Əfşar sülaləsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Əfşar sülaləsi
Əfşarların bayrağı (Nadir şahın dövründə)
Əfşarların bayrağı (Nadir şahın dövründə)
Banisi Nadir şah Əfşar
Sonuncu hökmdar Nadir Mirzə Əfşar
Əsası qoyulub 1736
Milliyyət Azərbaycan türklərini təşkil edən tayfalardan biri olan Əfşarlara aiddir.
Titullar
Şah
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əfşar sülaləsiNadir şah Əfşar tərəfindən əsası qoyulmuş və Səfəvi sülaləsinin devrilməsi ilə hakimiyyətə gəlmiş imperiya sülaləsi. Əfşar sülaləsi Əfşar tayfasının Qırxlı tirəsindən törəmişdir.[1][2]

Hakimiyyətlərinin qısa təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sülalədən olan ilk şah Nadir şahın atasının adı İmamqulu olmuşdur. 1736-cı ildə şah elan edilsə də, əslində Səfəvi imperiyasını 1732-ci ildən etibarən idarə etməkdə idi, ondan daha əvvəl də hakimiyyət onun əlində olsa da, II Təhmasib də müəyyən hakimiyyətə malik olmuşdu. 1732-ci ildə II Təhmasib hakimiyyətdən devrilmiş, onnu yerinə azyaşlı oğlu Abbas Mirzə III Abbas adı ilə şah elan edilmişdir. Nadir isə onun adından dövləti idarə etmişdir. 1736-cı ildə III Abbas da taxtdan endirilmiş və Muğan qurultayında Nadir xan Əfşar şah elan edilmişdir. Lakin onun 1747-ci ildə sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra hakimiyyətə öz oğlu yox, onun sui-qəsdində də əli olduğu düşünülən qardaşı İbrahim xanın oğlu Əliqulu xan (şahlıq adı Adil şah) keçmişdir. Lakin o da hakimiyyətdə möhkəmlənə bilməmiş və qardaşı İbrahim xanın (öldürülmüş atasının adını almışdı) üsyanı nəticəsində devrilmişdir. Lakin İbrahim də taxtda möhkəmlənməmiş Xorasanda Nadirin sağ qalmış nəvəsi Şahrux Mirzə (Nadirin bir zamanlar vəliəhdi olmuş, lakin sonradan gözləri çıxardılmış Rzaqulu Mirzənin oğlu) taxta çıxarıldı.[3]

Əfşar sülaləsinin hakimiyyəti Nadirin ölümündən qısa müddət sonra yalnız Xorasanla məhdudlaşır. 1796-cı ildə Ağa Məhəmməd xan Qacarın Xorasanı ələ keçirir, Şahrux şah işğəncə edilir və öldürülür. Bununla da şahlıq Əfşar sülaləsindən Qacar tayfasına mənsub olan Qacarlar sülaləsinə keçir.[4] Fətəli şah Qacar Şahrux şahın oğlu Nadir Mirzə Əfşarı 1797-ci ildə Xorasanın hakimi təyin etsə də, o, 1802-ci ildə üsyan qaldıraraq müstəqillik əldə etmək istəyir. Elə bu istək uğrunda Məşhəddə qaldırdığı üsyanda məğlub olur və sonda öldürülür.[5]

Nadir şahın möhürü.

Əfşar şahlarının siyahısı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sırası Şah Rəsmi Hakimiyyətinin başlaması Hakimiyyətinin sonlanması Hakimiyyət müddəti Möhürü Sikkəsi
1 Nadir şah Əfşar Painting, portrait of Nader Shah seated on a carpet, oil on canvas, probably Tehran, 1780s or 1790s (cropped).jpg 8 mart 1736 20 iyun 1747 11 il 104 gün Emblem of the Afsharid dynasty.svg Coin of Nader Shah, minted in Isfahan.jpg
2 Adil şah Əfşar Portrait of Adel Shah.jpg 6 iyul 1747 1 oktyabr 1748 1 il 87 gün Coin of the Afsharid shah Adel Shah, struck at the Mashhad mint.jpg
3 Şahrux şah Əfşar 1 oktyabr1748 yanvar 1750 1 il 92 gün Shahrokh Afshar coin, struck at the Mashhad mint.jpg
4 İbrahim şah Əfşar 8 dekabr 1748 1749 Coin of Ebrahim Shah, struck at the Qazvin mint.jpg

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Tucker, 2012
  2. Stöber, 2010
  3. J. R. Perry (December 15, 1983), "ʿĀdel Shah Afšār", in: Encyclopædia Iranica, Vol. I, Fasc. 5, p. 452. Iranica Online (Last Updated: July 22, 2011) Arxivləşdirilib aprel 16, 2019, at the Wayback Machine. Accessed April 16, 2012.
  4. "Avşarlar". "Şuşa. 20: 181–211. 2008.
  5. Mohammad Qaneii, History of Torbat-e-Heydariyeh, ss. 103–104.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • P. Oberling. "AFŠĀR". outledge & Kegan Paul/Encyclopædia Iranica.
  • Georg Stöber. "Afshār". Encyclopaedia of Islam. 2010.