Amerika cökəsi
| Amerika cökəsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Amerika cökəsi |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Amerika cökəsi (lat. Tilia americana) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Amerikanın cənub-qərbi ştatlarında geniş yayılmışdır. 1752-ci ildə İngiltərəyə gətirilmışdır.
Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 20-35 (45)m, gövdəsinin diametri 1,2 m-dək olan, şaxələnmiş çətirli, budaqları çox vaxt sallaq, boz və ya açıq qonur qabıqlı, yarpağı tökülən ağacdır. Tumurcuqları hamar, möhkəm, ucu biz, oval, tünd qırmızı rəngli, iki tumurcuq pulcuqludur. Yarpaqları sadə, növbəli, oval və ya ürəkvari formalı, uzunluğu və eni 10-15 sm (bəzən 25 sm-dək), uzun, nazik saplaqlı, kənarı iri dişli və ucu bizdir. Kiçik (diametri 10-14 mm), sarımtıl-ağ, ətirli çiçəkləri 6-20 ədəd sallaq, çətirşəkilli çiçək quruplarına yığılmışdır. Çiçəkləri düz, beş ləçəkli və kasayarpaqlı, çoxsaylı erkəkcikli və beş yuvalı yuxarı yumurtalıqdadır. Çiçəkləmə yayın əvvəli və ya ortası baş verir. Meyvələri yumru, açıq sarı rəngli, diametri 8-10 mm, quru qutucuqlardır.
Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Amerika cökəsi yumşaq iqlimi olan rayonlarda becərilə bilər.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Respublıkamızda bəzi rayonlarda mədəni şəraitdə rast gəlinir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yarpaqları və çiçəkləri yeməlidir. Çiçəklərin aktiv maddələrinə flovonoidlər, efir yağları daxildir. Bol nektarı həşaratların müxtəlif növləri tərəfindən istifadə olunur. Taxta əşyaların, qatar korpuslarının düzəldilməsində istifadə edilir. Cökənin çiçəklərindən hazırlanan çay xoş qoxuya malikdir. Tərkibində büzücü təsirə malik olan taminlər vardır.
Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tilia americana var. americana[2]
Yarımnövləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tilia americana f. fastigiata (Slavin) Rehder
- Tilia americana var. heterophylla (Vent.) Loudon
- Tilia americana var. mexicana (Schltdl.) Hardin
- Tilia americana f. praecox (A. Braun) V. Engl.
- Tilia americana var. vestita (A. Braun) V. Engl.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 514.
- ↑ Amerika cökəsi:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)