Appel reaksiyası
Appel reaksiyası - spirtlərdən alkil xloridlərin və alkil bromidlərin tetraxlorid və ya tetrabromid və trifenilfosfin ilə qarşılıqlı təsirləri ilə sintezi metodudur:
Sintetik təcrübəyə 1970-ci illərdə Rolf Appel tərəfindən tətbiq edilmişdir [1].
Reaksiya mexanizmi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Appel reaksiyası fosfinin tetrahalogenmetan ilə halogenofil reaksiyasına əsaslanır. Birinci mərhələdə, trixlorometil və ya tribrommetil qrupunun tetrahalogen metanın halogen atomunda fosfin 1 ilə ayrılan nukleofil əvəzetmə nəticəsində, əlavə - psevdofosfonium duzunun əmələ gəlməsi baş verir. haloform 3, sonra halofosfonium duzunun 4 alkolyat anionunun nükleofili əvəzlənməsi ilə duz 5 əmələ gəlir. Son mərhələdə, psevdofosfonium duz 5-in karbonuna halogenid ionunun nükleofil hücumu baş verir, fosfin oksidin 7 xaric olmasına və alkil halogenid 6 əmələ gəlməsinə, çevrilməyə səbəb olan SN2 mexanizminə gətirib çıxaran nükleofil əvəzlənməsi baş verir. Nəticədə karbinol karbonunun konfiqurasiyası gedir: Reaksiyanın son mərhələsinin arxasında duran qüvvə, sabitliyi P = O əlaqənin əmələ gəlməsinin yüksək (~ 544 kJ / mol) enerjisi sayəsində çox yaxşı bir ayrılma qrupu olan fosfin oksidinin meydana gəlməsidir.
Tətbiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Appel reaksiyasının əsas üstünlüyü,onun mülayim və neytral şərtləridir, bu da spirt mühitində turşuluq xassəsi əks etdirən halogenlə əvəz olunan hidroksil qrupudur məsələn, hidrogen xlorid, tionil xloridin geraniolun geraniolxloridə çevrilməsi . Nəticədə fosfor xloridlərin izomerləşməsi və ayrılması ilə geranil və linalil xlorid qarışığının əmələ gəlməsin baş verir . Appel reaksiyası bu çatışmazlıqlardan məhrumdur. Appel reaksiyasında əsas çatışmazlıq- hədəf məhsulu olan stexiometrik miqdarda əmələ gələn fosfin oksiddən ayrılması zərurətidir, məsələn, kifayət qədər yüksək temperaturda distillə, termallabil halogenidlərin izomerləşməsinə və ya rasemizasiyasına və yenidən kristallizasiyaya səbəb ola bilər . Bu da bütöv məhsulun itkisinə səbəb ola bilər. [2]. Appel reaksiyasının klassik versiyasında karbon tetraxlorid və ya tetrabrommetan, satışda olan trifenilfosfinlə birlikdə istifadə edilir, trifenilfosfin isə karbon tetraxloriddəki spirt həllinə (və ya təsirsiz bir həlledicidəki spirt-karbon tetraxlorid məhlulu) əlavə olunur; bu reaksiya sırası, psevdofosfonium duzunun Ph3P + Hal • Hal3C- meydana gəlməsi halına gətirilməsinə və alkil halogenidin məhsuldarlığının azalmasına imkan verir [2]:
Modifikasiya Appel reaksiyası karbon turşuları üçün də effektlidir. Oksazalonlar, oksazinlər və tiazolinlərin sintezində istifadə edilir.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Appel, Rolf. Tertiary Phosphane/Tetrachloromethane, a Versatile Reagent for Chlorination, Dehydration, and PN Linkage (англ.) // Angewandte Chemie International Edition in English : journal. — 1975. — Vol. 14, no. 12. — P. 801—811. — ISSN 1521-3773. — doi:10.1002/anie.197508011.
- ↑ Перейти обратно:1 2 Jose G. Calzada, John Hooz. Geranyl chloride. Organic Syntheses, Coll. Vol. 6, p.634 (1988); Vol. 54, p.63 (1974). (недоступная ссылка). Дата обращения: 13 марта 2013. Архивировано 9 октября 2012 года.
- Ю. Ф. Голубев, Функция Аппеля в динамике систем твердых тел, Препринты ИПМ им. М. В. Келдыша, 2014, 058