz-özünə danışıqları azalır və “gizli” olur.[9]
Özünüzlə yüksək səslə danışmağın koqnitiv əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Banqalor Universitetinin alimləri Mery–Beffa Paloma və Aleksander Kirkheim tədqiqatlar nəticəsində sübut ediblər ki, tapşırıqları yüksək səslə söyləmək onların icrasına nəzarəti yaxşılaşdırır.[10]. Buna əsaslanaraq, Mery-Beffa Paloma belə qənaətə gəldi ki, özünüzlə yüksək səslə danışmaq yüksək koqnitiv fəaliyyətinin əlaməti ola bilər.[10] O qeyd etmişdir ki, bir çox idmançı məşq zamanı öz-özünə danışır və bu, onların diqqətini cəmləşdirməyə kömək edir.[10]
Alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, obyektin adını ucadan tələffüz edən şəxs onu başqa cisimlər arasında daha tez tapmağa imkan verir, nəinki obyektin adını ucadan tələffüz etməyən şəxslər.[11]
Öz-özünə danışmaq psixi pozuntunun əlaməti kimi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Öz-özünə ucadan danışan bir şəxs qavrayış pozuntularının (halüsinasiyalar) mövcudluğunun dolayı əlaməti ola bilər və müvafiq olaraq psixoloji pozuntunun (psixoz) mövcudluğunu göstərə bilər.
Şifahi və ya mürəkkəb halüsinasiyalar olduqda, özü ilə ucadan danışan kimi görünən bir şəxs, həqiqətən, "halüsinasiya edən həmsöhbətlərlə" danışa bilər. Görünməz həmsöhbətlərlə danışıq şizofreniya, şizoaffektiv pozuntu, alkoqol deliriyası və digər psixi pozuntularda rast gəlinir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Öz-özü ilə səslə danışmaq ilk dəfə Lev Vıqotski (1934-1986) və Jan Piaje (1959) tərəfindən tədqiq edilmişdir. Son 30 il ərzində öz-özü ilə danışıq yenidən tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmişdir.[12]
Öz-özünə danışan məşhurlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Lüdviq Erhard
- Adam Smitdə öz-özünə danışma vərdişi var idi, buna görə onu bəzən dəli kimi qəbul edirdilər.[13]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Manning, B. H. Cognitive self-instruction for classroom processes. State University of New York Press. 1991. ISBN 0-471-92573-X.
- ↑ 1 2 Vygotsky, L. S. Thought and language (A. Kozulin, Trans.). The MIT Press. 1986. ISBN 0-262-72010-8.
- ↑ Winsler, A.; Diaz, R. M.; Montero, I. "The role of private speech in the transition from collaborative to independent task performance in young children". Early Childhood Research Quarterly. 12. 1997: 59–79. doi:10.1016/S0885-2006(97)90043-0.
- ↑ Piaget, J. The language and thought of the child. Psychology Press. 1959. ISBN 0-415-26750-1.
- ↑ White, C. S.; Manning, B. H. "The effects of verbal scaffolding instruction on young children's private speech and problem- solving capabilities". Instructional Science. 22. 1994: 39–59. doi:10.1007/BF00889522.
- ↑ Azmitia, M. Diaz, R.M.; Berk, L. E. (redaktor ). Private speech: From social interaction to self-regulation. Hillsdale, NJ: Erlbaum. 1992. 101–122. ISBN 0-8058-0886-8.
- ↑ Bivens, J. A., & Berk, L. E. (1990). A longitudinal study of the development of elementary school children's private speech Arxivləşdirilib 2018-11-13 at the Wayback Machine. Merrill Palmer Quarterly, 36, 443-463.
- ↑ Lee, J. (1999). The effects of 5-year-old preschoolers' use of private speech on performance and attention for two kinds of problem solving tasks. Dissertation Abstracts International, 60, 06A. (UMI No. AAG99-32671) https://www.researchgate.net/publication/292089848_The_effects_of_five-year-old_preschoolers'_use_of_private_speech_on_performance_and_attention_for_two_kinds_of_problems-solving_tasks
- ↑ Kohlberg, Lawrence; Yaeger, Judy; Hjertholm, Else. "Private Speech: Four Studies and a Review of Theories". 39 (3). 1968: 691–736. doi:10.2307/1126979. ISSN 1467-8624. JSTOR 1126979. PMID 5687321.
- ↑ 1 2 3 Paloma M.B. Is talking to yourself a sign of mental illness? An expert delivers her verdict Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine (ing.)
- ↑ The Benefits of Talking to Yourself Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine (ing.)
- ↑ Deniz, C. B. (2001a, April). History of research methods in private speech. Session presented at the annual meeting of the National Council on Measurement and Evaluation, Seattle, WA.
- ↑ Юдовская А. Я., Баранов П.Я, Ванюшкина Л. М. История. Мир в новое время. Учебник для 9 класса средней школы. — СПб.: Специальная литература, 1996. — С. 91.
