Şabalıdyarpaq palıd
Şabalıdyarpaq palıd | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | ||||||||
Elmi təsnifat | ||||||||
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Şabalıdyarpaq palıd |
||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
|
Şabalıdyarpaq palıd (lat. Quercus castaneifolia) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinə aid bitki növü.
Arealı
[redaktə | vikimətni redaktə et]Şimali İranda, Gilan, Mazandaran, Xəzər dənizinin cənub sahili boyunca yayılmışdır. Qazıntı halında Naxçıvanın alt və ya orta miosen çöküntülərindən məlumdur.
Botaniki xarakteristikası
[redaktə | vikimətni redaktə et]Hündürlüyü 40-45 m-ə, gövdəsinin diametri 100-150 sm-ə çatan, çadırabənzər və ya enli-piramidal çətirlidir. Budaqların qabığı boz, gövdənin qabığı isə tünd-boz, uzununa dərin çatlıdır. Zoğları sıx tüklü, tumurcuqları xırda və yumurtavari olub, ucları sivridir. Yarpaqları töküləndir. Yarpağın uzunluğu 19-20 sm, eni 4-8 sm olub, kənarı dişli və ya dilimli, səthi dərivaridir. Üst tərəfi parlaq, tünd yaşıl rəngli, çılpaq, alt tərəfi isə açıq yaşıl rəngli, keçəşəkilli, tüklüdür. Damarları 9-13 cütdür. Çiçəkləri bircinslidir. Erkək çiçəklərin uzunluğu 10 sm-ə qədər olub, sallanmış sırğalarda tək-tək yerləşir. Dişi çiçəkləri 2-3-ü bir yerdə olmaqla saplaq üzərində dəstələrlə yerləşir. Saplağın üzəri sıx tükcüklü, 10 sm uzunluqdadır. Çiçəkyanlığı 4-7 dilimli, erkəkciyi 4-12 ədəddir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, külək vasitəsilə tozlanır. Meyvəsi ləpəli qozadır. Qozası 2,5-3,5 sm uzunluqda olub, uzunsov, tərs-ovalşəkilli, ellips və ya neştərvari, qaidəyə yaxın hissəsi pazaoxşar, yumrulaşmış və ya bir az ürəkvaridir. Qozalar sentyabr-oktyabr aylarında yetişir.
Ekologiyası
[redaktə | vikimətni redaktə et]İsti, işıqsevən, torpağın münbitliyinə çox tələbkar, şaxtaya, quraqlığa az davamlıdır.
Azərbaycanda yayılması
[redaktə | vikimətni redaktə et]İsmayıllı, Yalama, Quba, Tərtər, Şəmkir, Şamaxı, Bərdə rayonlarında, Talış zonasında təsadüf edilir. Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.
İstifadəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Tək əkinlərdə, mebel sənayesində istifadəsi məqsədyönlüdür. Qozasında nişasta, qabığında və yarpaqlarında aşı maddələri, tanninlər vardır.
Sinonimləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Homotipik sinonimləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Quercus aegilops var. castaneifolia (C.A.Mey.) K.Koch
- Quercus castaneifolia subsp. eucastaneifolia A.Camus
- Quercus castaneifolia var. typica A.Camus
Heterotipik sinonimləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Quercus aitchisoniana A.Camus
- Quercus castaneifolia subsp. aitchisoniana A.Camus
- Quercus castaneifolia var. glabriuscula A.DC.
- Quercus castaneifolia subsp. incurvata Djav.-Khoie
- Quercus castaneifolia var. minuta Djav.-Khoie
- Quercus castaneifolia var. obtusiloba Freyn
- Quercus castaneifolia subsp. recurvatus H.Zare & Panahi
- Quercus castaneifolia subsp. subrotundata Djav.-Khoie
- Quercus castaneifolia subsp. triangularis Djav.-Khoie
- Quercus castaneifolia subsp. undulata Djav.-Khoie
- Quercus sintenisiana O.Schwarz