Baharlı mağarası
| Baharlı mağarası | |
|---|---|
| türkm. Baharly | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dərinliyi | 69 m |
| Uzunluğu | 250 m |
| Sahəsi | 75 000 m² |
| Tipi | karst |
| Giriş sayı | 5 |
| İşıqlandırma | Elektrik |
| Yerləşməsi | |
| 38°18′04″ şm. e. 57°31′06″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Türkmənistan |
| Şəhər | |
|
|
|
Baharlı (Baharden) — Türkmənistan ərazisində karst mağarası. Mağara Axal vilayətinin Baharlı şəhərindən 19 km cənub-şərqdə, Aşqabad şəhərinin 120 km-də, Kopetdağ dağlarının şimal ətəklərində yerləşir.
Kəşf olunma tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mağara artıq XVIII əsrdən məlumdur[1]. Mağara və daxilində olan göl haqqında ilk elmi məlumat 1886-cı ilə təsadüf edir[2]. 1896-cı ildə yerli qəzetlərin birində mağara və göl haqqında geniş məlumat çap edilmiş və o vaxtdan bu ərazi aşqabadlıların sevimli məkanına çevrildi[2]. 1976-cı ildə mağara geoloqlar tərəfindən araşdırılmış, sonralar isə Aşqabad speleoloqları mağaranı tədqiq etmiş. V.H. Dublyanski mağaranı geniş təsvir etmiş[3]
Ümumi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mağara Koy silsiləsində, Duqun dağı ətəyində yerləşir[2][3]. Mağara girişindən 800 metr aralı, dərin dərə ilə Koy çayı axır. Bu çay mağara daxilindəki göl suyunun yer səthinə çıxışıdır[2]. Beş girişi olan mağara əsas böyük əhəngdaşlı zaldan ibarətdir. Zal 55 metr dərinlikdə yerləşir. Eni 50 metr, uzunluğu 250 metr və hündürlüyü 26 metrdir[4]. Mağara dibi meyillidir və çoxlu qırıntı məhsullarından və müxtəlif orqanizimlərə məxsus quanodan ibarətdir.[1]. Mağaranın cənub-şərqində yer altı Kou-Ata gölü yerləşir. Gölün uzunluğu 75 metr, eni isə 23 metrdir. Dərinliyi 14 metr olan gölün sahəsi 3000 м²-dir[5]. Suyun həcmi — 6,5 min м³-dir[3]. Gölün suyu yetərincə yüksəkdir (37°С) və mineralaşma dərəcəsi azdır. Ortalama 2,63 q/l suda silisium turşusu (147 mq/l), stronsium (50,6 mq/l) və sulfid turşusu (10,5 mq/l) var. Ümumən 25 element aşkar olunmuş[3]. Mağara havası yetərincə sulfid turşusu buxarı ilə doymuş. Nisbi rütubətlənmə 100 % yaxındır[3].
Mağara ölkə üzrə tanınmış istirahət mərkəzi hesab olunur. Mağara girişindən gölə qədər beton pilləkənlər mövcuddur. Xüsusi yerlərdə geniş müşahidə meydançaları qurulmuş.[6] Elektriklə təchiz olunmuş mağaraya ekskursiyalar təşkil olunur. Qayıqla göldə üzmək mümkündür[1][4].«Koy-Ata» gölünün adı türkmən dilindən tərcümədə "mağaranın atası" mənasını verir[7]. Göldə çimmək orqanizimə müsbət təsir göstərir və qan dövranını yaxşılaşdırır. Son on illikdə gölün su səviyyəsi yetərincə yüksəlmiş.[8]
Faunası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mağara daxilində yarasa, gəmircilər, göyərçin, daşğqarğası, dra-dra göycəqarğa və yaşayaır. Həmçinin onurğasızların 50 növünə mağara daxilində rast gəlinib. Orqanizimlərin qalıqları 1300 m² sahəyə, 670 м³ həcmə malikdir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 "Словарь современных географических названий". 2019-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ 1 2 3 4 "Бахарденское подземное озеро". 2011-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ 1 2 3 4 5 "Крупнейшие пещеры Средней Азии". 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ 1 2 "География. Современная иллюстрированная энциклопедия". 2019-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ "БСЭ". 2019-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
- ↑ Природа Туркмении
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-11-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.