Əbdülməlik ibn Mərvan

Əbdülməlik ibn Mərvan
ərəb. عبد الملك بن مروان‎
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	646[…]
Doğum yeri	Mədinə, Raşidi xilafəti
Vəfat tarixi	4 oktyabr 705
Vəfat yeri	Dəməşq, Əməvilər xilafəti
Fəaliyyəti	siyasətçi, qubernator, Xəlifə
Atası	Mərvan ibn Həkəm
Uşaqları	I Vəlid, Hişam ibn Əbdülməlik, II Yezid ibn Əbdülməlik, Məsləmə ibn Əbdülməlik
Ailəsi	Əməvilər sülaləsi
Dini	İslam
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əbul-Vəlid Əbdülməlik ibn Mərvan ibn Həkəm (ərəb. عبد المالك بن مروان‎; 646^[…], Mədinə, Raşidi xilafəti – 4 oktyabr 705, Dəməşq, Əməvilər xilafəti) — Mərvanilərin ikinci, Əməvilərin isə beşinci xəlifəsi. Onun dövrü (685–705-ci illər) Əməvi dövlətinin gücləndiyi və mərkəzləşdiyi mühüm mərhələ kimi tanınır. O, Mərvanilər sülaləsinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olmuşdur.

Bioqrafiyası

O, 646-cı il, Mədinə anadan olub. O, gəncliyində elmə böyük maraq göstərmiş, xüsusilə fiqh və hədis sahələrində dərin biliklərə malik olmuşdur. O, xəlifə olmamışdan əvvəl Mədinədə tanınmış alimlərdən biri hesab olunurdu.

Atası Mərvan ibn Həkəmin ölümündən sonra 685-ci ildə Əbdülməlik xəlifə oldu. O zaman İslam dünyası daxili ixtilaflarla qarşı-qarşıya idi – xüsusilə Abdullah ibn Zübeyrin xilafət iddiaları ciddi təhlükə yaradırdı. Əbdülməlik ibn Mərvan 692-ci ildə Məkkəni mühasirəyə alaraq Abdullah ibn Zübeyri məğlub etdi və bütün İslam aləmini yenidən Əməvi hakimiyyəti altında birləşdirdi. Bu hadisə xilafətin sabitliyi baxımından dönüş nöqtəsi oldu. Xarici siyasətdə Əbdülməlik Bizansla müharibələri davam etdirmiş, Əməvi qoşunları Anadolunun bəzi bölgələrinə qədər irəliləmişdir. Onun sərkərdələrindən biri olan Həccac ibn Yusif xüsusilə tanınmış və ciddi intizamlı idarəçiliyi ilə yadda qalmışdır.

Əbdülməlik ibn Mərvan 705-ci ildə vəfat etmiş və yerinə oğlu I Vəlid keçmişdir. Onun dövrü Əməvilərin ən sabit və qüdrətli dövrlərindən biri kimi tarixə düşmüşdür.

Tikinti işləri və islahatları

O, bir sıra islahatlar da həyata keçirmişdir. Bunlar:

• Dövlət idarəçiliyi. Dövlət aparatını gücləndirdi, ərəb bürokratiyasını inkişaf etdirdi.
• Pul islahatı. İlk dəfə İslam dünyasında müsəlmanlara məxsus dinar və dirhəmlər kəsdirildi, Bizans və Sasani pullarının istifadəsinə son verildi.
• Rəsmi dil. Bütün dövlət idarələrində ərəb dilini rəsmi dil elan etdi (əvvəllər fars və yunan dilləri istifadə olunurdu).
• Dövlətin mərkəzləşdirilməsi. Valilərin səlahiyyətlərini məhdudlaşdıraraq mərkəzi hakimiyyəti gücləndirdi.

Əbdülməlik tikinti işləri də həyata keçirmişdir. O, Dəməşqdə məşhur "Üməyyə məscidi"nin inşasını başlatdı. Bu məscid İslam memarlığının ilk böyük nümunələrindən sayılır. Qüdsdəki Qübbətüs-Səxrə məscidi də onun əmri ilə tikilmişdir.