Mingəçevir SES
| Mingəçevir SES | ||
|---|---|---|
 | ||
 | ||
| Ümumi məlumatlar | ||
| Sahəsi | 605 km² | |
| Çay | Kür | |
| Sahibi | Azərenerji ASC | |
| Status | İşlək | |
| Tikilmə tarixi | 1945 | |
| İstismara verilib | 1954 | |
| İstismarçı | Azərenerji ASC | |
| Əsas xüsusiyyətləri | ||
| Elektrik enerjisi gücü | 424 MVt | |
| Avadanlıq xüsusiyyətləri | ||
| Turbin tipi | Hidroaqreqat | |
| Turbin sayı | 6 | |
| Əsas qurğular | ||
| Bənd tipi | Torpaq | |
| Bəndin hündürlüyü | 80 m | |
| Bəndin eni | 1550 m | |
| Yerləşməsi | ||
| 40°47′24″ şm. e. 47°01′42″ ş. u.HGYO | ||
| Ölkə |
 Azərbaycan |
|
| Region | ||
| Yer | Cənubi Qafqaz | |
|
|
||
Mingəçevir SES |
||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | ||
Mingəçevir SES (tam adı: Mingəçevir su-elektrik stansiyası) — Cənubi Qafqazda ən böyük su-elektrik stansiyası olub, Kür çayının üzərində, Mingəçevir şəhərinin yaxınlığında yerləşir.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Stansiyanın tikintisinə 1945-ci ildə başlanılmış, 1953-cü ildə ilk hidroaqreqat əldə olunmuşdur. 1954-cü ildən isə stansiya tam gücü ilə işə başlamışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2018-ci il 27 fevral tarixində "Mingəçevir" su-elektrik stansiyasının yenidənqurmadan sonra istismara verilməsi mərasimində iştirak etmişdir. Yenidənqurma işləri çərçivəsində stansiyanın bütün hidrogeneratorları və hidroturbinləri yeniləri ilə əvəzlənmişdir. Bunun nəticəsində isə imkan gücü 284 MVt olan stansiyanın istehsal gücü artırılaraq 424 MVt-a çatdırılmışdır.
Azərbaycanın müxtəlif rayonlarından Mingəçevir su-elektrik stansiyasının quraşdırılmasıyla əlaqədar olaraq böyük sayda insan gəlib, ümumilikdə isə bu stansiyanın tikilməsində 20.000 insan iştirak edib. 1940-cı illərin sonlarına doğru 10.000-ə yaxın alman hərbi əsirləri bu stansiyanın quraşdırılmasına cəlb edilib. Ölkənin ən təcrübəli mütəxəssisləri tikinti meydançasının — postsovet məkanının ən böyük su-elektrik stansiyasının quraşdırılmasına cəlb edilib. Bugünkü Mingəçevir şəhəri su-elektrik stansiyasının tikilməsiylə əlaqədar olaraq qurulub və 1948-ci ildə şəhər statusu alıb. 1957-ci ildə az güclü Varvara SES işə düşdükdən sonra ikisi birlikdə "Mingəçevir SES silsiləsi" adlanır. Mingəçevir su anbarı 1953–1959-cu illərdə doldurulub, su tutumu 16070 milyon m³-dir. Dəryaçanın uzunluğu 70 km, eni 13–18 km-dir. Su anbarının tikilməsi və iki kanalın çəkilməsi ölkədə 970 min hektar sahəni suvarmağa imkan yaratmış, 200 min hektar sahənin su altında qalmaq təhlükəsini aradan qaldırmışdır. "Mingəçevir SES silsiləsi"ndə 165 nəfər işçi çalışır. Stansiyanın tərkibinə 110, 220 və 330 kilovoltluq paylayıcı yarımstansiyalar daxildir.[1] 2012-ci ilin mart ayının 30-da elektrik stansiyasında içərisində bitum olan qabın partlaması nəticəsində partlayış baş verib. Nəticədə bir nəfər işçi həlak olub, daha bir nəfər isə yaralanıb.[2]
Texniki göstəriciləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]6 hidroaqreqata malik olan Mingəçevir SES-in müəyyən olunmuş gücü 420 MVt, orta illik elektrik enerjisi istehsalı 1,4 milyard kVts-dır. Qovşağın ən əsas orijinal hissəsi yüksək təzyiqli torpaq bəndi Avropada yuyulma üsulu ilə tikilmiş ən nəhəng (hündürlüyü 80 m) bənddir. O işlənən materialların həcminə görə, həm də dünyada çınqıl-qumdan tökülmüş yeganə bənddir.
Su qovşağına 3 gözdən ibarət suaşıran beton bənd (bir açıq kanalı ilə eni 30 m), 6 gözdən ibarət təzyiqli su borularına su qəbul edən qurğu (uzunluğu 66 m), 4 qapalı beton boru ilə 4 gözdən ibarət suaşıran qurğu (uzunluğu 47 m), torpaq bənd (uzunluğu 1550 m, hündürlüyü 80 m), Yuxarı Qarabağ və Yuxarı Şirvan kanalına su qəbul edən bir gözlü qurğu daxildir.
Bənd Mingəçevir su anbarını əmələ gətirmişdir. Su qovşağı Kür-Araz ovalığında 970 000 ha sahəni suvarmağa imkan yaratmış, 200 000 ha sahənin isə su altında qalmaq təhlükəsini birdəfəlik aradan qaldırmışdır.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Mingəçevir Haqqında". 2012-10-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-05.
- ↑ "Baş Prokurorluq Mingəçevir su-elektrik stansiyasında baş verən partlayışla bağlı məlumat açıqlayıb". 2012-04-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-02.
 Azərbaycanda energetika | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Neft və qaz |
| ||||||||||
 SES-lər | Mingəçevir • Şəmkir • Xudafərin • Qız Qalası • Taxtakörpü • Sərsəng • Araz • Yenikənd • Arpaçay • Göyçay • Füzuli • İsmayıllı-1 • Biləv • Varvara • Suqovuşan • Güləbird • Kəlbəcər-1 • Çıraq-1 | ||||||||||
 İES-lər | |||||||||||
 GES-lər | |||||||||||
 KES-lər | |||||||||||
| Həmçinin bax | |||||||||||