Agioqraf Nestor

Agioqraf Nestor
q.slav. Нестор Летописец
Doğum tarixi	təq. 1056
Doğum yeri	Kiyev, Kiyev knyazlığı
Vəfat tarixi	1114
Vəfat yeri	Kiyev, Kiyev knyazlığı
Dəfn yeri	Kiyev-Peçora lavrası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Agioqraf Nestor (q.slav. Нестор Летописец), həmçinin Peçerskli Nestor və ya Kiyevli Nestor (təq. 1056, Kiyev – 1114, Kiyev) — XI əsrin sonu – XII əsrin əvvəllərində Kiyev Rus dövlətində yaşamış agioqraf, Kiyev-Peçersk monastırının rahibi. O, "Peçerskli Feodosinin həyatı", həmçinin "Boris və Qlebin həyatları"nın tərtibçisi olmuşdur. Ənənəvi olaraq, Nestor, həmçinin, Praqalı Kozmanın "Çex salnaməsi" və Qall Anonimin ""'Polşa knyazlarının və ya hökmdarlarının salnaməsi və əməlləri" ilə birlikdə slavyan tarixi və mədəniyyəti üçün fundamental əhəmiyyət kəsb edən "Keçmiş illərin povesti"nin tərtibçilərindən biri hesab olunur. Buna baxmayaraq, "Keçmiş illərin povesti"nin bütün nüsxələrindən yalnız XVI əsrin Xlebnikov nüsxəsində onun müəllif kimi adı çəkilir. Bir sıra alimlər bu qeydi ikinci dərəcəli əlavə hesab edir və Nestorun salnamənin yazılmasında iştirak etməsi fikrini rədd edirlər.

Nestor Rus Pravoslav Kilsəsi tərəfindən müqəddəs kimi kanonlaşdırılmışdır. O, Peçerskli Agioqraf Nestor adı ilə Roma Katolik Kilsəsinin müqəddəslər siyahısına daxil edilmişdir.

Həyatı

Agioqraf Nestor. Radzivil salnaməsindən miniatür. XV əsrin sonu.

Nestorun yazdığı "Peçerskli Feodosinin həyatı" əsərinə görə, agiograf Nestor Kiyev-Peçersk monastırında abbat Stefanın (1074–1078) dövründə rahib kəsilmiş və onun tərəfindən diakon rütbəsinə yüksəldilmişdir. Nestor orada bildirmişdir ki, Feodosinin həyatından əvvəl "Boris və Qlebin həyatı" əsərini yazmışdır.

Lavrenti nüsxəsində (1377) "Keçmiş illərin povesti" əsəri "keçmiş illərin hekayələri" kimi təsvir olunur, İpatyev nüsxəsində (1420-ci illərin əvvəlləri) isə "illər" sözündən sonra "Peçersk monastırının Feodosiyev adlı rahibi" yazılmışdır. Burada Kiyev-Peçersk monastırının hansısa bir rahibi nəzərdə tutulurdu, alimlər isə bu şəxsin monastırın qurucularından biri olan Peçerskli Feodosi olduğunu hesab edirlər. Yalnız Xlebnikov nüsxəsində (1550-ci illərin sonu – 1560-cı illərin əvvəlləri) "Peçersk monastırının Feodosiyev altındakı rahibi Nestor" yazılmışdır. Bu siyahı 1550-ci illərin sonu — 1560-cı illərin əvvəllərində tərtib edilmişdir və 2–7-ci vərəqlərdə 1637-ci ildə Kiyev mitropoliti Pyotr Mogilanın əlyazma düzəlişləri var. Burada həmçinin, "Peçersk monastırının Feodosiyev altındakı rahibi" Nestorun adı başlıqda qeyd olunmuşdir. Agiograf Nestor XIII əsrdə Peçersk rahibi Polikarpın əsərlərində iki dəfə qeyd olunmuşdur. Bu məlumatlar Kiyev-Peçersk Paterikonunun tərkibində saxlanılmışdır. Polikarpın 1214–1226-cı illər arasında arximandrit Akindinə yazdığı məktubda "Salnaməni yazan Nestor" mətni ilə Nestor birbaşa salnamənin müəllifi kimi göstərilmişdir. Nestor ikinci dəfə Polikarpın Damian, Yeremya, Matfey və İsaak haqqında əsərində qeyd olunur. "Mübarək Nestor salnamədə mübarək atalar haqqında yazmışdır. Onlar Damian, Yeremya, Matfey və İsaak haqqındadır".

Lavrenti, Radzivill və Moskva-Akademik nüsxələrində "Keçmiş illərin povesti"nin mətni 1110-cu il məqaləsində kəsilir. Bundan sonra Kiyev Mixaylovski monastırının Vıdubıçidə yerləşən abbatı Silvestrin 1116-cı ildə knyaz II Vladimir Monomaxın dövründə salnamə yazdığına dair qeyd mövcuddur.

Alimlər "Keçmiş illərin povesti"nin mətni əsasında ehtimal edirlər ki, o, XI əsrin sonunda Nestor Kiyev-Peçersk monastırında yaşayırdı. 1096-cı ilə aid polovtsıların monastıra basqını haqqında məlumatda deyilir: "Və onlar Peçersk monastırına gəldilər, biz isə hücrələrimizdə, səhər namazından sonra istirahət edirdik". Alimlər ehtimal edirlər ki, bundan əlavə, Nestor, 1106-cı ildə hələ sağ idi. O yazmışdır ki, "xeyirxah ağsaqqal" Yan vəfat etmişdir, "ondan çox sözlər eşitmişdim və bunları salnamədə yazmışdım". Nestor haqqında, o cümlədən onun xarici görünüşü ilə bağlı daha etibarlı məlumat yoxdur.

Kanonlaşdırılması

Müqəddəs Salnaməçi Nestorun həyatından səhnələr. Monax İliya, 1661-ci ildə nəşr olunan "Paterik, yaxud Peçerski ataları kitabı"nın ksiloqrafiyası.

Nestorun həyatı yalnız 1661-ci ildə nəşr olunan erkən çap edilmiş Kiyev-Peçersk paterikində görünür. O, bu mənbədən Müqəddəs Rostovlu Dmitrinin "Müqəddəslərin həyatları" kitabına daxil edilmişdir. Nestora xidmət 1763-cü ildən əvvəl tərtib edilməmişdir.

Rus Pravoslav Kilsəsi tərəfindən Müqəddəs Salnaməçi Nestor kimi kanonlaşdırılmışdır. Onun anım günü Yuli təqviminə görə oktyabrın 27-dir. Onun qalıqları Kiyev-Peçersk lavrasına yaxın Antoniyev mağaralarındadır.

Mirası

SSRİ və Ukraynada Nestora həsr olunmuş poçt markaları buraxılmışdır. Ukrayna Pravoslav Kilsəsi (Moskva Patriarxlığı) "Müqəddəs Salnaməçi Nestor" ordenini təsis etmişdir.

2006-cı ildə Ukrayna Milli Bankı Salnaməçi Nestora həsr olunmuş, nominal dəyəri 50 qrivna olan qızıl yubiley sikkəsi buraxmışdır. Salnaməçi Nestora abidələr Kiyevdə, Vladimirdə, Luqanskda (1994-cü ildə Maksim Qorki adına regional universal elmi kitabxananın binası yaxınlığında) və Borispildə (Kiyev vilayəti, 27 iyun 2017-ci ildə açılmışdır) qoyulmuşdur. Kiyevdə Müqəddəs Nestor Salnaməçi adına iki kilsə inşa edilmişdir. Onlardan biri Promyışlennaya küçəsində (2010-cu ildə) və Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Kiyev Hüquq Universitetinin ərazisində Dobroxotova küçəsində (2013-cü ildə).

Ukraynada 9 noyabr – Müqəddəs Salnaməçi Nestorun anım günü, 1997-ci ildən bəri Ukrayna Ədəbiyyatı və Dili Günü kimi qeyd olunur.

Qalereya

• 
  Velikiy Novqorodda yerləşən "Rusiyanın 1000 illik yubileyi" abidəsində Salnaməçi Nestor.
• 
  "Salnaməçi Nestor", Viktor Vasnetsov, 1885–1893
• 
  Salnaməçi Nestor, “Keçmiş illərin nağılı” kitabının müəllifi (heykəltəraş Mark Antokolski)
• 
  SSRİ poçt markası, 1956, nominal 40 qəpik.
• 
  SSRİ poçt markası, 1978. Rusiyada salnamələrin göndərilməsi haqqında ilk qeyd. Salnaməçi Nestorun avtoportreti
• 
  Ukrayna poçt markası, 1998. Rahib-salnaməçi Nestor
• 
  Ukrayna Pravoslav Kilsəsi tərəfindən təsis edilmiş "Müqəddəs Salnaməçi Nestor" ordeni.
• 
  Ukrayna Milli Bankının Salnaməçi Nestora həsr olunmuş qızıl yubiley sikkəsi
• 
  Ukraynanın Borispol şəhərində Salnaməçi Nestorun abidəsi

