Məzmuna keç

Amerika inqilabı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Amerika inqilabı
Yer
Tarix 22 mart 1763
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Amerika inqilabıXVIII əsrin ikinci yarısında, On üç koloniyanın Britaniya imperiyasından müstəqillik qazandığı və ABŞ adını aldığı dövrü əhatə edir.[1] Amerika qitəsinə birinci miqrasiya etmiş Virciniya koloniyasından sonra 1772-ci ilə qədər koloniyaların sayı 13-ə çatmışdır.[1] Müstəmləkələrdə idarəetmə forması qubernatorun ya yerli əhali tərəfindən seçilməsi, ya da krallıq tərəfindən və ya da bilavasitə kralın özü tərəfindən təyin edilməsi prinsipinə əsaslanırdı. Qanunverici orqan da təyin edilmiş və ya seçilmiş şəxslərdən ibarət idi.

Bu dövrdə müstəmləkələr Britaniya imperiyasına qarşı üsyan qaldırdı və 1775 - 1783 illər arasında ABŞ İstiqlal müharibəsi başladı.[1] ABŞ istiqlal bəyannaməsi 1776-cı ildə nəşr olundu və 19 oktyabr 1781-ci ildə döyüş meydanında qələbə qazanıldı.[1] Fransa krallığı Amerikanın yeni millətini pul və sursatla təmin etməkdə mühüm rol oynadı, İngiltərəyə qarşı koalisiya təşkil etdi və müharibəni sona çatdıran Yorktaun müharibəsində həlledici rol oynayan bir ordudonanma göndərmişdir.[1] Digər tərəfdən, amerikalılar kralaristokratiyaya qarşı qiyam qaldırdılar və Fransanı nümunə götürmədilər.

Amerika İnqilabı, Amerika xalqını əhatə edən yeni respublika idealları kimi bir sıra intellektual və sosial dəyişiklikləri özündə cəmləşdirdi. Bəzi ştatlarda demokratiyanın dövlət idarəçiliyindəki rolu ilə bağlı qızğın mübahisələr olurdu. Respublikaçılığa keçid və getdikcə daha çox yayılan demokratiya ənənəvi sosial iyerarxiyada qarışıqlıq yaratdı və Amerikanın siyasi dəyərlərinin əsaslandığı siyasi əxlaq yaratdı. İnqilab dövrü 1763-cü ildə, Fransanın Amerikadakı koloniyalara hərbi təhdidi sona çatdıqdan sonra başladı. İngilislər koloniyalarda yaşayanların ümumiyyətlə qəbul etmədikləri vergilər tətbiq edərək, koloniyaların müdafiəsinə xərclədiklərinin böyük bir hissəsinin yenidən koloniyalar tərəfindən ödənilməsini qərara aldılar.

Parlament 1765-ci ildə Pul Aktını qəbul etmişdir.[1] Bu akt kağız almaq üçün vergi pullarının alınmasını tələb edirdi. Bu vəziyyət koloniyalarda böyük reaksiyalara səbəb olmuşdur. Bundan əlavə, kolonistlərin bir çoxu Britaniya parlamentində təmsil olunmadığı üçün hərəkəti qanunsuz qəbul etdilər. Bostondakı etirazlardan sonra İngiltərə buraya hərbi qüvvələrini göndərdi.[1] Buna cavab olaraq koloniyalar öz milislərini səfərbər etdilər və müharibə 1775-ci ildə başladı. Əhalinin 15–20 faizi Britaniyaya sadiq olsa da, Patriotlar ümumiyyətlə müharibə zamanı ərazinin 80–90 faizinə qədərini tutdular. Digər tərəfdən, İngiltərə yalnız bir neçə sahilyanı şəhərə nəzarət edirdi.

1776-cı ildə On üç koloniyanın nümayəndələri yekdilliklə ABŞ-ni quran müstəqillik bəyannaməsini qəbul etdilər.[1] 1778-ci ildə amerikalılar hərbi və dəniz qüvvələrini tarazlaşdıracaq Fransa ilə ittifaq qurdular. 1777-ci ildə Saratoga və 1781-ci il 19 oktyabrda Yorktownda iki ingilis ordusu əsir tutuldu və nəticədə 1783-cü ildə Paris müqaviləsi ilə sülh əldə edildi. ABŞ-nin şimalında Britaniya Kanadası, cənubunda İspaniya Floridası və qərbində Missisipi çayı var idi.

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 The American Revolution: a Very Short Introduction. New York, NY: Oxford University Press. 2015. ISBN 978-0190225063.

