Ayı

Ayı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Lavrazioterilər Klad: Scrotifera Qranddəstə: Ferungulata Mirdəstə: Ferae Klad: Pan-Carnivora Klad: Carnivoramorpha Klad: Yırtıcıkimilər Dəstə: Yırtıcılar Yarımdəstə: İtkimilər İnfradəstə: Arctoidea Fəsilə: Ayıkimilər Yarımfəsilə: Ayılar Triba: Ursini Cins: Ayı
Beynəlxalq elmi adı
Ursus L., 1758[…]
Şəkil axtarışı ITIS   180541 NCBI   9639 EOL   46559142 FW   41331

Ayı (lat. Ursus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin ayıkimilər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.

Ayılar Şimali Amerika, Cənubi Amerika, Avropanın şimalı və Asiyada yayılmışdır.

Bədən quruluşu

Böyük gövdələri, qısa ətrafları, uzun burunları, yumru qulaqları, qısa quyruğu var. Hər pəncədə (arxa və ön) 5 barmaq var. Hər barmağın ucunda uzun və iti dırnaq yerləşir. Arxa ayaqları üzərində duraraq insan kimi yeriyə bilirlər.

Əksər ayıların rəngləri ağ, qara, qəhvəyi biri birrənglidir. Bu mənada sadəcə panda fərqlənir. Onun rəngi ağ-qara qarışıqdır.

Əsas xüsusiyyətləri

Erkək ayılar dişi ayılardan daha iri olurlar. Qoxubilmə bacarıqları çox inkişaf etmişdir. Sürətli qaçma, dırmanma və üzmə bacarıqları var.

Ağ ayının kütləsi 1000 kq-a çatır.

Ağdöş ayının uzunluğu 1.3–2 m, qara ayının 1.5–1.8 m, qonur ayının müxtəlif yarımnövlərinin uzunluğu 1.2–3 m, ağ ayının uzunluğu isə 1.6–3 m-dir.

Həyat tərzi

Hər bir ayı növünün yaşadığı ərazi quruluşu fərqlidir, amma ümumi olaraq deyə bilərik ki, ayılar ağac oyuqlarında, qayaların arasında, mağaralarda yaşayırlar.

Qış gələnədək bol miqdarda qidalanır və kökəlirlər. Qış boyu yuvalarında nizamsız şəkildə yatırlar.

Qidalanması

Qidalanma növlərə görə dəyişir. Məsələn, qütb ayısı ətyeyən, panda isə otyeyəndir. Bal, balıq, meyvə ailələrin xoşladıqları qidalardır.

Sinonimləri

• Arcticonus Pocock, 1917
• Danis J. E. Gray, 1825
• Euarctos Gray, 1864
• Mamursus Herrera, 1899
• Melanarctos Heude, 1898
• Mylarctos Lönnberg, 1923
• Myrmarctos J. E. Gray, 1864
• Selenarctos Heude, 1901
• Thalassarctos J. E. Gray, 1825
• Thalassarctus Gloger, 1841
• Thalassiarchus Kobelt, 1896
• Ursarctos Heude, 1898
• Ursulus Kretzoi, 1954
• Vetularctos Merriam, 1918

Növləri və yarımnövləri

• Qonur ayı (Ursus arctos)
  • Cənubi Qafqaz ayısı (Ursus arctos syriacus Hemprich et Ehrenberg)
  • Avropa qonur ayısı (Ursus arctos arctos)
  • Suriya qonur ayısı (Ursus arctos syriacus)
  • Ursus arctos horribilis
  • Ursus arctos middendorffi
  • Apennin qonur ayısı (Ursus arctos marsicanus)
  • Himalay qonur ayısı (Ursus arctos isabellinus)
  • Tibet qonur ayısı (Ursus arctos pruinosus)
  • Yapon qonur ayısı (Ursus arctos yesoensis)
  • Kermod ayısı (Ursus arctos cermoudisus)
  • Qobi qonur ayısı (Ursus arctos gobiensis)
  • Berman qonur ayısı (Ursus arctos piscator) †
  • Atlas ayısı (Ursus arctos crowtheri) †
  • Kaliforniya qonur ayısı (Ursus arctos californicus) †
  • Meksika qonur ayısı (Ursus arctos nelsoni) †
• Baribal (Ursus americanus)
  • Ursus americanus altifrontalis
  • Ursus americanus amblyceps
  • Ursus americanus americanus
  • Ursus americanus californiensis
  • Ursus americanus carlottae
  • Ursus americanus cinnamomum
  • Ursus americanus emmonsii
  • Ursus americanus eremicus
  • Ursus americanus floridanus
  • Ursus americanus hamiltoni
  • Ursus americanus kermodei
  • Ursus americanus luteolus
  • Ursus americanus machetes
  • Ursus americanus perniger
  • Ursus americanus pugnax
  • Ursus americanus vancouveri
• Ağ ayı (Ursus maritimus)
  • Nəhəng ağ ayı Ursus maritimus tyrannus †
• Himalay ayısı (Ursus thibetanus), Selenarctos tibetanus
  • Ursus thibetanus formosanus
  • Ursus thibetanus gedrosianus
  • Ursus thibetanus japonica
  • Ursus thibetanus laniger
  • Ursus thibetanus mupinensis
  • Ursus thibetanus thibetanus
  • Ursus thibetanus ussuricus
• Etrus ayısı (Ursus etruscus) †
• Mağara ayısı (Ursus spelaeus) †
• Ursus minimus †