Əbdünnəsir Kusravi
| Əbdünnəsir Kusravi | |
|---|---|
| Габденнасыйр әл-Курсави | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kursa |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İstanbul |
| Fəaliyyəti | yazıçı, ilahiyyatçı |
Əbdünnəsir Kusravi (1776[1][2] – 1812[1][2], Konstantinopol) — tatar təhsil xadimi və din alimi. Dini islah hərəkatının öncüllərindəndir.[3]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
1776-cı ildə tacir atanın oğlu olaraq Kazan bölgəsinin Kursa kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini eyni bölgədəki Meçkere kəndində almış və sonrasında Kuran, hədis sahələrində özünü yetişdirmək üçün Buxaraya getmişdir. Nəkşibəndi şeyxi Niyazqul xan Türkməniyə mürid olub, 4 il xidmət etmiş və sonrasında icazə almışdır. Burada müxtəlif alimlərlə təmaslar qurmuş və zəngin kitabxanalardan faydalanmışdır. Bu onun sxolastik din anlayışınına tənqidi yanaşmasını təmin etmişdir. Təhsilini tamamladıqdan sonr Kursaya dönərək müdərrislik etmişdir. 1807-ci ildə təkrar Buxaraya getmiş və burada fikirləri tanınmağa başlamışdır. Yenilikçi fikirlərinə görə dinsizlik və zındıqlarda ititham edilmişdir.[4] Şeyxinin onu öldürəcəklərindən ehtiyat etdiyinə görə vətəninə geri dönmüşdür. Burada mədrəsə açaraq dərs verməyə başlamışdır. Fikirləri bəzi din adamlarının marağını çəkməklə bərabər, din adamlarının da narazılığı ilə qarşılanmışdır. 1812-ci ildə ölmüşdür. Qaracaəhmət məzarlığında dəfn edilmişdir.
Fikirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kursavinin sahib olduğu yenilikçi fikirlərin qaynağını Əbülmuin ən-Nəsəfinin ət-Təmhid, Əli əl-Karinin Minəhur-ravzil-əzhər və İmam Rəbbaninin bir qisim əsələri təşkil etmişdir. Kursavi ictihat qapısının açıq olduğunu bildirərək, İslam alimlərinin Quran və hədisləri şərh edərək ictihad etmələrinin lazım olduğunu müdafiə etmişdir. Ona görə, ağlı istifadə etmə ictiadın mənası içərisində yer alır. Xürafata, dini istismara və təqlidə qarşı mübarizə aparmışdır. Sxolastik dini düşüncəni tənqid etməsiylə yanaşı, mədrəsələrdə tədris edilən kitabları da tənqid etmişdir. Buxarada bir zamanlar kitabları qadağan edilmişdir. Dində yeniləşmənin təhsillə təmin ediləcəyini düşündüyündən təhsilə əhəmiyyət vermişdir. Tatar cədidçiliyinin kökü halına gələrək özündən sonra gələn Şəhabəddin Mərcani, Rzaəddin Fəxrəddin, Nizaməddin ibn Siracətdin Karuci kimi şəxslər tərəfindən fikirləriqəbul edilmiş və kitabları mədrəsələrdə dərs kitabı olaraq oxudulmuşdur.
Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Heftiyek-i Şerîf - Türkcə təsfir
- Kitâbü’l-İrşâd li’l-ʿibâd - Cədcilik fikirinin ilk əmsallarından
- Şerḥu’l-ʿAḳāʾidi’n-Nesefiyye el-cedîd
- Şerḥ ʿalâ Risâle fî baḥs̱i’ṣ-ṣıfât
- Kitâb fî beyâni aḳsâmi’l-ḥadîs̱
- Kitâbü’l-Levâʾiḥ
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1,0 1,1 http://thesaurus.cerl.org/record/cnp01199624.
- ↑ 2,0 2,1 ʿAbd al-Naṣīr ibn Ibrāhīm al-Qūrṣāwī // AlKindi.
- ↑ İbrahim Maraş, İsmayıl Türkoğlu. "KURSAVÎ". 13 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Батрова остается поблагодарить за то, что своими публикациями способствовал, что "плотину прорвало". m.realnoevremya.ru. 28 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 mart 2017.