Avenyu əməliyyatı
"Avenyu" əməliyyatı (ukr. Авеню) və ya "Vaqner" işi — Ukrayna xüsusi xidmət orqanlarının uğursuzluğa düçar olmuş əməliyyatı. "Bellingcat'in araşdırmasından sonra "Vaqnergeyt" (ing. Wagnergate, ukr. Вагнергейт) kimi tanınmışdır. Bu əməliyyatın ABŞ-nin təsdiqlənməmiş iştirakı ilə və "Turkish Airlines"ın cəlb edilməsiylə həyata keçirildiyi bildirilmişdir. Məqsədi “Vaqner” özəl hərbi şirkətinin muzdlu əsgərlərini saxlamaq idi.[1]
17 noyabr 2021-ci ildə "Bellingcat" və "The Insider" nəşrləri "Vaqnergeyt" ilə bağlı araşdırmanın ilk hissəsini dərc etmişdir.[2] Əməliyyatın ehtimal olunan uğursuzluğu Ukrayna Prezident Administrasiyasında aşkar edilən hesabatdan sonra məlumat sızması ilə əlaqələndirilmişdir. Əməliyyatın rəhbərinin sözlərinə görə, prezident administrasiyasının rəhbəri əməliyyatın təxirə salınmasında israr etmişdir. Əməliyyat Ukrayna xüsusi xidmət orqanları tərəfindən “Vaqner” döyüşçülərinin, o cümlədən Ukraynanın İL-76 nəqliyyat təyyarəsinin vurulması və "Malaysia Airlines"ın 17-ci reysinin qəzaya uğraması ilə əlaqəli şəxslərin saxlanması üçün hazırlanmışdı. Jurnalistlər tərəfindən dərc olunan əməliyyatın təxirə salınması və uğursuzluğu haqqında məlumat Ukraynada geniş ictimai-siyasi rezonans doğurmuşdur. Uğursuzluğa görə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski və Prezident Administrasiyasının rəhbəri Andrey Yermak tənqid edilmişdir.[3][4]
Əməliyyatın özünün mövcudluğu Prezident Administrasiyası tərəfindən şübhə altına alınmışdır.[5] Daha sonra Prezident əməliyyatın keçirildiyini etiraf etmişdir, lakin Ukraynanın buna başqa ölkələr tərəfindən cəlb olunduğunu iddia etmişdir. “Avropa Həmrəyliyi” nümayəndələrinin fikrinə görə, “Vaqnergeyt”in uğursuzluğu Ukraynaya beynəlxalq reputasiya zərəri vurmuş, kəşfiyyat xidmətlərinin nüfuzuna xələl gətirmiş, Ukraynanın digər ölkələrdəki nümayəndəliklərini təhlükə altına qoymuş, əməliyyatın iştirakçıları və təşkilatçılarının təqib edilməsinə gətirib çıxarmışdır.
Əməliyyatın baş müstəntiqlərindən biri olan Xristo Qrozevin fikrinə görə, əməliyyatın təxirə salınması onun uğursuzluğunun səbəbi ola bilər. Əməliyyatın gedişatı, keçirilmə şərtləri və “Avenyu”nun açılması Xristo Qrozev tərəfindən "Bellingcat" jurnalistləri ilə birlikdə “Vaqnergeyt” adlanan ətraflı araşdırmada təqdim edilmişdir.[6] Qrozev təfərrüatları rusiyalı jurnalist Yuliya Latininaya verdiyi müsahibədə şərh etmişdir.[7]
Zəmin
[redaktə | vikimətni redaktə et]Minskə cəlb edilmiş “Vaqner" döyüşçüləri Kiyevdə təyyarənin məcburi enişi zamanı saxlanılmalı idi.rəyyarə onları qrupun bir hissəsinin yüksək maaşlı işlə təmin olunduğu ssenari ilə Venesuelaya daşıyırdı. Prezidentin ətrafından gələn zəng səbəbindən nəqliyyat əməliyyatı Rusiya ilə planlaşdırılan danışıqlar səbəbilə bir gün təxirə salınmışdır. Zəngdən sonra, 29 iyul 2020-ci ildə Belarus dövlət informasiya agentliyi BelTA seçki kampaniyasında təxribat və sabitliyin pozulması məqsədi ilə Belarusa gəlmiş 33 “Vaqner” döyüşçüsünün saxlanıldığını bildirmişdir.[8] Daha sonra Belarus döyüşçüləri Rusiyaya təhvil vermişdir. Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurası (UMTMŞ) “Vaqner” muzdlu əsgərlərinin Rusiyaya qaytarılmasını Belarusun Ukraynaya qarşı dostluqdan uzaq hərəkəti kimi qiymətləndirmişdir.[9]
Rəsmi bəyanatlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsi və Təhlükəsizlik Xidməti əməliyyatın keçirildiyi faktını rədd etmiş, bunun Ukrayna xüsusi xidmət orqanlarını nüfuzdan salmaq üçün saxta məlumat olduğunu bildirmişdir. Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri bu versiyanı rədd etmiş, Rusiyanın Ukrayna rəhbərliyini nüfuzdan salmaq üçün informasiya əməliyyatı apardığını bəyan etmişdir.[10] Bununla belə, Petro Poroşenko əməliyyatın hazırlanmasına icazə verdiyini təsdiqləmişdir.[11] Prezident Administrasiyasının rəhbəri Andrey Yermak bunun “yaxşı düşünülmüş və planlaşdırılmış dezinformasiya kampaniyası” kimi göründüyünü söyləmişdir.[12]
