AMEA Radiasiya Problemləri İnstitutu
Radiasiya Problemləri İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxildir.
Mündəricat
Təşkilatın tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Azərbaycanda nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsinin, müxtəlif ionlaşdırıcı şüaların maddələrə, ətraf mühitə, canlılara təsirinin, enerji çevrilmələrinin fiziki-kimyəvi problemlərinin, radioekologiya və radiasiya təhlükəsizliyi istiqamətlərinin elmi və elmi-texniki əsaslarının işlənilməsi məqsədi ilə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Dövlət Elm və Texnika Komitəsinin 21 may 1969-cu il tarixli 27 saylı qərarı ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Radiasiya Tədqiqatları Sektorunun əsası qoyulmuşdur.
Azərbaycan Respublikası suverenlik əldə etdikdən sonra Respublikamızda radiasiya və nüvə təhlükəsizliyi, radioekologiya, nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi problemləri daha da aktual xarakter kəsb edib. Odur ki, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 81 saylı, 21 may 2002-ci il tarixli qərarı ilə AMEA-nın Radiasiya Tədqiqatları Sektoru bazasında Radiasiya Problemləri İnstitutu yaradılmışdır.
AMEA sistemində Radiasiya Problemləri İnstitutu Azərbaycan Respublikası ərazisində nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi, radiasiya təhlükəsizliyi, radioekologiya, energetikanın fiziki-texniki problemləri, qeyri-ənənəvi enerji çevrilmələri prosesləri, bərk cisimlərdə radiasiya effektləri və radiasiya materialşünaslığı istiqamətlərində fundamental elmi və texniki tədqiqat işlərini aparan, bu sahələrdə ölkədaxili və beynəlxalq informasiya mübadiləsini yerinə yetirən yeganə elmi müəssisədir.
Təşkilatın əsas fəaliyyət istiqamətləri[redaktə | əsas redaktə]
- Nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi; Radiasiya materialşünaslığı və Radiasiya fizikası; Nüvə və Radiasiya Təhlükəsizliyi (Ekologiya, Radioekologiya, Radiobiologiya); Enerji çevrilmələrinin fiziki-kimyəvi problemləri; Bərpaolunan enerji növlərinin çevrilməsi.
- Son beş ildə təşkilatın əldə etdiyi əsas elmi nəticələr: -Bərk cisimlərdə radiasiya-stimullaşdırıcı proseslər
- Sirkoniumun səthində suyun radiasiya-heterogen parçalanma mərkəzinin yüklü olduğu təcrübi olaraq aşkara çıxarılmışdır;
- Laylı GaS monokristalında γ - şüalarının təsiri altında lüminessensiya mərkəzlərinin əmələ gəlmə və rekombinasiya qanunauyğunluqları müəyyən edilmişdir;
- γ - şüalarının təsiri ilə (D>300 Mrad) TllnS2 kristalının relaksor seqnetoelektrik halı alınmışdır.
- Polimer kompozit, nanokompozit və AIVBVI birləşmələri əsasında enerji çeviricilərinin alınması və tədqiqi:
- γ - şüalarının udulma dozasının 0,5-1,5 Mrad qiymətlərində Tg=165 K-də baş verən lüminessensiya şüalarının intensivliyi dozadan xətti asılı olan xüsusi kompozit sistem aşkar olunub;
- Bərpa olunan enerji mənbələri və radiasiyadan istifadə etməklə bərk üzvi tullantıların mayeləşməsi və qazlaşmasının fiziki-kimyəvi qanunauyğunluqları müəyyən edilmişdir;
- İlk dəfə olaraq neft mədəni şəraitində günəş energetik qurğusundan istifadə etməklə xam neft emala hazırlanmışdır;
- İlk dəfə olaraq aşkar olunub ki, havanın (azot iki oksidin) radiolitik çevrilmə proseslərini dispers dəmirdən emitə olunan delta-elektronlar stimullaşdırır.
- Enerji-yanacaq kompleksinin ətraf mühitə təsirinin radioekoloji və fiziki-kimyəvi əsaslarının tədqiqi
- Suyun tərkibində karbohidrogenlərin radiasiya-kimyəvi parçalanması prosesinin zəncirvari rejimdə getməsini təmin edən kritik konsentrasiyanın 10-3%-ə bərabər olduğu müəyyən edilmiş və göstərilmişdir ki, suda həll olunmuş oksigen bu prosesin sürətini artırır.
Əsas elmi tədqiqat istiqamətləri[redaktə | əsas redaktə]
- Nüvə enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi;
- Radiasiya materialşünaslığı və Radiasiya fizikası;
- Nüvə və Radiasiya Təhlükəsizliyi (Ekologiya, Radioekologiya, Radiobiologiya);
- Enerji çevrilmələrinin fiziki-kimyəvi problemləri. Alternativ energetika.
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
- Аzərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
- AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanası
- AMEA Mərdəkan Dendrarisi
- AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu
- AMEA Nəsirəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası
