Məzmuna keç

Əmək diskriminasiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya

Əmək diskriminasiyası — işə qəbul, əməkhaqqı, karyera yüksəlişi, işdən çıxarılma və digər əmək münasibətlərində şəxsin cinsi, yaşı, milliyyəti, dini,[1] irqi, əlilliyi və ya digər fərdi xüsusiyyətlərinə görə ayrı-seçkiliyə məruz qalmasıdır.[2] Bu fenomen həm hüquqi, həm də etik baxımdan qəbulolunmazdır və iş mühitində ədalətsizliyə, sosial gərginliyə səbəb ola bilər.[3]

Əmək diskriminasiyası bir çox formada özünü göstərə bilər. Məsələn, eyni vəzifədə çalışan iki şəxs arasında cinsi ayrı-seçkilik səbəbilə əməkhaqqı fərqi yarana bilər.[4] Həmçinin, yaşlı işçilərin işə qəbul edilməməsi və ya irqi və etnik mənsubiyyətə görə ayrı-seçkilik işəgötürənlər tərəfindən tez-tez baş verən problemlərdir.[5] Bu cür münasibətlər, yalnız şəxsin hüquqlarını pozmaqla qalmır, həm də iş yerindəki məhsuldarlığı azaldır və neqativ iş mühiti yaradır.[6]

Əmək diskriminasiyasını azaltmaq üçün qanunvericilik çərçivəsində bərabər hüquqların qorunması təmin edilməli, işəgötürənlər və işçilər arasında məlumatlılıq artırılmalıdır.[7] Bərabər imkanların yaradılması, iş mühitində müxtəlifliyin təşviqi və diskriminasiyanın hər bir formasına qarşı sıfır tolerantlıq siyasəti iş yerlərində ədalətli və inklüziv mühitin təmin edilməsinə kömək edə bilər.[8]

Əmək diskriminasiyasının ölkələr üzrə müqayisəsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İnkişaf etmiş ölkələrdə əmək diskriminasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İnkişaf etmiş ölkələrdə, məsələn, ABŞ, Kanada, və Qərbi Avropa ölkələrində əmək diskriminasiyasının azaldılması məqsədilə güclü qanunvericilik mexanizmləri mövcuddur.[9] Məsələn, ABŞ-da 1964-cü ildə qəbul edilmiş Mülki Hüquqlar Aktı cins, irq, din və milli mənsubiyyət üzrə diskriminasiyanı qadağan edir. Kanadada da əmək bazarında bərabər hüquqları təmin etmək üçün İnsan Hüquqları Aktı mövcuddur. Bununla belə, bəzi hallarda gender əməkhaqqı uçurumu və irqi diskriminasiyaya rast gəlinir.[10] Məsələn, ABŞ-da qadınların orta əməkhaqqı kişilərinkindən daha aşağıdır və afroamerikalılar kimi etnik qruplar işə qəbulda daha çox çətinliklərlə üzləşirlər.[11]

İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə əmək diskriminasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə, məsələn, Hindistan, Braziliya və Cənubi Afrika Respublikasında əmək diskriminasiyası daha çox yayılmışdır və bir çox hallarda qanunvericilik və tətbiq mexanizmləri zəifdir. Hindistanda kasta sistemi işçi bazarına təsir edir və sosial-iqtisadi bərabərsizliyi artırır.[12] Cənubi Afrika Respublikasında isə irqi diskriminasiyanın tarixi irsi hələ də əmək bazarında təsirini saxlayır, baxmayaraq ki, Aparteid rejimi sona çatıb. Bu ölkələrdə qadınların iş bazarına çıxışı da məhdudlaşmışdır və əməkhaqqı fərqləri genişdir.[13]

Skandinaviya ölkələrində əmək diskriminasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Skandinaviya ölkələri (İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya) əmək diskriminasiyasının az olduğu ölkələr arasında göstərilir. Bu ölkələrdə işəgötürənlər arasında gender bərabərliyini və müxtəlifliyi təşviq edən proqramlar mövcuddur.[14] İsveçdə, məsələn, gender əməkhaqqı uçurumunu aradan qaldırmaq üçün qanunlar tətbiq edilir, və iş yerlərində valideyn məzuniyyətinin bərabər paylaşılması təşviq olunur. Buna baxmayaraq, bəzi hallarda miqrant işçilərin daha aşağı maaşlarla işə götürülməsi ilə bağlı problemlər mövcuddur.[15]

Şərqi Avropa və MDB ölkələrində əmək diskriminasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Şərqi Avropa və MDB ölkələrində əmək diskriminasiyası həm qanunvericiliyin, həm də icra mexanizmlərinin zəifliyi ilə xarakterizə olunur. Məsələn, Azərbaycanda, Qazaxıstanda və Rusiyada qadınların bəzi sənaye sahələrinə işə qəbulunun məhdudlaşdırılması əmək diskriminasiyası kimi qiymətləndirilə bilər.[16] Həmçinin, bu regionlarda yaşlı işçilərin işə qəbulunda problemlər və miqrantlara qarşı ayrı-seçkilik də geniş yayılmışdır. Bununla yanaşı, gender bərabərsizliyinə qarşı proqramlar hələ ki, kifayət qədər təsirli deyil.[17]

Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələrində əmək diskriminasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yaxın Şərq və Şimali Afrika (MENA)[18] regionunda əmək diskriminasiyası daha çox gender fərqləri ilə müşahidə olunur. Bir çox ölkədə qadınların əmək bazarında iştirakı məhduddur və onların iş şəraiti bərabər deyil. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanında qadınların bəzi peşələrdə işləməsinə yalnız son illərdə icazə verilib.[19] Eyni zamanda, bu regionda miqrant işçilərə qarşı əmək hüquqları ilə bağlı geniş yayılmış problemlər mövcuddur. Qanunlar olsa da, onların icrası əksər hallarda zəifdir.[20]

Diskriminasiyanın azaldılması üçün beynəlxalq səylər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Beynəlxalq səviyyədə əmək diskriminasiyasının azaldılması üçün BMT, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (ILO) və digər təşkilatlar tərəfindən təşəbbüslər irəli sürülür.[21] Məsələn, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının 111 saylı Konvensiyası ayrı-seçkiliyi qadağan edir və bu konvensiyanı qəbul etmiş ölkələrdə diskriminasiyanın azaldılması üçün hüquqi tədbirlər görülür.[22] Bununla belə, əmək diskriminasiyasının tamamilə aradan qaldırılması üçün hər bir ölkədə effektiv qanunların tətbiqi, təhsil və maarifləndirmə tədbirləri,[23] eləcə də ictimai dəstək vacibdir. Ölkələr arasında əmək diskriminasiyası dərəcəsi fərqli olsa da, bu fenomenə qarşı qlobal mübarizə davam edir.[24]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ "Discrimination by Type | U.S. Equal Employment Opportunity Commission". www.eeoc.gov. 2022-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-08.
  2. ↑ Blau, Francine D.; Ferber, Marianne A.; Winkler, Anne E. Differences in Occupations and Earnings: The Role of Labor Market Discrimination // The Economics of Women, Men, and Work (6th international). Harlow: Pearson Education. 2010. ISBN 978-0-1370-2436-0.
  3. ↑ Darity, William; Mason, Patrick. "Evidence on Discrimination in Employment: Codes of Color, Codes of Gender". Journal of Economic Perspectives. 12 (2). 1998: 63–90. doi:10.1257/jep.12.2.63. JSTOR 2646962.
  4. ↑ Figart, Deborah. "Gender as More than a Dummy Variable: Feminist Approaches to Discrimination". Review of Social Economy. 55 (1). 1997: 1–32. CiteSeerX 10.1.1.502.1629. doi:10.1080/00346769700000022.
  5. ↑ Elson, Diane. "Labor markets as gendered institutions: equality, efficiency and empowerment issues". World Development. 27 (3). 1999: 611–627. doi:10.1016/S0305-750X(98)00147-8.
  6. ↑ Sundstrom, William A. "The Color Line: Racial Norms and Discrimination in Urban Labor Markets, 1910–1950". Journal of Economic History. 54 (2). 1994: 382–396. doi:10.1017/S0022050700014534.
  7. ↑ Noonen, Mary C.; Corcoran, Mary E.; Courant, Paul. "Pay Differences Among the Highly Trained: Cohort Differences in the Sex Gap in Lawyers' Earnings". Social Forces. 84 (2). 2005: 853–872. doi:10.1353/sof.2006.0021.
  8. ↑ Weinberger, Catherine J. "Race and Gender Wage Gaps in the Market for Recent College Graduates". Industrial Relations. 37 (1). 1998: 67–84. doi:10.1111/0019-8676.721998035.
  9. ↑ Black, Dan A.; Haviland, Amelia M.; Sanders, Seth G.; Taylor, Lowell J. "Gender Wage Disparities Among the Highly Educated". Journal of Human Resources. 43 (3). 2008: 630–659. doi:10.3368/jhr.43.3.630. PMC 4470569. PMID 26097255.
  10. ↑ Goldin, Claude; Katz, Lawrence F. "Transitions: Career and Family Life Cycles of the Educational Elite". American Economic Review. 98 (2). 2008: 363–369. doi:10.1257/aer.98.2.363. JSTOR 29730048.
  11. ↑ Karamessini, Maria; Ioakimoglou, Elias. "Wage determination and the gender pay gap: A feminist political economy analysis and decomposition". Feminist Economics (ingilis). 13 (1). January 2007: 31–66. doi:10.1080/13545700601075088. ISSN 1354-5701.
  12. ↑ Chase, Max. "Female CFOs May Be Best Remedy Against Discrimination". CFO Insight. 5 February 2013. 2013-02-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  13. ↑ Rooth, Dan-Olof. "Automatic associations and discrimination in hiring: Real world evidence". Labour Economics (ingilis). 17 (3). 2010-06-01: 523–534. doi:10.1016/j.labeco.2009.04.005. ISSN 0927-5371. 2012-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-09.
  14. ↑ "What Do Field Experiments of Discrimination in Markets Tell Us? A Meta Analysis of Studies Conducted since 2000". İstifadə tarixi: 2021-06-20.
  15. ↑ Zschirnt, Eva; Ruedin, Didier. "Ethnic discrimination in hiring decisions: a meta-analysis of correspondence tests 1990–2015". Journal of Ethnic and Migration Studies. 42 (7). 2016-05-27: 1115–1134. doi:10.1080/1369183X.2015.1133279. ISSN 1369-183X. İstifadə tarixi: 2021-06-20.
  16. ↑ Baert, Stijn. Hiring Discrimination: An Overview of (Almost) All Correspondence Experiments Since 2005 // S. Michael Gaddis (redaktor). Audit Studies: Behind the Scenes with Theory, Method, and Nuance (PDF). Methodos Series. Cham: Springer International Publishing. 2018. 63–77. doi:10.1007/978-3-319-71153-9_3. ISBN 978-3-319-71153-9. 2021-05-15 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-06-20.
  17. ↑ Flage, Alexandre. "Discrimination against gays and lesbians in hiring decisions: a meta-analysis". International Journal of Manpower. 41 (6). 2019-01-01: 671–691. doi:10.1108/IJM-08-2018-0239. ISSN 0143-7720. İstifadə tarixi: 2021-06-20.
  18. ↑ Hangartner, Dominik; Kopp, Daniel; Siegenthaler, Michael. "Monitoring hiring discrimination through online recruitment platforms". Nature. 589 (7843). January 2021: 572–576. Bibcode:2021Natur.589..572H. doi:10.1038/s41586-020-03136-0. ISSN 1476-4687. PMID 33473211 (#bad_pmid). 2021-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-20.
  19. ↑ Bertrand, Marianne; Mullainathan, Sendhil. "Are Emily and Greg More Employable than Lakisha and Jamal? A Field Experiment on Labor Market Discrimination" (PDF). NBER Working Papers (ingilis). Cambridge, MA. 2003: Table 1. doi:10.3386/w9873. 2020-09-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-09. 1.50
  20. ↑ Ghumman, Sonia; Ryan, Ann Marie. "Not welcome here: Discrimination towards women who wear the Muslim headscarf". Human Relations (ingilis). 66 (5). 2013-03-05: 671–698. doi:10.1177/0018726712469540. ISSN 0018-7267. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-09.
  21. ↑ Byron, Reginald A. "Discrimination, Complexity, and the Public/Private Sector Question". Work and Occupations. 37 (4). 2010: 435–475. doi:10.1177/0730888410380152.
  22. ↑ Phelps, Edmund S. "The Statistical Theory of Racism and Sexism". American Economic Review. 62 (4). 1972: 659–661. JSTOR 1806107.
  23. ↑ Carlsson, Magnus; Rooth, Dan-Olof. "Evidence of ethnic discrimination in the Swedish labor market using experimental data". Labour Economics. European Association of Labour Economists 18th annual conference CERGE-EI, Prague, Czech Republic 21–23 September 2006 (ingilis). 14 (4). 2007-08-01: Table 1. doi:10.1016/j.labeco.2007.05.001. hdl:10419/33714. ISSN 0927-5371. 2017-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-09. 1.50
  24. ↑ Discrimination, The Concise Encyclopedia of Economics, Library of Economics.

