Ağarəhim Əlizadə

Ağarəhim Əlizadə — 1896-cı ildə Bakıda məşhur sınıqçı Hacı Məmmədrəhimin ailəsində anadan olmuşdur.

Elmi fəaliyyəti

1928-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirdikdən sonra, Semaşko adına xəstəxananın (indiki 1 saylı Mərkəzi xəstəxananın) cərrahiyyə şöbəsində akademik M. Mirqasımovun yanında işləmiş, tələbələrə travmatologiyadan dərs demiş, bununla yanaşı namizədlik dissertasiyası üzərində çalışmışdır. Bir çox tədqiqatları nəticəsində travmatologiya elminin bu sahəsində öz sözünü demiş, 30-cu illərdə xarici fiksasiya aparatının ilk nümunəsini yaratmışdır. Apardığı tədqiqatlar nəticəsində "Yuxarı ətraf sınıqlarının yeni vintdartıcı aparatla müalicəsi" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Tibb elmlari namizədi A. Əlizadə xarici fiksasiya aparatlarinin bir neçə növünü yaratmış və onları müxtəlif elmi konfranslarda nümayiş etdirmişdir. A. Əlizadə Böyük Vətən müharibəsində cərrah işləmiş, müharibədən qayıtdıqdan sonra düzəltdiyi aparatları daha da təkmilləşdirmiş, lakin vaxtsız ölüm bu işləri yarımçıq qoymuşdur.

Ağarəhim Əlizadə haqqında alimlərin fikirləri

Moskvada işləyən həmyerlimiz, N.A. Semaşko adına Moskva Tibb Stomatologiya İnstitutunun travmatologiya, ortopediya və hərbi səhra cərrahiyyəsi kafedrasının müdiri, Moskva Mərkəzi Travmatologiya-Ortopediya İnstitutunun laboratoriya rəhbəri, Rusiya Federasiyasının baş ortopedi, Moskva şəhərinin sağlamlıq üzrə baş mütəxəssisi, SSRİ Dövlət və Piroqov adına mükafatlar laureatı, professor Aydın Salar oğlu İmaməliyev yazır: "Doktor Əlizadə ilə mənim ilk və yadda qalan görüşüm tələbəlik illərinə təsadüf edir. Biz beşinci kurs tələbələri kafedrada akademik M. Mirqasimovun yanında travmatologiyanı öyrənirdik. Mühazirələrdə Mirqasimov həkim Əlizadənin adını qürur hissi ilə çəkir və deyirdi ki, mənim travmatoloji problemləri dərindən bilən, ən mürəkkəb travmatoloji məsələlərin həllində çox qiymətli təkliflər irəli sürən sənətkar həkim-travmatoloq Ağarəhim Əlizadə kimi köməkçim vardır. Həkim Əlizadə zəhmətsevərliyi ilə seçilirdi. O, öz təşəbbüsünü cavanlara həvəslə öyrədirdi. SSRİ-də Əlizadənin 1930-cu ildən başladığı işi 1950-ci ildən başlayaraq K. Sivaş, O. Quduşauri, M. Volkov, Q. İlizarov, V. Kalnberz ve başqaları inkişaf etdirmiş və onlardan həmyerlimiz Qavril İlizarov dünya şöhrati qazanmışdir." Ancaq heç bir dərslikdə, bu sahəyə həsr edilmiş kitablarda bu gözəl sənətkarın adı çəkilmir. Yalnız ölümündən 35 il sonra Latviya alimi V.K. Kalnberz Əlizadənin ölkəmizdə xarici fiksasiya aparatının ilk yaradıcılarından biri olduğunu qeyd etmişdir. SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının müxbir üzvü, Latviya Elmi Tətqiqat Travmatologiya və Ortopedi İnstitutunun direktoru, professor Viktor Konstantinoviç Kalnberz belə demişdir: "Bilirsinizmi, ilk xarici fiksasiya aparatları 1930-cu illərdə bakılı doktor Əlizadə tərəfindən yaradılmışdır. 20 ildən sonra yeni, daha mükəmməl aparatlar K.M. Sivaşın, O.N. Quduşaurinin, M.V. Volkovun və başqalarının aparatları yaradılır. Qavril Abramoviç İlizarovun aparatı bütün dünyada məşhurdur" ("Nedelya" qəzeti, 21–27 iyul, 1986, №30). Deməli, bakılı həkim Əlizadə bu metoddan öz həmkarlarından əvvəl – 30-cu illərdə istifadə etmiş və belə aparatın ilk yaradıcılarından sayılır. A. Əlizadə Mir Möhsün Ağa ziyarətgahı qəbiristanlığında dəfn edilib.

Mənbə

1. Ənvər Həmidov. Loğmanlar yurdu. – Bakı. – İşıq. – 1991 – s. 143–145.
2. Ənvər Mete. Loğmanlar. – Bakı. – Nurlan. – 2008 – s. 341–344.
3. "Elm və həyat" jurnalı, 1987-ci il, №6; №10

İstinadlar

1. https://sites.google.com/site/shekininsesi2/17iyul-b