Adi lobya
| Adi lobya | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Phaseolus vulgaris | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Phaseolus vulgaris L. | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Adi lobya (lat. Phaseolus vulgaris)[1] - paxlakimilər fəsiləsinin lobya cinsinə aid bitki növü.[2]
 |
 |
 |
 |
 | ||||||
Adi lobyanın müxtəlif sortları
| ||||||||||
Phaseolus vulgaris L. - Adi lobya (Maş, lobya, lobu, qapayıcı paxla)[3]
Botaniki xarakteristikası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adi lobyabecərilən, birillik, gövdəsi (kolşəkilli formalı, hündürlüyü 50 sm), sarılan, sarmaşanot bitkisidir. Yarpaqları yumurtavarı, uzunsaplaqlı, üçər mürəkkəb, kənarları bütöv, yarpağın əsası eyni dərəcədə olmayan və zirvəsi itiucludur. Çiçəkləri ağ, çəhrayı və ya bənövşəyi rəngli, kəpənəkçiçək tipindədir. Meyvəsi paxla, düz, yastılaşmış və ya silindrik, köndələn istiqamlətli, 3-7 müxtəlif forma və rəngli olur. İyul-avqust aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir.Yabanı növü məlum deyil. Ehtimal edilir ki, vətəni Mərkəzi Amerika və Meksikadır. Bir çox ölkələrdə taxıl-paxlalı və tərəvəz bitkisi kimi becərilir. İstisevən və quraqlığa davamlıdır. Ukrayna, Belarusiya, Moldaviya, Özbəkistanda və Qafqazda geniş becərilir.[4]
Yabanı növü məlum deyildir. Ehtimal ki, vətəni Mərkəzi Amerika və Meksikadır. Bir çox ölkələrdə paxlalı və tərəvəz bitkisi kimi geniş yayılmışdır. İstisevən və quraqlığa davamlı bitkidir. Ukrayna, Moldaviya, Özbəkistan və Qafqazda yayılmışdır.
Xammalı avqust-sentyabr aylarında meyvələri yetişdikdə, yetüstü hissələri məhv olduqda, toxumları qabığından azad edilir. Toxumları qida məhsulu kimi istehlak edilir. Meyvələri təbii yolla qurudulur və ya 50-60ºС temperaturda quruducu şkafda qurudulur. Qurudulduqdan sonra xammal lazımsız hissəciklərdən təmizlənir.
Quru ventiliyasiyalı yerlərdə (stellajda) saxlanılmalıdır. Saxlama müddəti 3 ildir.[5]
Tərkibi və təsiri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Meyvələrinin tərkibində flavonoidlər – kverçetin törəmələri və kempferol: rutin, robinin, kempferol 3-qlükoronozid, kverçetin 3-qlükoronozid, izokverçitrin, oksikumarin, fenol turşusu, β-sitosterin və onun qlükozidləri, triterpen qlükozidləri – fazeolozid, xolin və aminturşular vardır.
Hipoqlikemik, diuretik və hipotenziv dərmandır.[6]
Tərkibindəki arginin aminturşusu hesabına hipoqlikemik və diuretik təsirə malikdir. Bundan başqa zəif hipotenziv, iltihabsorucu və hipoazotemik aktivliyə də malikdir.
Adi lobya meyvəsi. Hipoqlikemik və diuretik dərmandır. [7]
Qarışıqlarının tərkibi «Arfazetin» və «Mirfazin» preparatından ibarətdir.
Tərkibi qarışıqlardan ibarət «Arfazetin» və «Mirfazin» preparatları yüngül və otra ağır diabet xəstəliyində keyfiyyətli hipoqlikemik dərmandır. Dəmləməsi böyrək, revmatizm, hipertoniya xəstəliyinin başlanğıc mərhələsində və duz mübadiləsi pozğunluqlarında təyin edilir. [8]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- ↑ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
|
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |