Məzmuna keç

Abbas Fəthi

Keçid əlavə et
Vikipediya, azad ensiklopediya
Abbas Fəthi
Azərbaycan Milli Məclisinə Urmiyadan seçilən nümayəndə
12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1897
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1946
Vəfat yeri
Partiya
Fəaliyyəti siyasətçi, yazıçı
Təltifləri "21 Azər" medalı — 1946
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Abbas Fəthi (1897, Urmiya – 1946, Urmiya) — yazıçı, fədai, Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə Milli Məclisə Urmiyadan seçilən nümayəndə.

1945–1946-cı illərdə Urmiya şəhərinin İqtisad və Ticarət idarəsinin rəisi və ADF şəhər təşkilatının təbliğat komitəsinə rəhbərlik edib. 21 Azər hərəkatında göstərdiyi şücaətə görə "21 Azər" medalı ilə təltif olunub.

Haqqında

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Abbas Fəthi 1897-ci ildə Urmiyada anadan olub.[1][2] İlk təhsilini əvvəlcə molla yanında daha sonra isə yeni üsullu məktəbdə alıb.[2] 1936-cı ildə ailəsi ilə birlikdə Zəncana köçüb və burada yol tikintisində işləyib. Burada Zəncana sürgün edilmiş siyasi məhbuslarla o cümlədən Məmməd Əmin Azadvətənlə tanış olub.[2] Abbas Fəthi 1942-ci ildə Urmiyaya qayıdıb. 1944-cü ildə Məmməd Əmin Azadvətən Urmiyaya qayıtdıqdan sonra Tudə partiyasının Urmiya Vilayət Komitəsinin sədri seçilib.[3] Bu dövrdə Abbas Fəthi də partiyaya üzv olaraq aktiv siyasi fəaliyyətə başlayıb. 1945-ci ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsi yaradıldıqdan sonra Tudə Partiyasını tərk edərək Demokrat Firqəsinə üzv olub.[2] 1945-ci il noyabrın 8-də Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin iclası baş tutub.[4] Bu iclasda fədai dəstələrinin yaradılması haqda qərar qəbul edildi.[4][5] Abbas Fəthi də 21 Azər hərəkatına fədai kimi qoşulub. 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.[6][5][7] Abbas Fəthi də Azərbaycan Milli Məclisinə Urmiyadan nümayəndə seçilib.[1] Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduğu gün 1945-ci il dekabrın 12-də Milli Məclisin birinci iclası da keçirilib.[8][9][10] 1945-ci ilin dekabrın sonlarında Urmiyanın şah qoşunlarından təmizlənməsində iştirak edib. 1945–1946-cı illərdə Urmiya şəhərinin İqtisad və Ticarət idarəsinin rəisi və ADF şəhər təşkilatının təbliğat komitəsinə rəhbərlik edib.[1][11] 1946-cı ilin mart ayında 21 Azər hərəkatında göstərdiyi şücaətə görə "21 Azər" medalı ilə təltif olunub.[1][2]

1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[12][13] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[13] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[13] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[12][14] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[15][16] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[17][18][19] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[20][21] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[14][20]1946-cı ildə şah qoşunları Urmiya şəhərini tutduqdan sonra Abbas Fəthi də həbs olunaraq edam olunub.[11][22]

Mənbə

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Mərəndli, 2017. səh. 315
  2. ↑ 1 2 3 4 5 İsmayılov, Güləddin. "Xalqımızın qəhrəman fədaisi və şəhidi Abbas Fəthi". Azərbaycan Demokrat Firqəsi. 2021-10-27. İstifadə tarixi: 2025-04-14.
  3. ↑ Həsənov, 2004. səh. 65
  4. ↑ 1 2 Həsənov, 2004. səh. 125
  5. ↑ 1 2 Şəmidə, 1961. səh. 139
  6. ↑ Atabaki, 2000. səh. 114
  7. ↑ Həsənov, 2004. səh. 139
  8. ↑ Balayev, 2018. səh. 25
  9. ↑ İbrahimov, 1948. səh. 32
  10. ↑ Həsənov, 2004. səh. 145
  11. ↑ 1 2 Mərəndli, 2017. səh. 176
  12. ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 373
  13. ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
  14. ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
  15. ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
  16. ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
  17. ↑ Balayev, 2018. səh. 137
  18. ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
  19. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
  20. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
  21. ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
  22. ↑ Bayramzadə, 2015. səh. 172

Ədəbiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Abbas_Fəthi&oldid=8100781"