Biblioqrafiya

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Pager, Devah. Marked: Race, Crime, and Finding Work in an Era of Mass Incarceration. University of Chicago Press. 2009. ISBN 978-0-226-64484-4.
  • Papa, Michael J.; Tom D. Daniels; Barry K. Spiker. Organizational Communication: Perspectives and Trends (5). SAGE. 2007. ISBN 978-1-4129-1684-4.
  • Trentham, Susan; Laurie Larwood. "Gender Discrimination and the Workplace: An Examination of Rational Bias Theory". Sex Roles. 38 (112). 1998: 1–28. doi:10.1023/A:1018782226876.
  • Leila Schneps and Coralie Colmez, Math on trial. How numbers get used and abused in the courtroom, Basic Books, 2013. ISBN 978-0-465-03292-1. (Sixth chapter: "Math error number 6: Simpson's paradox. The Berkeley sex bias case: discrimination detection").
  • Wadhwa, Vivek. "The True Cost of Discrimination". BusinessWeek Online. 6 June 2006. 24 May 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2009.
  • Muhs, Gabriella Gutiérrez y; Harris, Angela P.; Flores Niemann, Yolanda; González, Carmen G. Presumed incompetent: the intersections of race and class for women in academia. Boulder, Colorado: University Press of Colorado. 2012. ISBN 9780874219227.
  • Bose, Bijetri, et al. "Protecting Adults with Caregiving Responsibilities from Workplace Discrimination: Analysis of National Legislation." Journal of Marriage and Family, vol. 82, no. 3, June 2020, pp. 953–64. EBSCOhost, https://doi.org/10.1111/jomf.12660

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Əmək_diskriminasiyası&oldid=8057642"