Məzmuna keç

Adi iora

Vikipediya, azad ensiklopediya
Adi iora
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Adi iora
Beynəlxalq elmi adı

Adi iora (Aegithina tiphia) – Tropik Hindistan yarımqitəsi və Cənub-Şərqi Asiyada yayılmış sərçəkimilər dəstəsinə aid kiçik bir quş növü. Populyasiyalar arasında lələk rənglərinə görə fərqlər mövcuddur və bəzi fərqlər yarımnövlər kimi təsnif edilmişdir. Bu növ kolluqlarda və meşələrdə yaşayır və yüksək səsləri və parlaq rəngləri ilə asanlıqla tanınır.

Taksonomiya

[redaktə | vikimətni redaktə et]

1747-ci ildə ingilis təbiətşünası Corc Edvards "A Natural History of Uncommon Birds" əsərinin ikinci cildinə adi ioranın təsvirini və şəklini daxil etdi. O, bu quşu "Yaşıl Hindistan milçəkqapanı" adlandırdı. Edvards rəngli oyma şəklini Londona göndərilən bir nümunə əsasında hazırlamışdı.[3] 1758-ci ildə İsveçli təbiətşünas Karl Linney "Systema Naturae" əsərinin onuncu nəşrini yeniləyərkən, adi ioranı "Motacilla" cinsinə aid etdi və "Motacilla tiphia" binominal adını verdi.[4] Hazırda bu növ 1816-cı ildə fransız ornitoloq Lui Pyer Viyo tərəfindən təqdim edilmiş "Aegithina" cinsinə daxildir.[5][6] Cins adı olan "Aegithina" qədim yunan mifologiyasında Aristotelin və digər klassik müəlliflərin qeyd etdiyi mifik bir quşa istinad edir. "Tiphia epiteti"nin mənşəyi isə qeyri-müəyyəndir.[7]

Yarımnövləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • A. t. multicolor: Cənub-qərbi Hindistan və Şri-Lanka.
  • A. t. deignani: Cənub və şərqi Hindistan, şimal və mərkəzi Myanma.
  • A. t. humei: Mərkəzi Hindistan yarımadası.
  • A. t. tiphia: Şimali Hindistan və qərbi Myanma.
  • A. t. septentrionalis: Şimal-qərbi Himalaylar.
  • A. t. philipi: Cənub-şərqi Çin, şərqi Myanma, şimal Tailand və şimal Mərkəzi Hind-Çin.
  • A. t. cambodiana: Cənub-şərqi Tailand, Kamboca və cənub Vyetnam.
  • A. t. horizoptera: Cənub-şərqi Myanma, cənub-qərbi Tailand, Malay yarımadası, Sumatra və yaxın adalar.
  • A. t. scapularis: Yava və Bali.
  • A. t. viridis: Mərkəzi və cənub Borneo.
  • A. t. aequanimis: Şimal Borneo və qərbi Filippin.

Təsvir

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İoraların ucu kəsilmiş və düz bir dimdiyi var. Adi iora cinsi dimorfizm göstərir. Erkəklərin çoxalma mövsümündə qara başlıq və bel lələkləri olur, qanadları və quyruğu hər zaman qaradır. Dişilərin qanadları yaşıl, quyruğu isə zeytun rənglidir. Hər iki cinsin alt hissəsi sarıdır və erkəklərin qanadlarında iki ağ zolaq var. Çoxalma mövsümündə erkəklərin üst hissəsində qara rəngin paylanması dəyişkəndir və bəzən Marşal iorası ilə qarışdırıla bilər. Lakin Marşal iorasının quyruğunda həmişə ağ ləkələr olur.[8]

Davranış

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İoralar kiçik qruplar halında ağaclarda qidalanır və budaqlar arasında həşərat axtarır. Bəzən qarışıq növlərdən ibarət qidalanma sürülərinə qoşulur. Səsləri "çır-çır" və fit kimi səslərdən ibarətdir və mahnıları "viiii-tii" kimi trillərdir. Bəzən digər quşların, məsələn, dronqoların səslərini təqlid edə bilərlər.[9]

A. t. Rəngarəng: Heydərabad (Hindistan)

Çoxalma

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Çoxalma mövsümündə, əsasən mussonlardan sonra, erkək akrobatik bir cütləşmə nümayişi edir. Bütün lələklərini, xüsusilə açıq yaşıl bel lələklərini kabarıq edərək havaya qalxır, sonra spiral şəkildə enərək yenidən yerinə qayıdır. Enərkən quyruğunu yayır və qanadlarını aşağı salır.< ref name=fbi2>Baker, ECS. Fauna of British India. Birds. Volume 1 (2nd). Taylor and Francis, London. 1922. 339–343.</ref> 2–4 yaşıl-ağ yumurta qoyulur və yuvası ot və hörümçək torları ilə bağlanmış kiçik bir fincan şəklində olur. Hər iki valideyn yumurtaları qızdırır[10] və yumurtalar təxminən 14 gün sonra çatlayır. Yuva yırtıcıları arasında ilanlar, kərtənkələlər, quzğunlar və qarğalar var.[11] Yuvalar bəzən zolaqlı kuku tərəfindən parazitləşdirilə bilər.[12]

İoralar ildə iki dəfə lələk dəyişir və lələk rənglərinin dəyişkənliyi populyasiyaların ayrılmasını çətinləşdirir.[12]

Parazitlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Adi iorada "Haemoproteus aethiginae" növü parazit kimi qeydə alınmışdır.[13]

Həmçinin bax

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
  2. ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
  3. ↑ Edwards, George. A Natural History of Uncommon Birds. Part II. London: Printed for the author at the College of Physicians. 1747. səh. 79, Plate 79. 2021-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  4. ↑ Linnaeus, Carl. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (Latin). 1 (10th). Holmiae (Stockholm): Laurentii Salvii. 1758. səh. 186. 2025-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  5. ↑ Vieillot, Louis Pierre. Analyse d'une Nouvelle Ornithologie Élémentaire (French). Paris: Deterville/self. 1816. səh. 44. 2024-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  6. ↑ Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, redaktorlar "Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits". IOC World Bird List Version 11.2. International Ornithologists' Union. July 2021. 28 April 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2021.
  7. ↑ Jobling, James A. The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. 2010. 33, 386. ISBN 978-1-4081-2501-4.
  8. ↑ Rasmussen PC; JC Anderton. Birds of South Asia: The Ripley Guide. Volume 2. Smithsonian Institution & Lynx Edicions. 2005. 344–346.
  9. ↑ Bharos, A. M. K. "Mimicry by common Iora Aegithina tiphia". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 95 (1). 1998: 116. 2022-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  10. ↑ Wesley, H Daniel. "Frequency and duration of incubation of the eggs for Aegithina tiphia". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 81 (1). 1984: 193–195. 2024-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  11. ↑ Ali, S. "Casualties among the eggs and young of small birds". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 34 (4). 1931: 1062–1067. 2022-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
  12. ↑ 1 2 Ali, S; SD Ripley. Handbook of the Birds of India and Pakistan. Volume 6 (2nd). Oxford University Press. 1996. 47–54.
  13. ↑ de Mello, I. "New hæmoproteids of some Indian birds". Proceedings of the Indian Academy of Sciences, Section B. 2 (5). 1935: 469–475. doi:10.1007/BF03053034.

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Adi_iora&oldid=8068963"