Köpək

	?Köpək
Elmi təsnifat
Aləmi:	Heyvanlar
Yarımaləm:	Eumetazoylar
Bölmə:	İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:	Sonağızlılar
Tip:	Xordalılar
Yarımtip:	Onurğalılar
İnfratip:	Ağızçənəlilər
Sinifüstü:	Dördayaqlılar
Sinif:	Məməlilər
Yarımsinif:	Vəhşi heyvanlar
İnfrasinif:	Plasentalılar
Dəstəüstü:	Lavrazioterilər
Dəstə:	Yırtıcılar
Yarımdəstə:	Köpəkkimilər
Fəsilə:	İtlər
Cins:	Canavar
Növ:	Adi canavar
Yarımnöv:	Köpək
Elmi adı
	Canis lupus familiaris Linnaeus, 1758
Sinonimlər
	Canis familiaris Linnaeus, 1758; Canis lupus f. familiaris; Canis lupus pallipes f. familiaris
ÜTMX	726821
MBMM	9615
HE	1228387

balalar

Qurdbasar

İt və ya köpək (lat. Canis lupus familiaris) — Carnivora dəstəsindan bir məməli növü.

Xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]

Başı az çox uzun, üst çənədə üç, alt çənədə dörd kəsici dişi olur. Ön ayaqları beş, arxa ayaqları dörd barmaqlıdır. Dırnaqları pişik kimi çəkilə bilmə xüsusiyyətindən məhrumdur.

Həyatları[redaktə | əsas redaktə]

Gündüz və gecə fəaldır. Qoxu hiss etmə və eşitmə duyğuları itidir. Görmə mexanizmi, sarı və mavi rəngləri daha yaxşı qəbul edə bilən quruluşdadır. Ağıllı olduğundan asan tərbiyə edilə bilər. Sahibinə bağlılığı ilə tanınır. Barmaqları üstündə qaça bilir və yaxşı üzür. Saatda 60 km sürətlə yol qət edə bilir.

Erkək itlər arxa ayaqlarından birini qaldıraraq sidik buraxarlar. Ağac kökü, qaya kimi yerlərə qoxulu olan sidiklərini edərək bölgələrinin sərhədlərini cizirlər. Daha sonra arxa ayaqları ilə öküz kimi təpinərək, sidik və nəcis qoyduğu yerə ayaqlarındakı bezdə olan hormonları buraxar. Bu hormonlar itin cinsiyyəti, yaşı, statusu və artma vəziyyəti kimi mövzularda digər itləri məlumatlandırmaq üçündür. Hər it qonşu itlərin qoxulu işarələrini tanıyar və bölgələrinə girməkdən çəkinər. İtlərin qoxu yaddaşı son dərəcə inkişaf etmişdir və yeni bir qoxunu aldıqdan dərhal sonra burnunu yalayaraq bu qoxunu yaddaşına həkk edir.

Artma[redaktə | əsas redaktə]

Kişi itlərin uyğunlaşma motivi, hirsliliyə gəlmiş hər hansı bir dişi qoxusu alıb-götürdüyündə dövrəyə girərkən, dişilər irqlərə görə dəyişməklə birlikdə ortalama 180 gündə bir uyğunlaşma dövrünə girərlər və yalnız bu dövrün uyğun günlərində cütləşə bilərlər. Uyğunlaşmanın olduğu dövrdə qanama olar və bu dövr, 180 gündə bir, 18 gün davam edən bir siklustur. 57-70 gündəlik bir hamiləlik dövrəsindən sonra dişi, burnu tamamilə açıq, gözləri bağlı və kar 1-8 bala doğar. Bala sayı, uyğunlaşma sıxlığı, uyğunlaşma zamanı, dişini dölləyən erkəklərin sayı ya da erkəyin döl keyfiyyəti kimi faktorlara bağlıdır. Bala doğulduğunda, yalnız burnu açıqdır. Təxminən olaraq 14-cü gündə gözləyər, 21-ci gündə qulaqlar açılar. Ana it, doğumda son balanın gəlməsi ilə birlikdə bala toplama mühərrik şablonunun təsiri ilə 14 gün boyunca balalarına böyük bir maraq/əlaqə göstərər. 14-cü gündə balaların gözləri açıldığında, anadakı oksitosin hormonu normal səviyyəyə gəlməyə başlar və ana balaları ilə maraq/əlaqəsini yavaş yavaş kəsməyə başlar. Balalar altı həftə boyunca süd əmərlər.

İtlərin tər bezləri ayaq yastıqlarındadır. Kifayət qədər tər təyin etmədikləri üçün, ağız və tüpürcək yolu ilə maye təyin edərlər. Xüsusilə isti zamanlarda dillərini ağızlarından çıxardaraq hərarətlərini çölə ataraq sərinləyərlər.