Əbdurrəhman Avtorxanov
| Əbdurrəhman Qenazoviç Avtorxanov | |
|---|---|
| çeç. Ӏабдурахьма́н Гена́зович (Ганазович) Авторха́нов | |
 | |
| Doğum tarixi | 25 oktyabr 1908 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 24 aprel 1997 (88 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | çeçen |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, |
| Əsərlərinin dili | çeçen, alman, ingilis |
| Janrlar | tarixi, bioqrafik ədəbiyyat |
Əbdurrəhman Qenazoviç Avtorxanov (25 oktyabr 1908, Çeçenistan – 24 aprel 1997, Münxen) — Sovetoloq, yazıçı, publisist və ictimai xadim, siyasi elmlər doktoru,[1] SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü (Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl), dissident.[2] Avtorxanov İkinci Dünya müharibəsi illərində Almaniya tərəfinə əsir düşmüş, Nasistlərin himayə etdiyi Şimali Qafqaz Milli Komitəsinə qoşulmuşdur,[3] kollaborationist[4][5][6] "Qəzavat" qəzetinin baş redaktoru idi.[7][8][9] Çeçen-İnquş MSSRnın fəxri vətəndaşı.[10]
Gəncliyində partiya elitasına daxil olmuşdu. 1937-ci ildə həbs olundu, lakin iki dəfə məhkəmə tərəfindən bəraət aldı. Müharibədən sonra o, Amerika Hərbi Akademiyasının professoru və onun Elmi Şurasının sədri idi. SSRİ tarixi və onun idarəetmə sisteminə dair bir sıra kitabların müəllifidir.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əbdurrəhman Avtorxanovun ilk illəri doğulduğu Nijni Naur (indiki Nadterek rayonu) kəndində keçib.
Xatirələrinə görə 1909-cu ilin ortaları ilə 1910-cu ilin ortaları arasında anadan olmuşdur. 85. O, eyni vaxtda kənd rus (5 sinif) və ərəb (mekteb) məktəblərində təhsil almışdır. Məktəbi bitirdikdən sonra təhsilini yerindəcə yalnız müsəlman ilahiyyat seminariyasında — mədrəsədə davam etdirə bildi. Lakin dünyəvi ədəbiyyat oxuduğu üçün mədrəsədən qovulub. 1923-cü ildə evdən qaçaraq Qroznıya gedib. O, Qroznı uşaq evinə daxil olanda "Avtorxanov" soyadını almışdır.
Yeddinci sinifdən sonra rayon partiya məktəbinə daxil olub, burada "partiya quruculuğu", "xozstroy" və s. kimi xüsusi fənləri oxuyub. Bitirdikdən sonra fəhlə məktəbinə daxil olub.
Avtorxanovun partiya üzvlüyü 1927-ci ildən başlayır. Həmən il o, Sov.İKP (b)-yə daxil olub və fəhlə fakültəsini bitirmədən, Çeçenistan partiya təşkilatının tövsiyəsi ilə Moskva Qırmızı Professorlar İnstitutunun (İKP) hazırlıq kurslarına daxil edilib.
1937-ci il iyulun 31-dən avqustun 1-nə keçən gecə Çeçenistanda 14 min nəfər və ya respublikanın ümumi əhalisinin 3%-i həbs edildi. Lakin o, məhkəmə də bəraət aldı. 1940-cı il martın 19-da məhkəmə ona bəraət verdi. Lakin NKVD hökmə etiraz edir və o, yalnız 1940-cı il mayın 19-da azadlığa buraxılır.
1942-ci ildə o, almanlar tərəfinə keçir. Almaniya Avtorxanov Şimali Qafqaz Milli Komitəsinə qoşulmuşdur və "Qəzavat" qəzetinin baş redaktoru idi. 1945-ci ilin aprelində Avtorxanov Berlini tərk edərək ABŞ işğal zonasına keçdi. Uzun illər ABŞ-da yaşamış, antisovet təbliğatı aparmışdır. Alim və professor olmuşdur. Qərbdə SSRİ üzrə ən yaxşı mütəxəssislərdən sayılırdı.
1980-ci illərin sonu — 1990-cı illərin əvvəllərində Avtorxanovun əsərləri SSRİ-də fəal şəkildə nəşr olunmağa başladı, onun şəxsiyyəti vətənində, Çeçenistan-İnquşetiyada xüsusi maraq doğurdu. Sovet İttifaqının dağılmasından bir neçə ay əvvəl 1991-ci ildə Avtorxanov Çeçen-İnquş MSSR-in fəxri vətəndaşlığını aldı.
Avtorxanov 1990-cı illərdə Çeçenistanda baş verən hadisələrlə fəal maraqlanırdı.
24 aprel 1997-ci ildə Almaniyada vəfat etmişdir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ C. 674, Биография на последней обложке. См. кн. Авторханов A. Мемуары. Frankfurt/Main: Possev-Verlag, 1983, 763 с. Arxivləşdirilib 2021-11-30 at the Wayback Machine
- ↑ Литвинова Т. Н. Народы Северного Кавказа в период Великой Отечественной войны // Актуальные проблемы истории Второй мировой и Великой Отечественной войн: по материалам работы круглого стола (г. Воронеж, 10—11 марта 2015 г.) (ru:ВВИА им. Н. Е. Жуковского; ru:ИС РАН). Воронеж: Научная книга. редкол.: А. А. Богдашкин (отв. секр.), д.полит.н. А. С. Железняков (отв. ред.), к.воен.н. Е. В. Ильинов, Е. Д. Строганова, В. В. Теплухин (отв. ред.). 82. ISBN 978-5-4446-0705-3.
- ↑ David-Fox M. Memory, Archives, Politics: The Rise of Stalin in Avtorkhanov's Technology of Power // en:Slavic Review . 54 (ingilis) (4). en:University of Texas Press. 1995. 991. ISSN 0037-6779.
- ↑ Кислицын С. А. Лидеры российской власти и оппозиции. 2. Ростов н/Дону: ДЮИ. 2002. 157. ISBN 5-89871-024-8.
- ↑ Kislitsyn S. Eurasian Prospects for Integration in the Post-Soviet Area (PDF) // Russian Journal of Political Studies . 1, Is. 1. APHR s.r.o.. 2015. 19. ISSN 2410-910X.
- ↑ Вдовин А. И. Коллаборационизм // СССР. История великой державы (1922—1991 гг.). М.: РГ-Пресс. 2018. 300. ISBN 978-5-9988-0612-4.
- ↑ Перов С. С. «Эмоциональные режимы» провинциальных городов юга РСФСР в межвоенный период по материалам оккупационной прессы // Голос минувшего. № 3—4. Краснодар: Изд-во ru:КубГУ. 2014. 116. ISSN 2073-2821.
- ↑ Казначеев А. В. История ислама на Северном Кавказе в советский период // Научные проблемы гуманитарных исследований (2). Пятигорск: Изд-во ИРПРГСК. 2012. 47.
- ↑ Оленникова А. Ю. Героизм и коллаборационизм в истории Великой Отечественной войны (PDF) // Сборник материалов Всероссийской научно-практической конференции, посвящённой 68-й годовщине Победы советского народа в Великой Отечественной войне (Омск, 13—14 мая 2013 г.) (ОмГУ им. Ф. М. Достоевского; ru:ОмГУПС). Омск. отв. ред. П. Денисов, Т. Ю. Колягина, М. Н. Шевченко. 2013. 163–164.
- ↑ "Ali Askerov. Historical Dictionary of the Chechen Conflict". 2021-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-31.