Ayaks AFK

Ayaks AFK
AFC Ajax
Klubun tam adı	Amsterdamsche Football Club Ajax
Ölkə	Niderland
Ləqəb(lər)	de Godenzonen (Tanrının övladları) de Joden (Yəhudilər) de Amsterdammers (Amsterdamlılar)
Rəng(lər)	Qırmızı-ağ
Yaranma tarixi	18 mart 1900 (125 il əvvəl)
Stadionu	Yohan Kroyf Arena
Tutumu	55,865
Prezidenti	Menno Geelen (müvəqqəti)
Baş məşqçisi	Con Heytinqa
Liqa	Erediviziya
2023/24	5.
Ev forması Səfər forması
Rəsmi saytı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Ayaks Amsterdam Futbol Klubu" (nid. Amsterdamsche Football Club Ajax) daha çox bilinən adları ilə "Ayaks AFK", "Ayaks Amsterdam" və ya sadəcə "Ayaks" — Niderlandın Amsterdam şəhərində yerləşən peşəkar futbol klubu. Niderlandın ən üst səviyyəli futbol liqası olan Erediviziyada mübarizə aparır. 1971, 1972, 1973, 1995-ci illərdə UEFA Çempionlar Liqasının qalibi olmuşdur. 20-ci əsrin ən uğurlu 7-ci klubudur. Adının mənası qədim yunan mifologiyası qəhrəmanı Ayaksdan almışdır. "PSV" və "Feyenoord" ilə birlikdə Niderlandın 3 böyük klubundan biridir.

"Ayaks" dünyada ən çox tanınan klublardan biridir. Beynəlxalq Futbol Tarixi və Statistikaları Federasiyasına görə XX əsrin ən uğurlu 7-ci komandasıdır. Niderlandın ən üst səviyyə liqası olan Erediviziyanı rekord sayda — 36 dəfə qazanmışdır. Həmçinin 20 dəfə KNVB Cup-ın, 9 dəfə də Johan Cruyff Shieldin sahibi olmuşdur. UEFA Çempionlar Liqasını 4 dəfə qazanaraq bu kuboku Niderlandda ən çox qazanan klub ünvanına sahibdir.

Tarixi

Yaranması və ilk illəri

"Ayaks"ın ilk mövsümü olan 1900-01 mövsümündəki heyəti

Klub 18 mart 1900-cü ildə Amsterdam şəhərində Flores Stempel, Corel Reser və Yohar Deyt tərəfindən yaradılıb. 1911-ci ildə Niderlandın o dövrdə ən yüksək liqası olan 1.liqaya yüksəlməyi bacarır. İlk kubokunu 1917-ci ildə qazanıb. İlk liqa çempionuluğunu isə 1918-ci ildə qazanıb. 1920-ci illərdən İkinci Dünya müharibəsinə qədər olan dövr klub üçün o qədər uğurlu keçmişdir ki, bu illər "qızıl dövr" kimi qəbul olunur.

1940-cı illərdə baş məşqçi Jack Reynoldsun təqaüdə çıxmasından sonra klub restrukturizasiya dövrünə girir. 1954-cü ildə futbolda professionallığa keçiləndən sonra "Ayaks" yeni dövrdə, xüsusilə də Avropada mübarizə aparmaq gücündən uzaqda qalır. Bu dövrdə hətta alt diviziona düşmə təhlükəsilə üz-üzə qalan "Ayaks" 1965-ci ildə Rinus Michelsin komandanın sükanı arxasına əyləşməsilə güclənməyə başlayır. Bu dövrdə xüsusilə irəliki vaxtlarda Niderland milli futbol komandası sayəsində "total futbol" olaraq adlandırılacaq sistemin "toxumları sərpilir."

1956-cı ildə Niderlandın yeni peşəkar liqası olan Erediviziya yaradılır. Yeni çempionata "Ayaks"da qoşulma haqqı qazanır. Amsterdam təmsilçisi yeni turnirin ilk çempionu olur və gələcək mövsüm Çempion Klublar Kubokunda iştirak etmək haqqı qazanır. Həmin mövsüm 1/4 final mərhələsində macar çempionu "Vasas"a ümumi hesabla 6-2 məğlub olaraq mübarizəni dayandırır. 1960-cı ildə yenidən liqanın qalibi olur. 1961-ci ildə isə 3-cü dəfə KNVB kubokunun sahibi olur.

Avropada "Ayaks"

"Ayaks" 1966, 1967 və 1968-ci illərdə Erediviziyanın qalibi olur. Eyni zamanda Çempionlar kubokunun finalına yüksəlir, ancaq "Milan"a məğlub olur. 1967-ci ildə növbəti dəfə çempionluğunu qazanarkən 112 qol ataraq rekord müəyyənləşdirib. 1971-ci ildə isə həm kubok, həm də liqada ən güclü klub adını qazanmış, eyni zamanda da Çempionlar Kubokunda "Panatinaykos" klubunu Dik van Dijk və Arie Haanın 2 cavabsız qolu ilə məğlub edərək ilk dəfə qitədə çempion oldular, Kroyff isə Avropada ilin futbolçusu seçildi. Bu uğurdan sonra Mişel Barselonanın baş məşqçisi olmaq üçün komandadan ayrıldı və onun yerinə rumıniyalı Ştefan Kovaç gəldi. Kovaçın ilk mövsümündə "Ayaks" Avropa kuboku, Erediviziya və üçüncü ardıcıl KNVB Kubokunu qazanaraq trebl etti. Növbəti mövsümdə komanda 1972-ci ildə Qitələrarası kubok (futbol)u qazanmaq üçün Argentina Klubu Atletiko İndependienteni məğlub etdi. Digər mövsümdə Erediviziya və avrokubok titullarını qoruyub saxlayaraq 1950-ci illərdə Real Madriddən sonra ardıcıl üç avrokubok qazanan ilk klub oldu.

Yohan Kroyf — "Ayaks" forması ilə 3 dəfə Çempionlar kuboku qazanan futbolçu. 1959-1973 və 1981-1983 illəri arasında komandanın formasını geymişdir. Yohan Kroyf 1985-1988 illəri arasında komandaya 3 il müddətində baş məşqçilik etmişdir.

"Ayaks" 1971-ci ildə Çempionlar liqası finalında "Panatinaykos"a qarşı

Enişli-çıxışlı illər

1973-cü ildə Mişelsin "Barselona"sı Kroyffu Kataloniyaya gətirməklə dünya transfer rekordunu qırdı. Kovacs həmçinin Fransa millisinin meneceri olmaq üçün getdi və "Ayaks" üçün uğurlu günlər geridə qaldı.

1980-ci illərin əvvəllərində Kroyff kluba qayıtdı. Eləcə də gənc futbolçular Marko Van Basten və Frank Raykard meydana çıxır. Komanda 1982 və 1983-cü illərdə bir-birinin ardınca Erediviziya titullarını qazandı, hər üç oyunçu da bu çempionluqların əsas faktorları idi. 1983-cü ildə Kroyff əzəli rəqib "Feyenoord"a satılır, van Basten isə 1983-84 və 1986-87 arasında dörd mövsüm ərzində "Ayaks"ın Erediviziyada ən çox qol vuran oyunçusu oldu.

Kroyff Van Basten və Frank Raykard ilə. 1985-ci il, Kroyffun baş məşqçi olduğu dövr.

1985-ci ildə Kroyff "Ayaks"a baş məşqçi olaraq qayıtdı və komanda rəhbərlik etdiyi ilk mövsümünü 34 oyunda 120 qolla başa vurdu. Ancaq "Ayaks" səkkiz xal fərqlə "PSV"nin arxasında — ikinci pillədə qərarlaşdı. Növbəti mövsüm "Ayaks" yenə Erediviziya titulunu "PSV"yə uduzdu, lakin UEFA Kuboklar Kubokunu finalda "Lokomotiv Leypsiq"i məğlub edərək kuboku başı üzərinə qaldırır. Bundan sonra Kroyff "Barselona"nın baş məşqçisi olmaq üçün klubdan ayrıldı. Raykard "Sportinq"ə van Basten isə"Milan"a satıldı. Bu itkilərə baxmayaraq, Ayaks 1988-ci ildə ardıcıl olaraq ikinci dəfə Kuboklar Kuboku finalına çıxdı. Ancaq Belçikanın Meçelen klubuna məğlub oldu.

Bu dövrdən sonra yüksəlişə keçən "PSV"nin gerisində qalan "Ayaks" Lui van Qaalın baş məşqçilik dövründə əvvəlki qüdrətinə qayıtmağı bacarır. 1992 UEFA Kuboku finalında İtaliya komandası "Torino"yu məğlub edərək kubokun sahibi olur. Eyni uğuru UEFA Çempionlar Liqası 1994/1995 mövsümündə də göstərən komanda, finalda başqa bir İtaliya komandası "Milan"ı 1-0 hesabı ilə məğlub edərək kuboku muzeyinə aparır.

