Aleksandra Matviyçuk
| Aleksandra Matviyçuk | |
|---|---|
| ukr. Олександра В'ячеславівна Матвійчук | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 8 oktyabr 1983[1] (40 yaş) |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | insan hüquqları fəalı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Aleksandra Matviyçuk (ukr. Олександра В'ячеславівна Матвійчук) — Ukraynalı hüquq müdafiəçisi, 2022-ci ildə Nobel Sülh Mükafatını almış Vətəndaş Azadlıqları Mərkəzi təşkilatının rəhbəri, ATƏT missiyalarının Demokratiyanın Müdafiəçisi mükafatı laureatı. Ukraynada və ATƏT regionunda insan hüquqları məsələləri üzrə işləyir.
Bioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Aleksandra Matviyçuk 8 oktyabr 1983-cü ildə Boyarka şəhərində anadan olub.
Ukrayna Humanitar Liseyini (fərqlənmə diplomu ilə), Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin Dövlət və Hüquq nəzəriyyəsi və tarixi kafedrasının aspiranturasını (2010) və Hüquq fakültəsini (2007, fərqlənmə diplomu ilə), İnstitutun Qanun yaradıcılığı fakültəsini, Ukrayna Ali Radasının Qanunvericiliyi (2011), Stenford Universiteti (2018, Demokratiya, İnkişaf və Qanunun Aliliyi Mərkəzinin Ukrayna Yeni Liderlər Proqramını (CDDRL) bitirib.
Dördüncü kursda İnsan Hüquqları Fondundan təlimlər keçirir. Eyni zamanda o, hüquq fakültəsində tələbə özünüidarəsini idarə etməyi və doğma Boyarkadakı gimnaziyada hüquq fənnindən dərs deməyi bacarır.
Peşəkar fəaliyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]
2007-ci ildən — Ukraynada və postsovet regionunda demokratiyanın, qanunun aliliyinin və insan haqlarının möhkəmləndirilməsi məqsədilə qurulmuş Vətəndaş Azadlıqları Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri.
2012-ci ildən Ukrayna Ali Radasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili yanında Məşvərət Şurasının üzvüdür[2].
2013-cü ildən Ukraynada təqib olunan etirazçılara hüquqi yardım göstərmək üçün 2013-cü il noyabrın 30-da tələbə nümayişçilərinə qarşı zorakılıqla repressiyaya cavab olaraq qurulmuş Euromaidan SOS vətəndaş təşəbbüsünün koordinatoru olur. Hazırda Euromaidan SOS işğal olunmuş Krımda siyasi təqiblərə nəzarəti və Donbasdakı müharibə zamanı hərbi cinayətləri sənədləşdirməyə davam edir.
2014-cü ildə ABŞ-ın o vaxtkı vitse-prezidenti Co Bayden ilə görüşlər zamanı o, Ukraynaya hərbi yardımın artırılmasında israr edir[3].
2018-ci ildə Rusiyadakı digər ukraynalı siyasi məhbusları azad etmək üçün #SaveOlegSentsov[4] kampaniyasına (Oleq Sentsov azad edildikdən sonra adı dəyişdirilərək #LetMyPeopleGo olur) təşəbbüs göstərir.
O, BMT-nin müxtəlif orqanları, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, ATƏT və Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi üçün bir sıra alternativ hesabatların müəllifidir.
4 iyun 2021-ci ildə BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Komitəsinin üzvü seçilmək üçün namizəd kimi göstərilir və Ukraynadan BMT-nin müqavilə orqanına ilk qadın namizəd olur.
Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən (2022) bəri Matviyçuk Ukrayna vətəndaş cəmiyyətini, xüsusən də məcburi köçkünlərlə bağlı məsələlər, müharibə cinayətləri və digər insan haqları məsələlərində təmsil edir. "Foreign Policy" nəşrinə görə, o, Rusiyanın hərbi cinayətlərini araşdırmaq və bütün günahkarları cəzalandırmaq üçün xüsusi "hibrid məhkəmə"nin qurulmasını müdafiə edib[5].
2022-ci ildə o, Financial Times[6] tərəfindən tərtib edilən dünyanın ən nüfuzlu 25 qadını sırasına daxil edilib, həmçinin Britaniya Yayım Korporasiyası BBC tərəfindən ilin ən ruhlandırıcı və təsirli 100 qadını siyahısına daxil edilib[7].
Təhsil[redaktə | mənbəni redaktə et]
2001–2007 — Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti (Hüquq fakültəsi).
2007–2010 — Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin aspiranturasında (Dövlət və Hüquq nəzəriyyəsi və tarixi kafedrası).
2011 — Ukrayna Ali Radasının Qanunvericilik İnstitutunun Hüquqşünaslıq Məktəbi.
2017–2018 — Stanford Universiteti (Demokratiya, İnkişaf və Qanunun Aliliyi Mərkəzinin Ukrayna Yeni Liderlər Proqramı).
Mükafatlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
2007 — Vasili Stus mükafatı laureatı, bu sahədə görkəmli nailiyyətlərə, aydın vətəndaş mövqeyinə, Ukraynanın mədəni məkanında fəal iştirakına görə[8]. 2009 — Ukraynanın ən yaxşı ümumkrayna gənclər ictimai təşkilatlarının diplomu (Debat Akademiyası).
2015 — "Demokratiya və İnsan Hüquqları üzrə Syur Lindebrakke Mükafatı", Norveç Krallığı[9].
2016 — ATƏT missiyalarının "Demokratiyanın Müdafiəçisi" mükafatı laureatı[10].
2017 — ABŞ Səfirliyindən Ukraynanın Cəsarətli Qadını Mükafatı[11].
2022 — İsveçin Right Livelihood Award Foundation fondundan "Doğru Yaşayış Mükafatı"[12].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ ANNEX III Biographical data form of candidates to the Committee against Torture.
- ↑ "Про створення консультативної ради". Офіційний вебпортал парламенту України (ukrayna). İstifadə tarixi: 2021-05-31.
- ↑ "Activist who met Biden in 2014 says 'Putin war crimes could have been stopped'". The Independent (ingilis). 2022-03-29. 2022-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-13.
- ↑ "#SaveOlegSentsov: активісти направили листи кожному члену Європарламенту". www.ukrinform.ua (ukrayna). 2 червня 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-31.
- ↑ Mackinnon, Robbie Gramer, Amy. "Ukraine's 'Nuremberg Moment' Amid Flood of Alleged Russian War Crimes". Foreign Policy (ingilis). 2022-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-13.
- ↑ "The FT's 25 most influential women of 2022". 2023-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- ↑ "BBC 100 Women 2022: Who is on the list this year?". 2022-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- ↑ "Премія імені Василя Стуса". PEN Ukraine (ukrayna). 17 квітня 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-16.
- ↑ "Awarded for human rights efforts in Ukraine". Human Rights House Foundation (ingilis). 2015-04-24. 2 червня 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-31.
- ↑ "Украинская активистка Александра Матвийчук получает премию "Защитник демократии"". Миссия США при ОБСЕ (rus). 2016-02-24. 19 квітня 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-31.
- ↑ "Remarks by Ambassador Yovanovitch at the "Honoring Ukrainian Women of Courage" Event". U.S. Embassy in Ukraine (ingilis). 2017-03-31. 2 червня 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-31.
- ↑ "2022 Announcement". Right Livelihood (ingilis). 2023-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-29.