İşlədici murdarça
İşlədici murdarça | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rhamnus cathartica | |||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||
Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Elmi adı | |||||||||||||||||
Rhamnus cathartica | |||||||||||||||||
|
Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dünyanın bir sıra ölkələrində rast gəlmək mümkündür.
Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 3 m-ə çatan, şaxələnmiş budaqlara malik kol bitkisidir. Cavan zoğların qabığı gümüşü-boz rəngli olub, sonradan qonur-qara rəng alır. Budaqlarının ucları düz tikanlidir. Üzbəüz yarpaqları saplaqlı, yumurtavari və ya ellipsvari, bir az ucu biz, parlaq, üç cüt qövsvari yan damarcıqlıdır, kənarları isə dişlidir. Yarpaqların qoltuqlarında 10-15 ədəd dəstələrlə çətirlərə yığılmış dörd hissəli, yaşılımtıl-sarı çiçəkləri yerləşir. Maydan iyunadək çiçəkləyir. Çiçəklərdən noxud ölçüsündə, əvvəlcə yaşıl, sonra qaralan yumru meyvələr-senokarp çəyirdəklər inkişaf edir. Çəyirdəkləri arxa tərəfdən qabarıq və ön tərəfdən zəif çıxıntılıdır. Zəhərli meyvələrinin çəyirdəkləri hamar-qabarıq, ximircəkli, ikili “dimdiklidir”.
Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Günəşli, quru yerlərdə, kolluqlarda bataqlıq meşələrdə, rütubətli torpaqlarda, çəpərlərin ətrafında rast gəlinir.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük və Kiçik Qafqaz, Kür-Araz ovalığında və Naxçıvan MR-da təbii halda rast gəlinir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dərman və boyayıcı bitkidir. Bütün hissələrində antraqlikozidlər vardır. Balvericidir. Payızın axırlarında yetişmiş və quru meyvələri dərman kimi istifadə edilir.
Məlumat mənbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tofiq Məmmədov (botanik) "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018. http://dendrologiya.az/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine
- Azərbaycanın ağac və kolları. Bakı: Azərb.SSR EA-nın nəşriyyatı, 1964, 220 s.
- Əsgərov A.M. Azərbaycanın ali bitkiləri.Azərbaycanın florasının konspekti II cild. Bakı: Elm, 2006,283 s.
- Talıbov T.H.,İbrahimov Ə.Ş.Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. Naxçıvan:Əcəmi,2008,350s.
- Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1939, т.1.401с.
- Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Баку: Аз. ФАН, 1962 т.6.378с.
- Дерувья и кустарники СССР.М.Л.: АН СССР, 1960 Т.5.543с.
- "Abşeronun ağac və kolları".Bakı: "Elm və təhsil", 2010.
- "Azərbaycan Dendroflorası IV cild": Bakı: "Elm"-2018.