İshaq Paşa sarayı
| İshaq Paşa sarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| 39°31′14″ şm. e. 44°07′44″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Türkiyə |
| Şəhər | Doğubəyazid |
| Yerləşir | Doğuəyazid Ağrı |
| Aidiyyatı | Osmanlı imperiyası |
| Memar | Mehmet Paşa |
| Tikilmə tarixi | 1685-1784 |
| Üslubu | Osmanlı memarlığı |
| Rəsmi adı: Ishak Pasha Palace | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i, iii, iv |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 1410 |
| Dövlət | Türkiyə |
| Region | Asiya |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İshaq Paşa sarayı — Ağrı dağının yaxınlığında, Doğubayazid ilçəsinin 5 km uzaqlığında yerləşən bəy qalası. 116 otaqlı sarayda türbə, məscid, qala divarları, xarici və daxili həyətlər, divan və hərəm salonları yerləşir.[1]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Doğubəyazid ilçəsinin 5 km şərqində, dağın yamacındakı təpə üzərində qurulan saray, Osmanlı İmperiyasının Lalə dövründəki son böyük abidəsidir.[2] XVIII əsr Osmanlı memarlığının ən qabarıq və görkəmli nümunələrindən olduğu qədər, sənət tarixi cəhətdən də dəyəri böyükdür. Sarayın Hərəm dairəsi kitabəsinə görə tikilməsi tarixi 1784-cü ildi.
Saray binasının yerləşdiyi zəmin vadi yaxası olduğundan, qayalıq və sərt bir yerdir. Qədim Bəyazid şəhərinin mərkəzində olmasına baxmayaraq, bu tikilinin üç tərəfi (şimal, qərb, cənub) dik və meyillidir. Yalnız şərq tərəfində müsaid bir düzənlik vardır. Sarayın giriş qapısı buradadır. Eyni zamanda ən dar hissəsidir
Saray, qalaların xüsusiyyətini itirdiyi, odlu silahların olduğu bir dövrdə tikildiyindən, şərq səmtindəki təpələrə qarşı müdafiəsi zəifdir. Cümlə qapısı müdafiə baxımından ən zəif nöqtəsidir.
Türklərə məxsus tarixi saray nümunələri bu gün ölkədə çox az sayda qalmışdır. Bunlardan biri də İshaq Paşa sarayı və kompleksidir.
Memarlıq üslubu[redaktə | mənbəni redaktə et]
Saray Osmanlı, Fars və Səlcuqlu mədəniyyətinin memarlıq üslubunu özündə toplayan bir xüsusiyyət daşıyır.[3] Cildıroğullarından II İshaq Paşa ilə Çolaq Abdi Paşa 1685-ci ildə tikilən saraya, 1784-cü ildə son inşa işləri aparılır. Tikinti təxminən 115x50 mt olan bir sahədə inşa edilib. Kəsmə daşdan tikilən sarayın şərq cəbhəsindəki portalı relyef və bəzəmələri Səlcuqlu sənətinin xüsusiyyətlərini əks etdirir.
Saray iki həyət və bu həyətdə yerləşən tikililər birliyindən meydana gəlmişdir. Birinci həyətdəki binaların bəziləri dağıdılmışdır.[4] Dörd tərəfi binalarla əhatə olunan ikinci həyət dördkünc planlıdır. Girişə görə sağ tərəfdə cümə mərasimi və onun arxasında hərəm var. Bunların sonunda məscid və türbə var. Türbə Səlcuqlu günbəz memarlığı üslubunda inşa edilmişdir. Saray hissəsi iki mərtəbədən ibarətdir. 366 otaq da bu iki qat içində yerləşir. Hər otaqda daşdan hazırlanmış ocaqlar vardır. Daş divarlardakı boşluqlar bütün tikilinin mərkəzi bir istilik sisteminə malik olduğunu göstərir. Divan salonu 20x3 mt uzunluğundadır. Divarları və döşəməsi daşdandır. Divarları Türk xətt sənətinin nümunələri, üçdə birlə yazılmış ayə və beytlərlə bəzəklidir. Burada yer alan "İshaq məram üzrə kərəm qıldı cihanı-binyüzdoksandokuz buna olub tarix" ondan sarayın 1784-cü ildə tamamlandığı anlaşılır. Sarayın ikinci içərisindəki türbə, kəsmə daşdan tikilib. Bu səkkizbucaqlı türbə, Səlcuqlu türbə memarlığı ənənəsinin tipik nümunəsi olan günbəz şəklindədir və ikimərtəbəlidir. Divarları həndəsi ornamentdir. Bu türbədə Birqollu Abdi Paşa, İshaq Paşa və yaxınlarının məazarları yerləşir.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Doğubeyazıt İlçesi'nin 5 km. doğusunda, bir dağın yamacındaki tepe üzerine kurulan Saray, Osmanlı İmparatorluğu'nun Lale Devrindeki son büyük anıt yapısıdır". 2016-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-22.
- ↑ "Kaynaklarda İshak Paşa Sarayı". 2021-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-22.
- ↑ Doğubeyazıt İshakpaşa Sarayı Hakkında Özet Bilgi [ölü keçid]
- ↑ Paşa Sarayı Hakkında Bilgiler [ölü keçid]