Tumaslı (Şərur)

Tumaslı
39°28′00″ şm. e. 45°00′29″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Muxtar respublika	Naxçıvan MR
Rayon	Şərur rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı	UTC+04:00
Tumaslı

Tumaslı — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda kənd.

Tarixi

Bu kəndin yaranma tarixi və adı tarixçilər tərəfindən araşdırılmamışdır. Lakin adının etimologiyası bu kəndin qədimliyinə sübutdur. Kəndin adının etimologiyasını iki variantda izah edilir. Birinci variantda, bunu Asiya qitəsinə adı verilmiş çox qədim "As/Az" tayfasının izləri (Tum/tüm+as/+lı) açıq göründüyü üçün bu kəndin "Tum (tüm/bütün?) + As tayfısının yaşadığı yer" mənasını verdiyini güman etmək olar. "-lı" isə yer, mənsubluq bildirən şəkilçidir.

İkinci variantda, kəndin adının qədim türk dilində mövcud olan "Tumas" şəxs adı ilə bağlı ola bilməsi ehtimalıdır. Bu halda kəndin adının "Tumas ailəsinin (və ya qəbiləsinin) yaşadığı yer ("lı" isə yer, mənsubluq bildirən şəkilçidir) mənasını verdiyini iddia etmək olar.

Bərdə rayonunda eynilə bu adda kənd mövcuddur. Oxşar ada Qubadlı rayonunun Çay Tumas və Cəbrayıl rayonunun Dağ Tumas kəndlərində də rast gəlinir.

Az(As)+ər+bay+can adında da As/Az qədim tayfasının adı ilə əlaqələndirən tarixçilər onların ana vətəninin Azərbaycan olduğu qənaətindədirlər.

Coğrafiyası və iqlimi

Tumaslı Sərur düzündə yerləşən, Arazqırağı kəndlərdəndir. İqlimi Naxşıvanın digər ərazilərinin iqlimi kimi kəskin kontinentaldır: yayı isti və quraq,qışı soyuq və orta qarlıdır. Ən yüksək tempratur, yayda günorta müsbət 45°-48°-yə, qışda gecə mənfi 35°-40°-yə qədər yüksəlir. Torpaq orta dərəcədə məhsuldardır,əksər bitkilərin yetişməsinə imkan verir. Bəzi yerlərdə torpaqlar şoranlaşmaya məruz qalmışdır. Əkinçilik tamamilə suvarmaya əsaslanır. Arpaçayından ayrılıb gələn kanallar suvarmada əsas yer tutur. Artezian quyularından həm içməli su mənbəyi kimi, həm də suvarmada istifadə edilir.

Əhalisi

Kənd iki kəndin birləşməsindən ibarətdir:Tumaslı və Vayxır. Hazırda hər kəndin öz bələdiyyəsi olsa da, kənd icra nümayəndəliyi birdir. 2009-cu il siyahıyaalınmasına görə kəndin əhalisi 1500 nəfərdir. Lakin Ermənistan Respublikası tərəfindən yaradılmış blokada şəraiti, kolxozların ləğv edilməsi, fermerlərin istehsal etdiyi məhsulların bazarının məhdudluğu və sair səbəblər əhalinin kütləvi miqrasiyasına səbəb olduğu üçün əhalinin sayı olduğundan xeyli azdır.

İqtisadiyyatı

SSRİ dövründə inkişaf etmiş kənd təsərrüfatına malik olan kənddə 800 başlıq südçülük kompleksi respublikanın ən böyük müasir maldarlıq fermalarından biri idi. Kolxozun ləğvi ilə bu kompleks də ləğv olundu.Hazırda burada kiçik camışçılıq ferması təşkil edilmişdir. Ərazisində meyvə bağı salınmışdır.Kolxozda həmçinin,toyuq ferması da fəaliyyət göstərirdi. Keçmiş dövrdən burada pambıqçılıq mövcud olsa da, 1970-ci illərdə bu sahə ləğv edilmiş, bundan sonra üzümçülük və tütünçülük inkişaf etdirilməyə başlanmışdır. Lakin Qorbaçov "yenidəqurması" dövründə üzümlüklər sökülmüşdür.Heyvandarlıq sahəsi ilə əlaqədar yemçilik təsərrüfatı da xeyli inkişaf etmişdi. Tərəvəz-bostan bitkiləri, baramaçılıq da əhəmiyyətli sahələrdən biri idi. Mühüm sahələrdən biri də taxılçılıq idi. Kolxoz rayonun ən varlı kolxozlarından biri idi.

Kolxozun ləğvindən sonra əhali öz pay torpaqlarında yonca, taxıl və şəkər çuğunduru sahələrini genişləndirdi. Hazırda əhali öz pay torpaqlarında əsasən yonca, taxıl və kartof əkir. Şəxsi təsərrüfatlarda iribuynuzlu və kiçik başlı heyvanlar saxlanılır, toyuq, hindquşu və s. yetişdirilir. Əkinçilik sahəsində isə hər cür tərəvəz bitkiləri, qarğıdalı və kartof böyük əhəmiyyət daşıyır.