Yollar və məmləkətlər haqqında kitab

Vikipediya, azad ensiklopediya
Wikipediya M (müzakirə | töhfələr) tərəfindən edilmiş 11:17, 13 sentyabr 2023 tarixli redaktə
(fərq) ← Əvvəlki versiya | Son versiya (fərq) | Sonrakı versiya → (fərq)
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Yollar və məmləkətlər (dövlətlər, krallıqlar) haqqında kitab (ərəb. كتاب المسالك والممالك‎‎ Kitab əl-Məsalik və-l-Məmalik) — orta əsr ərəb tarixi-coğrafi ədəbiyyatının məşhur janrlarından biri.[1] Ptolemeyin coğrafiyasından fərqli olaraq belə təsviri coğrafiya “yollar və ölkələr haqqında elm” adlandırmışdır (ərəb. علم المسالك والممالك‎‎ 'ilm əl-məsalik və-l-məmlik).[2]

Yollar və məmləkətlər haqqında kitablar janrı IX əsrdə yaranmışdır[3][4] . Bu janrın ilk kitabı müsəlman coğrafiyaşünası İbn Xordadbehin “Yollar və məmləkətlər haqqında kitab”ıdır. Müəllif burada əsas diqqəti rayonlar və şəhərlər arasındakı yolların təsvirinə, aralarındakı məsafələri dəqiq göstərməyə həsr etmişdir. Əl-Məsudi (ö. 956) xilafət əyalətlərindən birində poçt rəhbəri vəzifəsində çalışan İbn Xordadbehin coğrafiyasını elçilər və poçtalyonlar üçün elm adlandırsa da, yollar və məmləkətlər haqqında kitablar sayəsində topoqrafiya 9-10-cu əsrlərdə Ön Asiyanın ərazisi Antik dövrün sülh topoqrafiyasından daha yaxşı məlumdur. Akademik Bartold onları “ərəb coğrafi ədəbiyyatının ən qiymətli əsərləri” adlandırmışdır[5] .P.Kristensenə görə, yollar və məmləkətlər haqqında kitablar, o cümlədən Yəqubinin “Ölkələr kitabı” və Qudama ibn Cəfərin “Torpaq vergisi kitabı” məmurlar tərəfindən dövlət məmurları üçün yazılmış inzibati və fiskal cib kitabçaları olmuşdur[4] .

İbn Xordadbehdən başqa, əl-İstəxri, İbn Havqəl, əl-Bəkri, Ceyhani, əl-Mühəlləbi və başqaları bu janrda öz əsərlərini yazmışlar.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Крачковский И. Ю. Арабская географическая литература. — Восточная литература РАН, 2004. — С. 128. — 919 с.
  2. ↑ Джаксон Т. Н., Коновалова И. Г., Подосинов А. В. Imagines Mundi. Античность и средневековье. — М.: Рукописные памятники древней Руси, 2013. — С. 169. — 424 с.
  3. ↑ Janssen C. Bābil, the City of Witchcraft and Wine: The Name and Fame of Babylon in Medieval Arabic Geographical Texts. Mesopotamian history and environment. University of Ghent. 1995. 16.
  4. ↑ 1 2 Christensen P. The Decline of Iranshahr: Irrigation and Environments in the History of the Middle East, 500 B.C. to A.D. 1500. Museum Tusculanum Press. 1993. 32.
  5. ↑ Бартольд В. В. Сочинения. Наука. 1973.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yollar_və_məmləkətlər_haqqında_kitab&oldid=7232506"