Böyük Poçt Yolu
Böyük Poçt Yolu (ind. Jalan Raya Pos, ya da nid. De Grote Postweg[1]) — Anyerlə Panarukanı birləşdirən, Yavadan keçən tarixi yolun adı. Bu yol Niderland Ost-Hindinin general-qubernatoru Herman Villem Daendels (1808–1811) dövründə minlərlə insanın həyatı bahasına başa gələn ödənişsiz məcburi əmək hesabına tikilmişdir.
İnşaat[redaktə | mənbəni redaktə et]
La Grande Route Daendelsin adlandırdığı kimi Napoleon müharibələri zamanı o dövrdə Hollandiya krallığını idarə edən Kral Luiz Bonapart sərəncamı ilə inşa edilmiş hərbi yol idi.[2] Fransa İngiltərə ilə müharibədə idi və bu yol da Yavanın müdafiəsini dəstəkləmək məqsədi daşıyırdı, yəni, əsgərlərin və təchizatların köçürülməsini asanlaşdırırdı. 1750-ci ildə yol çəkilməzdən əvvəl Bataviya (indiki Cakarta) Semaranq ilə, daha sonra Surabaya arasında bağlantılar mövcud idi.[3] Surakarta və daha sonra Cokyakarta arasında şimal-cənub əlaqəsi də o zaman mövcud idi. Lakin güclü tropik yağışlar onları tez-tez məhv edirdi.
Daendels yol tikintisinə başlayanda Niderland Ost-Hindində çətin şəraitlə üzləşdi. Koloniyanın maliyyə vəziyyəti o qədər sıx idi ki,Haaqadakı müstəmləkə işləri naziri ona çətin maddi vəziyyəti və xərcləri azaltmağın zəruriliyini vurğuladı.[2] İngilislər böyük təhlükə yaradırdı. Bundan əlavə Bantam və Cirebonda üsyanlar oldu və Daendelsin bəzi rəqibləri onun səylərini fəal şəkildə pozdular.
Daendels daha sonra meşələrin və bataqlıqların çətin sağlamlıq problemləri, eləcə də əmək şəraiti səbəbindən minlərlə insanın ölümü ilə nəticələnən ağır işlərin əksəriyyətini yerinə yetirmək üçün yavalı ödənişsiz məcburi işçilərdən istifadə etmək qərarına gəldi. Daendelsin bir çox rəqibləri yol tikintisi zamanı çətin şəraitin tarixi mənbələri oldular. Vali Vilyam Torn yazırdı ki, tikinti zamanı təxminən 12.000 yerlinin həlak olduğu deyilir.[4] Yavanın böyük bir hissəsində qubernator olmuş və vəzifəsini Daendelsə vermək məcburiyyətində qalan Nikolaus Engelhard ölənlərin sayı istisna olmaqla, Buitenzorq (indiki Boqor) yaxınlığındakı Meqamendunq bölgəsində 500 fəhlənin öldüyünü bildirirdi. Bundan başqa, Engelhard Daendelsi Pekalonqan bölgəsindəki Veleri meşələrində yol tikintisi nəticəsində minlərlə itkiyə görə tənqid etdi.[5]
Ölçü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bu gün indiki Javanese North Coast Yolu (ind. Jalan Pantura, ixtisarla "Pantai Utara") və Geniş Yava Böyük Poçt Yolunu böyük ölçüdə izləyir. Bununla belə, orijinal poçt yolu Preanqer (Prianqan, Qərbi Yava) yüksəkliklərindən keçir, Meester Kornelisdən (Catineqara) cənubdan Buitenzorqa (Boqor) və şərqdən Cianjur, Bandunq, Sumedanq və Cirebona qədər uzanır. Halbuki indiki şimal sahil yolu sahilyanı şimal Qərbi Yavadan keçir və Daendels post yolunun tikintisindən sonra tikilmişdir. Bu yol Bekasi, Karavanq və Cirebonu birləşdirir. Yol əvvəlcə Anyerdən, indiki Bantendən, lakin əvvəllər Qərbi Yavadan Şərqi Yavaya, Panarukana qədər uzanırdı, lakin daha sonra Banyuvangiyə qədər uzanırdı.[2] Hazırkı formada Yava əsas yolu beş əyalətdən keçir: Banten, Cakarta, Qərbi Yava, Mərkəzi Yava və Şərqi Yava.
Şəhərlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yol əvvəlcə Yavanın nəqliyyat və logistikasının əsası kimi xidmət edirdi. Bu yol Yavanın ən böyük şəhərlərini, o cümlədən Anyer, Cileqon, Seranq, Tangeranq, Bataviya, Meester Kornelis (indi Cakartaya aiddir), Buitenzorq (indiki Boqor), Ciancur, Bandunq, Sumedanq, Cirebon, Brebes, Teqal, Pemalanq, Comal, Pekalonqan, Batanq, Semaranq, Demak, Kudus, Pati, Rembanq, Tuban, Lamonqan, Surabaya, Sidoarco, Pasuruan, Extolinqqo, Bondovoso və Panarukanı birləşdirirdi.
Media təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
1996-cı ildə holland rejissor Berni İJdis De Groote Postweg ("Böyük Poçt Yolu") filmini çəkdi. Filmdə əsas personaj indoneziyalı yazıçı Pramudya Ananta Turdur. Filmdə Turun evindəki kadrlarla kəsişən yol filminin aspektləri var. O, yolun tikintisi zamanı yerli əhalinin verdiyi qurbanlardan bəhs edir, eyni zamanda müasir İndoneziyanın azadlığının yoxluğunu və geniş yayılmış korrupsiyanı ifşa edir. İndoneziya hökumətindən bir senzor ekipajı müşayiət etdi və IJdis bundan sonra bir daha İndoneziyaya buraxılacağını gözləmədiyini söylədi.[6]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Herman Willem Daendels". Encyclopædia Britannica. 12 August 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 March 2009.
- ↑ 1 2 3 Nas, Peter. Java and De Groote Postweg, La Grande Route, the Great Mail Road, Jalan Raya Pos (PDF) // Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 158. 2002. 707–725. 27 March 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 October 2007.
- ↑ Stevens, Th. De Postweg van Daendels: Een vraagstuk // Van Anrooy, F. (redaktor ). Herman Willem Daendels 1762–1818: Geldersman - Patriot - Jacobijn - Generaal - Hereboer - Maarschalk - Governeur: Van Hattem naar St. George del Mina. 1991. 71–76.
- ↑ Thorm, William. The Conquest of Java. Singapore: Periplus Editions. 1993 [originally 1815].
- ↑ Engelhard, Nicolaus. Overzicht van den staat der Nederlandsche Oost-Indische bezittingen, onder het bestuur van Gouverneur-Generaal Herman Willem Daendels enz. enz.; ter betere kennis en waardering van 's mans willekeurig en geweldadig bewind. 's Gravenhage: De Gebroeders van Cleef. 1816.
- ↑ Stienen, François. "Bernie IJdis: De ontkleurde werkelijkheid van Indonesië". De Filmkrant (holland). 2 December 2010. 20 August 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 August 2021.