Ədəbiyyat siyahısı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Əlavə ədəbiyyat siyahısı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstinad edilmiş əsərlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Barnes, Ian, and Charles Royster. The Historical Atlas of the American Revolution (2000), maps and commentary excerpt and text search
  • Blanco, Richard L.; Sanborn, Paul J. The American Revolution, 1775–1783: An Encyclopedia. New York: Garland Publishing Inc. 1993. ISBN 978-0824056230.
  • Boatner, Mark Mayo III. Encyclopedia of the American Revolution (2nd). New York: Charles Scribner's Sons. 1974. ISBN 978-0684315133.
  • Canny, Nicholas. The Origins of Empire, The Oxford History of the British Empire Volume I. Oxford University Press. 1998. ISBN 0199246769. İstifadə tarixi: July 22, 2009.
  • Cappon, Lester. Atlas of Early American History. Princeton University Press. 1976. ISBN 0-911028-00-5.
  • Fremont-Barnes, Gregory; Ryerson, Richard Alan; Arnold, James R.; Wiener, Roberta. The Encyclopedia of the American Revolutionary War. Abc-clio. 2006. ISBN 978-1851094080.
  • Gray, Edward G.; Kamensky, Jane. The Oxford Handbook of the American Revolution. Oxford University Press. 2013. ISBN 978-0199746705.
  • Greene, Jack P.; Pole, J. R. A Companion to the American Revolution. Wiley-Blackwell. 2003. ISBN 978-1405116749.
  • Herrera, Ricardo A. "American War of Independence" Oxford Bibliographies (2017) annotated guide to major scholarly books and articles online
  • Kennedy, Frances H. The American Revolution: A Historical Guidebook (2014) A guide to 150 famous historical sites.
  • Purcell, L. Edward. Who Was Who in the American Revolution (1993); 1500 short biographies
  • Resch, John Phillips. Americans at War. MacMillan Reference Library. 2005. ISBN 978-0028658063.
  • Selesky, Harold E.; III, Mark M. Boatner; Schecter, Barnet. Encyclopedia of the American Revolution. Charles Scribner's Sons. 2006. ISBN 0684314703.
  • Symonds, Craig L. A Battlefield Atlas of the American Revolution. Nautical & Aviation Publishing Company of America. 1986. ISBN 0933852533.

Dövrün sorğuları

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • John Richard Alden A history of the American Revolution (1966) 644 pp online, A scholarly general survey
  • Allison, Robert. The American Revolution: A Concise History (2011) 128 pp excerpt and text search
  • Atkinson, Rick. The British Are Coming: The War for America, Lexington to Princeton, 1775–1777 (2019) (vol 1 of his 'The Revolution Trilogy'); called, "one of the best books written on the American War for Independence," [Journal of Military History Jan 2020 p. 268]; the maps are online here
  • Black, Jeremy. War for America. Sutton Publishing. 2001. ISBN 0750928085., British perspective
  • Brown, Richard D., and Thomas Paterson, eds. Major Problems in the Era of the American Revolution, 1760–1791: Documents and Essays (2nd ed. 1999)
  • Bunker, Nick. An Empire on the Edge: How Britain Came to Fight America. New York 2014.
  • Christie, Ian Ralph. Empire Or Independence. Phaidon Press. 1976. ISBN 0714816140., British perspective'
  • Cogliano, Francis D. Revolutionary America, 1763–1815; A Political History (2nd ed. 2008), British textbook
  • Joseph J. Ellis American Creation: Triumphs and Tragedies in the Founding of the Republic (2008) excerpt and text search
  • Don Higginbotham. The War of American Independence: Military Attitudes, Policies, and Practice, 1763–1789 (1983) Online in ACLS Humanities E-book Project; comprehensive coverage of military and domestic aspects of the war.
  • Jensen, Merrill. The Founding of a Nation. Hackett Publishing. 2004. ISBN 0872207056.
  • Knollenberg, Bernhard. Growth of the American Revolution, 1766–1775. Liberty Fund. 2003. ISBN 0865974152.
  • Mackesy, Piers. The War for America: 1775–1783 (1992), British military study
  • Jack RakoveRevolutionaries: A New History of the Invention of America (2010) interpretation by leading scholar excerpt and text search
  • Taylor, Alan. American Revolutions: A Continental History, 1750–1804 (2016) 704 pp; recent survey by leading scholar
  • Stanley Weintraub. Iron Tears: Rebellion in America 1775–83 (2005) excerpt and text search, popular
  • Wood, Gordon S. Revolutionary Characters. Penguin Books. 2007. ISBN 978-0-14-311208-2.

Xüsusi tədqiqatlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Tarixşünaslıq

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Allison, David, and Larrie D. Ferreiro, eds. The American Revolution: A World War (Smithsonian, 2018) excerpt ASIN B07FLJX556
  • Breen, Timothy H. "Ideology and nationalism on the eve of the American Revolution: Revisions once more in need of revising." Journal of American History (1997): 13–39. in JSTOR
  • Burnard, Trevor. Writing Early America: From Empire to Revolution. Charlottesville: University of Virginia Press 2023. ISBN 978-0-8139-4920-8 Analysis of 400 scholarly journal articles.
  • Countrymen, Edward. "Historiography" in Harold E. Selesky, ed., Encyclopedia of the American Revolution (Gale, 2006) pp. 501–508. ISBN 978-0684314983
  • Gibson, Alan. Interpreting the Founding: Guide to the Enduring Debates over the Origins and Foundations of the American Republic (2006).ISBN 978-0700614547
  • Hattem, Michael D. "The Historiography of the American Revolution" Journal of the American Revolution (2013) online outlines ten different scholarly approaches
  • Morgan, Gwenda. The Debate on the American Revolution (2007). Manchester University Press. ISBN 978-0719052415
  • Schocket, Andrew M. Fighting over the Founders: How We Remember the American Revolution (2014). ISBN 9780814708163, 9781479884100, 9780814771174 . How politicians, screenwriters, activists, biographers, museum professionals, and re-enactors portray the American Revolution. excerpt
  • Shalhope, Robert E. "Toward a republican synthesis: the emergence of an understanding of republicanism in American historiography." William and Mary Quarterly (1972): 49–80. in JSTOR
  • Waldstreicher, David. "The Revolutions of Revolution Historiography: Cold War Contradance, Neo-Imperial Waltz, or Jazz Standard?" Reviews in American History 42.1 (2014): 23–35. online
  • Wood, Gordon S. "Rhetoric and Reality in the American Revolution." William and Mary Quarterly (1966): 4–32. in JSTOR
  • Young, Alfred F. and Gregory H. Nobles. Whose American Revolution Was It? Historians Interpret the Founding (2011). NYU Press. ISBN 978-0814797105

Birinci mənbələr

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]