Ütük səhləb
| Ütük səhləb | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Orchis ustulata | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Orchis ustulata L. | |||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||
|
Neotinea ustulata (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase |
|||||||||||||||
| |||||||||||||||
Ütük səhləb (lat. Orchis ustulata) — Səhləbkimilər fəsiləsindən dərman bitkisi növü.
Elmi adı - Orchis ustulata L.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Kritik təhlükə həddində olanlar” kateqoriyasına aiddir –CR B1ab(iii, v) + 2ab (v). Azərbaycanın nadir növüdür. [1][2]
Qısa morfoloji təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Çoxillik ot bitkisidir. Kökyumrusu yumurtavari və ya yumru olur. Gövdəsi 10—25 (50) sm hündürlükdədir. Yarpaqları uzunsov – lansetvari, küt, əsasında daralmış, 8 sm uzunluğunda, 2 sm-dək enində, sivriləşmiş şəkildə olur; çiçək qrupu sıx, uzunsov –silindrik sünbüldə yerləşir. Çiçəkləri bal iylidir. Başcıq 3—4 (5) mm uzunluqda, küt, tünd –qara rənglidir. Çiçəkyanlığının daxili yarpaqları çəhrayı rənglidir; dodaqcıq çiçəkyanlığının yarpaqlarından uzun, açıq-çəhrayı rəngli, al ləkələrlə örtülmüşdür; xarici yarpaqları isə yumurtavaridir. Mahmızı yumurtalıqdan 3-4 dəfə qısa, küt, bükülmüş şəkildə aşağı yönələndir.[3]
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]
Çiçəkləmə-meyvə əmələgətirmə dövrü may –iyun aylarına təsadüf edir. Subalp qurşağının çəmənliklərində rast gəlinir, toxumla çoxalır, işıqsevən, quraqlığa az davamlı, dekorativ bitkidir.
Yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Böyük Qafqazın Quba hissəsi (Quba rayonu). [3][4][5]
Sayı və tendensiyası[redaktə | əsas redaktə]
Təbii ehtiyatı azdır. Zəif təkrarlanması, antropogen təsirlər populyasiyanın sayını sürətlə azaldır.
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | əsas redaktə]
Əhali tərəfindən dekorativ bitki kimi toplanılması, mənfi təsirlərə məruz qalması gələcəkdə azalma təhlükəsini yaradır. [1]
Mühafizə tədbirləri[redaktə | əsas redaktə]
Xüsusi qorunma tədbirləri aparılmır. Populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum bankında saxlanılması, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.