24 iyun 2021-ci ildə “Natalya Moseyçuk ilə VİP” verilişində dərc olunan müsahibədə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski əməliyyatın hazırlandığını və ləngidildiyini etiraf etmişdir. O həmçinin, “Vaqner” döyüşçüləri haqqında bütün məlumatları Aleksandr Lukaşenkoya ötürdüyünü təsdiqləmişdir.[13]
Araşdırma
[redaktə | vikimətni redaktə et]Ukraynalı jurnalist Yuri Butusov “Vaqner” döyüşçülərinə qarşı əməliyyatın açılmasında UMTMŞ katibinin birinci müavini Ruslan Demçenkonun iştirak etdiyindən şübhələnmişdir. Həmçinin, əməliyyatın mövcudluğu və uğursuzluğu Prezident Ofisinin keçmiş rəhbəri Andrey Boqdan tərəfindən təsdiqlənmişdir.[14][15]
“Vaqnergeyt” məsələsi "Bellingcat" tərəfindən araşdırılmışdır. 2022-ci ilin yanvarında qrupun üzvlərindən biri olan Xristo Qrozev "Bellingcat"in məsələni araşdırmaqla yanaşı, bu barədə sənədli film çəkməyi planlaşdırdığını bildirmişdir.[16][17]
25 noyabr 2021-ci ildə Ternopol hərbi və ictimai xadimləri Baş Prokurorluğa müraciət edərək müstəqil istintaq komissiyasının yaradılmasını və “Vaqner” məsələsinin ədalətli araşdırılmasını tələb etmişdilər.[18]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ "Приземление валькирий. История спецоперации Украины по перехвату самолета с боевиками ЧВК Вагнера. Ч. I — вербовка". The Insider (rus). 18 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Inside Wagnergate: Ukraine's Brazen Sting Operation to Snare Russian Mercenaries". bellingcat (ingilis). 17 noyabr 2021. 21 mart 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Затримання "вагнерівців" мало бути українською операцією, яка зірвалась після доповіді в ОП". Українська правда (ukrayna). 4 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Вісім речей про "Вагнергейт", які ми дізнались із розслідування Bellingcat". BBC News Україна (ukrayna). 21 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ Источник (ingilis), 27 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 27 mart 2023
- ↑ "The Data and the Dossier: Validating the "Wagnergate" Operation". bellingcat (ingilis). 17 noyabr 2021. 31 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ Источник (ingilis), 23 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 27 mart 2023
- ↑ "Под Минском задержаны 32 боевика иностранной частной военной компании (подробности)". www.belta.by (rus). 29 iyul 2020. 17 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Видача "вагнерівців" РФ негативно вплине на відносини України й Білорусі – Данілов". Українська правда (ukrayna). 31 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Кирило Буданов, керівник Головного управління розвідки МОУ". www.ukrinform.ua (ukrayna). 24 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ Источник (ingilis), 27 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 27 mart 2023
- ↑ "Андрій Єрмак: "Це виглядає як добре продумана та спланована дезінформаційна кампанія"". LB.ua. 19 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ Источник (ingilis), 27 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 27 mart 2023
- ↑ "Богдан: Операцію з вагнерівцями зруйнував один телефонний дзвінок. Я знаю, хто телефонував і кому". gordonua.com. 29 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Справа "вагнерівців": слідчі ДБР допитали журналіста Бутусова – включення". 5 канал (ukrayna). 2 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Bellingcat "розслідує справу вагнерівців" та готова взятись за злочини Майдану". BBC News Україна (ukrayna). 6 fevral 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "Bellingcat розслідує зрив операції з затримання "вагнерівців" та "готова зайнятися" розслідуванням справ Майдану". Радіо Свобода (ukrayna). 5 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 yanvar 2022.
- ↑ "У Тернополі вимагають розслідування справи "вагнерівців"". 26 листопада 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 листопада 2021.