Böyük qara ləkə
Böyük Qara Ləkə və ya GDS-89[1] — Yupiterin böyük qırmızı ləkəsinə bənzər Neptunun qaranlıq ləkələrindən biridir.
GDS-89 ((G)reat (D)ark — (S)pot — 19 (89)) yəni, Böyük Qara Ləkə 1989, 1989-cu ildə NASA-nın Voyager 2 kosmik roketi vasitəsilə müşahidə edilmiş Neptun ilk böyük qaranlıq ləkəsidir. Yupiterdəki kimi, Böyük Qara Ləkələr də qədim siklon fırtınalarıdır. Habelə, onların daxili hissələri nisbətən buludsuzdur və Yupiterin ləkəsinin yüzlərlə eyni yerdə olmasından fərqli olaraq, bu ləkələr bir neçə ildən bir yenidən yaranmaqda və dağılmaqdaymış kimi görünür. Voyager 2 ilə edilən və o tarixdən sonra, Habbl kosmik teleskopu ilə edilən müşahidələrə əsaslanaraq demək olar ki, Neptun, zamanının yarıdan çox hissəsini Böyük Qara Ləkə(Big Dark Spot) ilə keçirir. Neptun haqqındakı demək olarki bütün biliklər Voyager 2 tərəfindən aparılan tədqiqatlara əsaslanır.
Voyager ən son planet – Neptunla qarşılaşarkən bir neçə maraqlı faktlar ortaya çıxdı. Neptunun üzərində Yupiterdəkinə bənzəyən bir neçə qara ləkələr müşahidə olundu. Bu ləkələrdən Yupiterin Böyük Qırmızı Ləkəyə bənzəyən Böyük Qara Ləkə Yer Kürəsi böyüklükdədir. Neptunun peyklərindən Tritonun üzərində isə qeyzerlər müşahidə edildi. Bu qeyzerlər yerdəkindən fərqli olaraq azot püskürürlər.[2]
Xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
GDS-89-un (13,000 × 6,600 km və ya 8100 × 4,1 millimetr ölçülü) qaranlıq, elliptik forması Yerə bənzədilmişdir və onun ümumi görünüşü Yupiterin Böyük Qırmızı ləkəsinə bənzəyir. Küləklər saatda təxminən 2400 kilometr (1500 km) havaya uçdular və ən sürətli küləklər Günəş sistemindən çıxarıldı. Böyük Qara Spot Neptun metan bulud göyərtəsində bir çuxur təmsil etmək fikrindədir. Müxtəlif dövrlərdə müxtəlif ölçü və formalarda nöqtə müşahidə olunmuşdur.
Böyük Qara ləkə, yer üzündə yüksək hündürlükdə olan buludlara bənzər tropopoz qatındakı (2) aşağı və ya aşağı suya böyük ağ bulud gətirdi, lakin buz kristallarından ibarət olan buludlardan fərqli olaraq, Neptunun dəyirmi buludları dondurulmuş metan kristallarından ibarətdir. Bir neçə saatdan sonra virusların buludları tez-tez dağılırsa, Böyük Qara Spotdakı buludlar 36 saatdan sonra və ya planetin iki növündən sonra mövcuddur.
Neptün qaranlıq ləkələr troposferdə daha yüksək alt göydəliklərdə parlaq üst bulud göyərtə xüsusiyyətlərindən daha yüksək olduğu düşünülür. Vortex strukturları bir neçə ay davam edə biləcək sabit xüsusiyyətlər hesab olunur.
1994-cü ilin noyabrında Dot Hubble Space Telescope tərəfindən yenidən fotoşəkil çəkildikdə, astronomlar itirdilər və ya itirdiklərinə inanmaq üçün tamamilə itirdilər. Dost buludların davamlılığı bəzi qədim qaranlıq ləkələrin artıq zülmət kimi görünməməsinə baxmayaraq, siklonlar kimi mövcud olmağa davam edə biləcəyini göstərir. Ekvatator digər tanınmamış mexanizmlər vasitəsilə çox yaxın və ya hərəkət edəndə qaranlıq lekələr yox ola bilər,
lakin Neptun şimal yarımkürəsində demək olar ki, eyni nöqtə ortaya çıxdı. Şimali Böyük Qara Spot (NGDS) adlı yeni bir nöqtə bir neçə ildir görüldü. Hubble teleskopu ilə məhdud müşahidələrdən ötəri bu nöqtə hələ də planetdə olub-olmadığı məlum deyil.
- ↑ Hammel, H. B.; Lockwood, G. W.; Mills, J. R.; Barnet, C. D. (1995). "Hubble Space Telescope Imaging of Neptune's Cloud Structure in 1994". Science. 268 (5218): 1740–1742. Bibcode:1995Sci…268.1740H. doi:10.1126/science.268.5218.1740. PMID 17834994.
- ↑ https://elmispektr.wordpress.com/2017/04/15/voyager-yuz-ill%C9%99r-sonra-danisilacaq-%C9%99fsan%C9%99/[ölü keçid]