Ancaq irəliləyən mövsümlərdə Van Qaalın klubdan ayrılması və vacib oyunçularının komandadan ayrılmasıyla "Ayaks" zəifləməyə başlayır.

Müasir dövr

2002 ili etibarilə baş məşqçiliyə Ronald Kuman və ondan sonra Deni Blind gətirilir. 2006 ilində klubun sükanı arxasına əyləşən Henk ten Keyt gənclərə şans verərək uğurlu nəticələr alır. O mövsüm KNVB beker qazanılarkən, Liqa çempionluğunu son anlarda itirir. Növbəti mövsümdə ən vacib kozırlarından olan Rayan Babeli "Liverpul"a, Uesli Sneyderi isə "Real Madrid"ə satırlar. 2008 ilində baş məşqçi olan Marko Van Bastenin dövründə yeni gənc futbolçular komandaya daxil edilərkən klub uğurlu futbolçularını sattığı üçün "ticarətxana" olmaqla ittiham edilir. 2009-2010 mövsümünün son həftəsində liqada üçüncülüyü uğursuzluq olaraq adlandıran van Basten məşqçilik postundan istefa etdi.

UEFA sıralaması

Sonuncu dəfə 12 fevral 2025 tarixində yeniləndi

Sıra	Klub	Koefisent
29	Ayaks	66.250

Gənc akademiyası

"Ayaks" hər dövrdə saysız-hesabsız ulduz oyunçu çıxaran məşhur gənc akademiyası "Jong Ajax" ilə məşhurdur.

"Ayaks"ın gənc akademiyasından çıxan bəzi ulduz futbolçular:

• Yohan Kroyff
• Frank Raykard
• Edvin van der Sar
• Dennis Berqkamp
• Petrik Kluivert
• Marko Van Basten
• Uesli Sneyder
• Rafael van der Vaart
• Martin Stekelenburg
• Con Heytinqa

Gənc akademiyasından oyunçuların çoxluq göstərdiyi heyəti ilə 1995 Çempionlar Liqasının qalibi olmuşdur.

Stadionu

Klubun ilk stadionu 1911-ci ildə taxtadan düzəldilmişdir. O dövrdə stadionun xüsusi bir adı yox idi. "Ayaks" daha sonra Amsterdamda düzəldilmiş "1928 Yay Olimpiyadaları" stadionunda oyunlara çıxdı. Olimpik Stadium olaraq bilinən stadiondan sonra 1934 ilində Amsterdamın şərqindəki De Meer Stadionuna keçti. 1996 ilinə qədər oyunlara çıxdığı stadionun 29.500 tutumu var idi. 1996 ilində "Amsterdam Arena" olaraq bilinən yeni stadion istifadəyə verildi. 134 milyon dollara başa gələn stadionun tutumu 52.000 nəfərlik idi.

Loqosu və forması

Loqosu

Klubun ilkin loqosunda bir "Ayaks" oyunçusu təsvir edilmişdir. 1928-ci ildən isə Qəhrəman Ayaks portreti klubun loqosunda yer alır. 1990-cı ildə yenə dəyişdirilən loqoda Ayaks şəkili qorunur. Portret 11 futbolçuyu bildirəcək şəkildə sadəcə 11 cizgidən ibarət olacaq şəkildə yenidən dizayn edildi.

Forması və rəngləri

"Ayaks" ilk vaxtlar təkcə qara rəngli formalardan istifadə edirdi. Ancaq sonralar qırmızı-ağ və şortlarda qara rəng yer almaya başladı. Bu üç rəng "Ayaks"ın yarandığı Amsterdam şəhərinin rəngləridir. Klub 1911-ci ildə Eerste Klasse olaraq bilinən 1. Liqaya yüksəldiyində rənglərini dəyişdirmək məcburiyyətində qaldı. Çünki o liqada oynayan Sparta Rotterdam klubu da eyni rəngləri istifadə edirdi. O dövrdə səfər formasından istifadə edilmədiyi üçün liqaya yeni yüksələn "Ayaks" rənglərini ağ forma üzərində qırmızı çarpaz xətt olacaq şəkildə dəyişmək məcburiyyətində qaldı.

