Şahin Gəray
 | Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. |
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
| Şahin Gəray | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Şahin Geray, شاهين كراى | |||||
 | |||||
|
|||||
| Sələfi | IV Dövlət Gəray | ||||
| Xələfi | II Bahadır Gəray | ||||
|
|||||
| Sələfi | II Bahadır Gəray | ||||
|
|
|||||
| Doğum tarixi | ( 1745 | ||||
| Doğum yeri | Ədirnə | ||||
| Vəfat tarixi | 1787) | ||||
| Vəfat yeri | Rodos adası, Osmanlı İmperiyası | ||||
| Sülalə | Gəraylar | ||||
| Milliyyəti | Krım tatarı | ||||
| Atası | Topal Əhməd Gəray | ||||
Şahin Gəray (1745, Ədirnə – 1787, Rodos) — Krımın sonuncu xanı. Birinci dəfə 1777-1782, ikinci dəfə isə 1782-1783-cü illərdə hakimiyyətdə olmuşdu. Gəraylardan şahzadə Topal Əhmədin (ö. 1750-ci ildə) oğlu və Krım xanı II Dövlət Gərayın nəvəsi idi.
Şahin Gəray 1745-ci ildə Ədirnədə anadan olmuşdur. Yunanıstan və İtaliyada təhsil almış, Krım tatarcası və osmanlıcayla yanaşı yunanca və italyancanı da öyrənmişdi.
Şahin Gərayın gənçlik illərinə təsadüf edən Rus-türk müharibəsi (1768-1774) Krım tatarları üçün büyük itkilərlə nəticələnmişdi. Xüsusilə, 21 iyul 1770-ci il tarixində baş vermiş Qartal döyüşündə Osmanlı-Tatar ordusu ağır məğlubiyyətə uğradı. Bü döyüş nəticəsində ruslar Krımdakı bütün strateji qalaları ələ keçirdilər. Döyüşün sonunda - 21 iyul 1774-cü il tarixində, imzalanmış Kiçik Qaynarca sülh müqaviləsinə görə isə Kırım Osmanlı dövlətinin nüfuz dairəsindən çıxaraq və Rusiyanın nəzarətinə keçdi.
Şahin Gəray 1777-ci ildə Krım taxtına oturduqda, artıq Krım xanlığının tənəzzül dövrü idi. Rusiya Krımda öz modernləşmə proqramlarını həyata keçirməyə başlamışdı. Fabriklər qurulmuş, paytaxt Bağçasaraydan Kəfəyə köçürülmüşdü. Rusiyanın təzyiqlərinə dözə bilməyən Şahin Gəray 1783-ci ilin fevral ayında hakimiyyətdən əl çəkib Rusiyaya getdi. 8 (19) aprel tarixdə Rus çarı II Yekaterina Krımın Rusiyaya birləşdirilməsi barədə manifest imzaladı. Şahin Gəray isə 1787-ci ilə qədər Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində yaşadı, daha sonra Türkiyəyə üz tutdu. Lakin Türkiyədə Sultan I Əbdülhəmidinin göstərişi ilə onu tutub Rodos adalarına apardılar və elə həmin 1787-ci ildə orada edam etdilər.
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
| Krım xanları | ||
|---|---|---|
| XV əsr | I Hacı Gəray • Nur Dövlət Gəray • Heydər Gəray • I Məngli Gəray |  |
| XVI əsr | I Mehmed Gəray • I Qazi Gəray • I Səadət Gəray • I İslam Gəray • I Sahib Gəray • I Dövlət Gəray • II Mehmed Gəray • II Səadət Gəray • II İslam Gəray • II Qazi Gəray • I Fateh Gəray | |
| XVII əsr | Toxtamış Gəray • I Səlamət Gəray • Canı bəy Gəray • III Mehmed Gəray • İnayət Gəray • I Bahadır Gəray • IV Mehmed Gəray • III İslam Gəray • Adil Gəray • I Səlim Gəray • Murad Gəray • II Hacı Gəray • III Səadət Gəray • Səfa Gəray • II Dövlət Gəray | |
| XVIII əsr | III Qazi Gəray • I Qaplan Gəray • III Dövlət Gəray • IV Səadət Gəray • II Məngli Gəray • II Fateh Gəray • II Səlamət Gəray • II Səlim Gəray • Arslan Gəray • Həlim Gəray • Kırım Gəray • Maqsud Gəray • IV Dövlət Gəray • II Qaplan Gəray • II Sahib Gəray • Şahin Gəray • II Bahadır Gəray | |
