Aleksandr Radişev
Aleksandr Radişev | |
---|---|
![]() | |
Doğum tarixi | 20 (31) avqust 1749[1][2][3] |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 12 (24) sentyabr 1802[1][2] (53 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Vəfat səbəbi | azot turşusundan zəhərlənmə[d][3] |
Dəfn yeri | |
Vətəndaşlığı | |
Təhsili | |
Fəaliyyəti | filosof, yazıçı, roman yazıçısı, şair, iqtisadçı |
Əsərlərinin dili | rusca |
![]() |
Aleksandr Nikolayeviç Radişev (rus. Алекса́ндр Никола́евич Ради́щев); 20 [31] avqust 1749[1][2][3], Radişevo[d], Penza qəzası[d] – 12 [24] sentyabr 1802[1][2], Sankt-Peterburq[1][4]) — filosof, şair.
Həyatı[redaktə | əsas redaktə]
Uşaqlığı atasını kəndəki əmlakıda keçib. Onun atası həmçinin də Radişevin ilk müəllimi olub. Latın, pol, fransız və alman dillərinə bələd idi.1756- ci ildə Aleksandr Moskva universitetinə atası tərəfindən Moskvaya göndərilir (A.M.Arqamakov 1755-1757-ci ilədək univrsitenin direktoru idi).1762-ci ildə Elizabetta II taç taxma mərasimində,Radişev Peterburqda paji korpusuna göndərildi. 1802- ci ildə vəfat etmişdir.[5] Radişevin dünyagörüşünün formalaşmasında fransız materialistlərinin əsərləri mühüm rol oynamışdır. Radişev fəlsəfənin əsas məsələrini materialistcəsinə həll edərək, aləmin dərkinin hüdudsuzluğu ideasına tərəfdar çıxmışdır. Aləm hissi qavrama, təcrübə və zəka vasitəsi ilə dərk edilir. Materiyanın əsas xüsusiyyətləri varlıq, hərəkət, zaman və məkandır. Fikrin maddi orqanı beyin, insanın fərqləndirici xususiyyəti nitqdir. Radişev tərbiyə probleminə çox fikir verirdi; o, rus inqilabi pedaqogkasının, etika və estetikasının banisidir. Rus inqlabi poeziyasının ilk nümunəsi olan “Azadlıq” adasının (təqr. 1783)[6]
Yaradıcılığı[redaktə | əsas redaktə]
- 1771-ci ildə Radeşev Peterburaqa qayıdır, bir neçə aydan sonra “Jivopis” jurnalına redaktı üçün yolladı. Bu gələcəyin “Puteşestvie iz Peterburqa v Moskvu” («Путешествие из Петербурга в Москву») kitabı olmuşdur.
- 1780-ci illərdə Radişev “Putişestviya” adlı bir əsərinin üstündə işləyirdi və buna baxmayaraq digər əsərlər və şeyirlər yazırdı.
- 1789- cu ildə öz evində mətbəə evi açmışdır. 1790- cı ilin mayında öz görkəmli əsirini “Puteşestviye iz Peterburqa v Moskvu” («Путешествие из Петербурга в Москву»).[5]
- Peterburqdan Moskvaya səyahət, B , 1952;
- Polnoye sobr.soç., t.1- 3, M.-L., 1938-1952;
- Путешествие из Петербурга в Москву, Вольность, М., 1981.[6]
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
- Aleksandr Darqomıjski
- Ayris Mördok
- Aleksandr Puşkin
- Kondratiy Rıleev
- Aleksandr Varlamov
- Anton Delviq
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 6. — С. 143–148.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1907.
- ↑ 1 2 3 4 Русский биографический словарь / под ред. А. А. Половцов, Н. П. Чулков, Н. Д. Чечулин и др. — СПб., М..
- ↑ 1 2 Радищев Александр Николаевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 Литература 9, стр 152
- ↑ 1 2 Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, cild 8, səh 74
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
- 31 avqustda doğulanlar
- 1749-cu ildə doğulanlar
- Rusiya İmperiyasında doğulanlar
- 24 sentyabrda vəfat edənlər
- 1802-ci ildə vəfat edənlər
- Sankt-Peterburqda vəfat edənlər
- Sankt-Peterburqda dəfn olunanlar
- Leypsiq Universitetinin məzunları
- Əlifba sırasına görə yazıçı və şairlər
- Filosoflar
- Rusiya yazıçıları
- Rusiyada doğulanlar
- Rus dilində yazan şairlər
- Rus şairlər
- Rusiya şairləri
- Moskvada doğulanlar