1943-cü ildə Kiyev uğrunda döyüş Milli Muzey-Qoruğu

1943-cü ildə Kiyev uğrunda döyüş Milli Muzey-Qoruğu
1943-cü ildə Kiyev uğrunda döyüş Milli Muzey-Qoruğu
Əsası qoyulub	20 mart 1945
Ölkə	Ukrayna;
	50°37′29″ şm. e. 30°25′11″ ş. u.
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1943-cü ildə Kiyev uğrunda döyüş Milli Muzey-Qoruğu (ukr. Національний музей-заповідник «Битва за Київ у 1943 році») — 1943-cü ilin payızında baş verən hadisələrə, Dnepr döyüşünə və Lütej əməliyyat meydanının yaradılmasına, 1943-cü ildə Kiyevin hücum əməliyyatının gedişinə həsr olunmuş aparıcı dövlət mədəniyyət, təhsil və elmi tədqiqat muzeyi. Kiyev Vilayət Dövlət Administrasiyasının Mədəniyyət İdarəsinə tabedir.^[1]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muzey 20 mart 1945-ci il tarixində Ukrayna SSR Xalq Komissarları Sovetinin və Ukrayna K(b)P Mərkəzi Komitəsinin 425 №-li "Kiyev uğrunda döyüş meydanı muzey-qoruğunun yaradılması haqqında" qərarı əsasında yaradılmışdır. Muzey Kiyev vilayətinin Vışqorod rayonunun Novı Petrovtsı kəndinin kənarında yerləşir. Direktoru Vladislav Aleksiyoviç Alyoxindir.

14 may 2008-ci ildə Ukrayna Prezidenti Viktor Yuşşenkonun 437/2008 saylı fərmanı ilə 1943-cü ildə Kiyev uğrunda döyüş Milli Muzey-Qoruğuna milli status verilmişdir.^[2] Mövcud olduğu müddətdə onu dünyanın 85 ölkəsindən 10 milyondan çox insan ziyarət etmişdir. Muzeydə mütəmadi olaraq stasionar və səyyar sərgilər yaradılır. Muzeyin ərazisində hər il Dnepr uğrunda döyüşün iştirakçılarının xatirəsinə həsr olunmuş bir sıra tədbirlər, mitinqlər, veteranların görüşləri, and içmə mərasimləri və s. keçirilir.

Muzey işçiləri Kiyev Polisiyasının, XVII–XVIII əsrlərdə Zaporojya ordusunun əsas monastırı Mejıqorski Spaso-Preobrajenski monastırının tarixi materiallarını öyrənərək müharibə dövrü materialları üzərində tədqiqatlar aparır.

Ekspozisiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarixi-mədəni kompleksə aşağıdakılar daxildir:

1-ci Ukrayna Cəbhəsinin komandiri, general Nikolay Fedoroviç Vatutinin, 38-ci Ordunun komandiri Kiril Semyonoviç Moskalenkonun, Cəbhə Şurası üzvü, general-leytenant Nikita Sergeyeviç Xruşşovun, 3-cü Qvardiya Tank Ordusunun komandiri Pavel Semyonoviç Rıbalkonun, hərbçilərin 650 metrlik rabitə yollarının, sığınacaqların, komanda və müşahidə məntəqələrinin yerləşdiyi və qorunub saxlanıldığı 8 hektarlıq qorunan ərazi.
Açıq havada müharibə zamanı hərbi texnika nümunələri.
Kiyevi faşist işğalçılarından azad edənlərə abidə-muzey. Ukrayna SSR hökumətinin 28 mart 1957-ci il qərarı ilə 1958-ci ildə qoruğun ərazisində tikilmişdir. Memarlar Avraam Miletski və V. V. Baklanov, heykəltaraş İvan Perşudçev. Mərmər dirəklərdə "Kiyev" adına layiq görülmüş və Kiyevin azad edilməsinə görə ordenlərlə təltif edilmiş bütün bölmə və hissələrin adları göstərilir.
"Kiyev uğrunda döyüş. Lütej əməliyyat meydanı. 1943-cü il" dioraması. 1980-ci il mayın 5-də kəndin mərkəzindəki Müqəddəs Şəfaət kilsəsində açılmışdır. Yeni Petrivtsi. 1993-cü ildə Diarama Muzeyinin binasına köçürüldü. Kətanın ölçüləri 29x7-dir. Müəllif Nikolay Prisekindir.^[3]
1,100 metr sahəsi olan diorama muzeyi. Burada sərgi salonları və dioramaların kətanları mövcuddur. Müəllifi M. Feşçenkodur. Bu, 1993-cü ildə Kiyevin azad edilməsinin 50 illiyi şərəfinə açılmışdır.
Almaniya–SSRİ müharibəsində qələbənin 65-ci ildönümü şərəfinə tikilmiş Müqəddəs Georgi Qələbə kilsəsi. Təqdis və təntənəli açılış 17 dekabr 2010-cu ildə baş tutmuşdur. Təqdis ayinini mötəbər mitropolit Vladimir həyata keçirmişdir.^[4]
Almaniya–SSRİ müharibəsinin motosikletli əsgərlərinə abidə. Rəsmi olaraq 25 iyun 2011-ci ildə açılmışdır.^[5]
Yaddaş divarı — Vışqorod rayonundan olan 11 Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının relyefi. 2013-cü ildə Kiyevin azad edilməsinin 70-ci ildönümü üçün yaradılmışdır.
28 oktyabr 2014-cü ildə kütləvi məzarlıqda Naməlum əsgər abidəsi qoyulmuşdur.

Qoruq muzeyinin ekspozisiyalarında Dneprə hücum zamanı baş tutan hadisələr, 1943-cü ildə Kiyevə hücum əməliyyatının gedişi, Ləyaqət inqilabı iştirakçılarının, Səmavi yüzlüyün nümayəndələri və Donbas müharibəsi iştirakçılarının əşyaları nümayiş etdirilir.