İsrail–Serbiya münasibətləri
| İsrail-Serbiya münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
İsrail–Serbiya münasibətləri — Serbiya Respublikası ilə İsrail Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. İsraillə ilk diplomatik əlaqələr 31 yanvar 1992-ci ildə Serbiya hələ Yuqoslaviyanın tərkibində olarkən yaradılmışdır. İsrailin Belqradda, Serbiyanın isə Tel-Əvivdə səfirliyi mövcuddur[1]. Hər iki ölkə iqtisadi və mədəni əlaqələr yaradır. Üstəlik Yuqasaviyadan olan kiçik bir yəhudi qrupu hazırda İsraildə yaşayır.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Serbiyada yəhudi icması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Belqradda ilk yəhudilərin yaşaması haqqında məlumat XIII əsrə aiddir. Belqrada gəlmiş yəhudilər İtaliya və Dubrovnikdən gəlmişlər. Sonradan ikinci dalğa İspaniya və Macarıstandan gəlir.[2]
Balkanlarda yəhudi icması XV və XVI əsrlərdə İspaniya və Portuqaliyada baş qaldırmış inkvizisiya zamanı daha da artmışdır. Osmanlı sultanı II Bəyazid yəhudiləri öz ölkəsinə dəvət etmişdir. Yəhudilər Osmalı vilayətləri arasında ticarət əlaqələrinin artmasına böyük dəstəkçi olmuşlar.[3] Voevodina vilayətinin şimalına yəhudilər Habsburqlar sülaləsinin hakimiyyəti altında olduğu ərəfədə II İosifin onlara dini etqad azadlığı verməsi ilə köç etmişlər.[4]
Yəhudi icması getdikcə inkişaf edirdi. Artıq Birinci dünya müharibəsindən sonra onlar mədəni muxtariyyət əldə edə bilmişdilər. 1939-cu ildə Belqradda artıq 10 000 yəhudi yaşayırdı.[2]
İkinci dünya müharibəsi zamanı yəhudilərin çoxu Holokostun qurbanı olmuşdur. Bir qismi isə Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusuna qoşulmuşdur. Bu dövrdə hətta bir qismi almanlara qarşı partizan dəstələrində vuruşmuşdur.[5] Müharibədən sonra onlar İsrailə köçmüşlər.
2011-ci il məlumatına görə Serbiyada 578 nəfər yəhudi yaşayır. Onlar əsasən Belqrad və Voevodinada cəmləşmişlər[6]
YSFR[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yuqoslaviya ilə ilk diplomatik əlaqələr 1948-ci ildə qurulmuşdur. 1952-ci ildə ölkədən 7 578 yəhudi köç etmişdir. Yuqoslaviya İsrail-Ərəb münaqişəsi zamanı neytral mövqe sərgiləsə də, İsraillə əlaqələri davam etdirir və yəhudilərin emiqrasiyasına yardım edirdi.[7]
Altıgünlük müharibə sonrası Yuqoslaviya İsraillə bütün əlaqələri kəsmişdir. Yuqoslaviya müharibəsində bütün dünyadan təcrid olunan Serbiya siyasi dəstək aramaq məqsədi ilə İsraillə siyasi əlaqələrə böyük önəm verirdi.[7][8]
Siyasi əlaqələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
İsrailin Bosniya serblərinə silah tədarükü[redaktə | mənbəni redaktə et]
1995-ci ildə İsrail tərəfi Bosniya serblərinə silah tədarük etmişdir. Ancaq bu silah tədarükünün ayrı-ayrı şirkətlər və ya dövlət qurumları tərəfindən olması bilinmir.[9]
Son zamanlar, İsrailin serblərə silah verməsi serb hökumətinin mövqeyi[10] və ya Sarayevo yəhudilərinin İsrailə immiqrasiya etməsinə icazə verməsi ilə əlaqədar atıldığı bilinmir.[11] Belə ehtimal edilir ki, «Mossad» silah tədarükünə birbaşa cavabdehdir.[12]
Fələstin məsələsində Serbiyanı mövqeyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
2011-cü ildə Serbiya Fələstinin 195-ci YUNESCO üzvü olmasın səs vermişdir. Üstəlik, Fələstinin müstəqilliyinin BMT Təhlükəsizlik Şurasında müzakirə ediləcəyi təqdirdə onu tanıyacağını bildirmişdir.[13]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Embassy of the Republic of Serbia — Tel Aviv, Israel". 2020-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-31.
- ↑ 2,0 2,1 http://jic.tau.ac.il/moreshet/_repositoryTL15/1000332010.pdf[ölü keçid]
- ↑ "Virtual Jewish History Tour – Serbia and Montenegro". Jewish virtual library. 2005-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-31.
- ↑ "Yugoslavia". Jewish virtual library. 2011-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-31.
- ↑ Why is Israel waffling on Kosovo?, by LARRY DERFNER, and GIL SEDAN
- ↑ "2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia: Religion, Mother Tongue and Ethnicity" (PDF). Statistical Office of the Republic of Serbia. 2013. 2014-07-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ 7,0 7,1 Ćulibrk, Jovan. "The State of Israel and its Relations with the Successor States of the Former Yugoslavia during the Balkan Conflict in 1990s and in its Aftermath". 2013-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-31.
- ↑ "Israel Ministry of Foreign Affairs — February 1, 2012 — Israel and Serbia mark 20 years since renewal of diplomatic ties". December 22, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 31, 2018.
- ↑ Politics and Society in Modern Israel: Myths and Realities, By Adam Garfinkle, M.E. Sharpe, 7 Dec 1999, page 194
- ↑ How are Bosnia’s Serbs getting Israeli arms?, By Tom Sawicki, The Jerusalem Report, January 1995
- ↑ Intelligence and the War in Bosnia, 1992—1995 (New Brunswick, N.J.: Transaction, 2003), 215.
- ↑ America used Islamists to arm the Bosnian Muslims Arxivləşdirilib 2020-08-02 at the Wayback Machine Richard J Aldrich, Monday 22 April 2002, The Guardian
- ↑ Adar Primor. "Israel, between Serbia and Kosovo". Haaretz. 13 March 2012. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-18.