Klubun forması Avropa Liqası Muzeyində

"Ayaks" və Yəhudilər

Dövrümüzdə "Ayaks" azarkeşlərinin Yəhudi olduğu iddia edilsə də buna aid bir sübut yoxdur. 1930-cu illərdə Avropada sürətlə yüksələn faşizm və antisemitizimə görə şəhərin digər azarkeşləri, stadionları Yəhudi köçü alan ərazidə qaldığı üçün "Ayaks" azarkeşlərini Yəhudi olmaqla ittiham edirlər. Arasında çox az sayda Yəhudi olan "Ayaks" azarkeşləri bu kimliyi mənimsəyir və oyunlar zamanı stadionda Yəhudi simvollarından istifadə edirlər. 1980-ci ildən etibarən siyasi arenadakı İsrail qarşıtlığı "Ayaks"a da təsir etmişdir. Olduqca gərgin atmosferdə keçən oyunlara artıq gerçək Yəhudilər getməməyə başladılar. 2000-ci illərdə klub rəsmi olaraq azarkeşlərindən Yəhudi simvollarından istifadə etməyi dayandırmalarını tələb etmişdir.

Heyəti

İlkin heyəti

19 sentyabr 2024 tarixində yenilənib

Nömrə Ölkə Mövqeyi Futbolçu 2 DF Devayn Renç 3 DF Anton Qoei 4 DF Yorrel Xato 5 DF Ouen Veyndal 6 MF Cordan Henderson 8 MF Kennet Teylor 9 FW Brayan Brobbi 10 FW Çuba Akpom 11 FW Mika Qodts 12 GK Cey Qorter 13 DF Ahmetcan Kaplan 15 DF Yuri Bas 16 MF Sivert Mannskverk 18 MF Devi Klassen 19 FW Yulian Reykxoff

Nömrə Ölkə Mövqeyi Futbolçu 20 FW Bertran Traore 21 MF Branko Ban den Bomen 22 GK Remko Pasver 23 MF Steven Berqöys 24 DF Daniele Ruqani 25 FW Vaut Veqorst 27 FW Amaurrixo Van Aksel Donqen 28 MF Kian Fits-Cim 29 FW Kristian Rasmussen 30 DF Qaston Avila 33 MF Benyamin Tahiroviç 36 DF Dis Yanse 37 DF Yosip Şutalo 38 MF Kristian Xlinsson 40 GK Diant Ramay

Uğurları

"Ayaks" klubunun muzeyindəki kuboklar

• Erediviziya

Çempion (36): 1917-18, 1918-19, 1930-31, 1931-32, 1933-34, 1936-37, 1938-39, 1946-47, 1956-57, 1959-1960, 1965-66, 1966-67, 1967-68, 1969-70, 1971-72, 1972-73, 1976-77, 1978-79, 1979-80, 1981-82, 1982-83, 1984-85, 1989-90, 1993-94, 1994-95, 1995-96, 1997-98, 2001-02, 2003-04, 2010-11, 2011-12, 2012-13, 2013-14, 2018-19, 2019-20, 2020-21, 2021-22

• KNVB Beker

Çempion (20): 1916-17, 1942-43, 1960-61, 1966-67, 1969-70, 1970-71, 1971-72, 1978-79, 1982-83, 1985-86, 1986-87, 1992-93, 1997-98, 1998-99, 2001-02, 2005-06, 2006-07, 2009-10, 2018-19, 2020-21

• Johan Cruijff Schaal

Çempion (9): 1993, 1994, 1995, 2002, 2005, 2006, 2007, 2013, 2019

• UEFA Çempionlar Liqası

Çempion (4): 1970-71, 1971-72, 1972-73, 1994-95

• Qitələrarası kubok

Çempion (2): 1972, 1995

• UEFA Avropa Liqası

Çempion (1): 1991-92

• UEFA Kuboklar Kuboku

Çempion (1): 1986-87

• UEFA Superkuboku

Çempion (3): 1972, 1973, 1995

• UEFA İntertoto Kuboku

Çempion (1): 1961-62

14 nömrəli forma

Yohan Kroyfun şərəfinə onun 14 nömrəli formasını 2007-08 mövsümündən bəri heç bir "Ayaks" oyunçusu geyməmişdir. 14 nömrəli formayı ən axırıncı dəfə ispan yarımmüdafiəçi Rocer geymişdir.