Mənbə

Ədəbiyyat

• Киево-Печерский патерик // Древнерусские патерики (2500 nüs.). М.: Наука. А. С. Дёмин. 1999. 7–80. ISBN 5-02-011598-3.
• Повесть временных лет // Библиотека литературы Древней Руси. 1 (3000 nüs.). СПб.: Наука. 1997. 62–315. ISBN 5-02-028308-8.
• Житие преподобного Нестора летописца // Жития святых на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней свт. Димитрия Ростовского : 12 кн., 2 кн. доп. — М.: Моск. Синод. тип., 1903–1916. — Т. II: Октябрь, День 27. — С. 579.
• Артамонов Ю. А., Шевченко Э. В. (иконография). Нестор, прп., Киево-Печерский // Православная энциклопедия. — М., 2018. — Т. XLIX : Непеин — Никодим. — С. 77–82. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 978-5-89572-056-1.
• Agioqraf Nestor // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
• "Повесть временных лет" / Гиппиус А. А. // Перу — Полуприцеп [Электронный ресурс]. — 2014. — С. 496. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004–2017, т. 26). — ISBN 978-5-85270-363-7.
• Робинсон А. Н. Нестор // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М. : Советская энциклопедия, 1968. — Т. 5. Мурари — Припев.
• Творогов О. В. Нестор, монах Киево-Печерского монастыря // Словарь книжников и книжности Древней Руси : [в 4 вып.] Рос. акад. наук, Ин-т рус. лит. (Пушкинский Дом) ; отв. ред. Д. С. Лихачёв [и др.]. — Л. : Наука, 1987—2017. — Вып. 1 : XI — первая половина XIV в. / ред. Д. М. Буланин, О. В. Творогов. 1987.
• Творогов О. В. Повесть временных лет // Словарь книжников и книжности Древней Руси : [в 4 вып.] Рос. акад. наук, Ин-т рус. лит. (Пушкинский Дом) ; отв. ред. Д. С. Лихачёв [и др.]. — Л. : Наука, 1987—2017. — Вып. 1 : XI — первая половина XIV в. / ред. Д. М. Буланин, О. В. Творогов. 1987. 337–343. Arxiv surəti 6 fevral 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
• Христианство : Энциклопедический словарь. 3. М. 1998. 738.
• БутковП. Г. Ответ на новый вопрос о Несторе, летописце русском. Arxiv surəti 25 iyun 2019 tarixindən Wayback Machine saytında— СПб.: Тип. Эдуарда Праца, 1850.— 52 с.
• Данилевский И. Н. Древняя Русь глазами современников и потомков (IX—XII вв.); Курс лекций: Учебное пособие для студентов вузов (PDF). М.: Аспект Пресс. 1998.
• Клосс Б. М. Никоновский свод и русские летописи XVI—XVII веков. М.: Наука. 1980.
• Клосс Б. М. Предисловие к изданию 1998 г // Полное собрание русских летописей. 2. 1998.
• Лихачёв Д. С. Повесть временных лет // Избранные работы в трех томах. 2. Великое наследие. Классические произведения литературы Древней Руси. Л.: Худож. лит. 1987. 3–342. Arxiv surəti 22 avqust 2021 tarixindən Wayback Machine saytında
• Михеев С. М.. Кто писал «Повесть временных лет»? (PDF). Славяно-германские исследования. — Т. 6. М.: Индрик. Институт славяноведения РАН. 2011. Arxiv surəti 22 dekabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında
• Петрухин В. Я. Русь в IX—X веках. От призвания варягов до выбора веры (PDF) (2-е изд., испр. и доп.). М.: Форум : Неолит. 2014.
• Присёлков М. Д. Нестор Летописец (3000 nüs.). Пг.: Брокгауз-Ефрон. 1923.
• Татищев В. Н. История Российская…. М.: Императорский Московский университет. 1768.
• Tolochko O. On "Nestor the Chronicler" // Harvard Ukrainian Studies . 29 (ingilis). № 1/4. 2007. 31—59. JSTOR 41304501.

Xarici istinadlar

• Vikianbarda Agioqraf Nestor ilə əlaqəli mediafayllar var.
• Преподобный Нестор Летописец Arxiv surəti 14 oktyabr 2008 tarixindən Wayback Machine saytında в Православном календаре
• Данные на сайте "Хронос" Arxiv surəti 19 noyabr 2005 tarixindən Wayback Machine saytında
• Нестор Летописец— Православная-Летопись Arxiv surəti 5 sentyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında