Əfşar sülaləsi
| Əfşar sülaləsi | |
|---|---|
.svg) Əfşarların bayrağı (Nadir şahın dövründə) | |
| Banisi | Nadir şah Əfşar |
| Sonuncu hökmdar | Nadir Mirzə Əfşar |
| Əsası qoyulub | 1736 |
| Milliyyət | Azərbaycan türklərini təşkil edən tayfalardan biri olan Əfşarlara aiddir. |
| Titullar | |
| Şah | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əfşar sülaləsi — Nadir şah Əfşar tərəfindən əsası qoyulmuş və Səfəvi sülaləsinin devrilməsi ilə hakimiyyətə gəlmiş imperiya sülaləsi. Əfşar sülaləsi Əfşar tayfasının Qırxlı tirəsindən törəmişdir.[1][2]
Hakimiyyətlərinin qısa təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sülalədən olan ilk şah Nadir şahın atasının adı İmamqulu olmuşdur. 1736-cı ildə şah elan edilsə də, əslində Səfəvi imperiyasını 1732-ci ildən etibarən idarə etməkdə idi, ondan daha əvvəl də hakimiyyət onun əlində olsa da, II Təhmasib də müəyyən hakimiyyətə malik olmuşdu. 1732-ci ildə II Təhmasib hakimiyyətdən devrilmiş, onnu yerinə azyaşlı oğlu Abbas Mirzə III Abbas adı ilə şah elan edilmişdir. Nadir isə onun adından dövləti idarə etmişdir. 1736-cı ildə III Abbas da taxtdan endirilmiş və Muğan qurultayında Nadir xan Əfşar şah elan edilmişdir. Lakin onun 1747-ci ildə sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra hakimiyyətə öz oğlu yox, onun sui-qəsdində də əli olduğu düşünülən qardaşı İbrahim xanın oğlu Əliqulu xan (şahlıq adı Adil şah) keçmişdir. Lakin o da hakimiyyətdə möhkəmlənə bilməmiş və qardaşı İbrahim xanın (öldürülmüş atasının adını almışdı) üsyanı nəticəsində devrilmişdir. Lakin İbrahim də taxtda möhkəmlənməmiş Xorasanda Nadirin sağ qalmış nəvəsi Şahrux Mirzə (Nadirin bir zamanlar vəliəhdi olmuş, lakin sonradan gözləri çıxardılmış Rzaqulu Mirzənin oğlu) taxta çıxarıldı.[3]
Əfşar sülaləsinin hakimiyyəti Nadirin ölümündən qısa müddət sonra yalnız Xorasanla məhdudlaşır. 1796-cı ildə Ağa Məhəmməd xan Qacarın Xorasanı ələ keçirir, Şahrux şah işğəncə edilir və öldürülür. Bununla da şahlıq Əfşar sülaləsindən Qacar tayfasına mənsub olan Qacarlar sülaləsinə keçir.[4] Fətəli şah Qacar Şahrux şahın oğlu Nadir Mirzə Əfşarı 1797-ci ildə Xorasanın hakimi təyin etsə də, o, 1802-ci ildə üsyan qaldıraraq müstəqillik əldə etmək istəyir. Elə bu istək uğrunda Məşhəddə qaldırdığı üsyanda məğlub olur və sonda öldürülür.[5]
Əfşar şahlarının siyahısı[redaktə | mənbəni redaktə et]
| Sırası | Şah | Rəsmi | Hakimiyyətinin başlaması | Hakimiyyətinin sonlanması | Hakimiyyət müddəti | Möhürü | Sikkəsi | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Nadir şah Əfşar | .jpg)
|
8 mart 1736 | 20 iyun 1747 | 11 il 104 gün |
|
| |
| 2 | Adil şah Əfşar | 
|
6 iyul 1747 | 1 oktyabr 1748 | 1 il 87 gün | 
| ||
| 3 | Şahrux şah Əfşar | 1 oktyabr1748 | yanvar 1750 | 1 il 92 gün | 
| |||
| 4 | İbrahim şah Əfşar | 8 dekabr 1748 | 1749 | 
| ||||
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Tucker, 2012
- ↑ Stöber, 2010
- ↑ J. R. Perry (December 15, 1983), "ʿĀdel Shah Afšār", in: Encyclopædia Iranica, Vol. I, Fasc. 5, p. 452. Iranica Online (Last Updated: July 22, 2011) Arxivləşdirilib aprel 16, 2019, at the Wayback Machine. Accessed April 16, 2012.
- ↑ "Avşarlar". "Şuşa. 20: 181–211. 2008.
- ↑ Mohammad Qaneii, History of Torbat-e-Heydariyeh, ss. 103–104.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Amanat, Abbas. Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896. I.B.Tauris. 1997. ISBN 978-1845118280.
- Amanat, Abbas. Iran: A Modern History. Yale University Press. 2017. 1–992. ISBN 978-0300112542.
- Axworthy, Michael. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. 2006. ISBN 978-1850437062.
- Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge: Cambridge University Press. 1991. ISBN 0521200954.
- Ali A. Bulookbashi və Farzin Negahban. "Afshār". Encyclopaedia Islamica Online.
- P. Oberling. "AFŠĀR". outledge & Kegan Paul/Encyclopædia Iranica.
- Ernest Tucker. . Encyclopaedia of Islam. 2012 https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-3/afshar-COM_23658?s.num=15&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-3&s.q=Azeri (#bare_url_missing_title).
- Georg Stöber. "Afshār". Encyclopaedia of Islam. 2010.