Balaxanı–Qara şəhər neft kəməri
Balaxanı–Qara şəhər neft kəməri | |
---|---|
Ümumi məlumatlar | |
Başlayır | Balaxanı |
Bitir | Qara Şəhər |
Yerləşməsi | |
Ölkə |
Balaxanı–Qara şəhər neft kəməri — 1878-ci ilin payızında Nobel qardaşları Robert və Lüdviqin texniki nəzarəti ilə Bakıda, Abşeron yarımadasının neft mədənlərində inşa edilmiş Rusiya imperiyasının və Azərbaycanın ilk neft kəməri.[1]
Boru kəməri Abşeron yarımadasındakı Balaxanı yatağının neft hasilatı sahəsi ilə Bakının kənarındakı Qara şəhərin neft emalı zavodlarını birləşdirmişdir. 1878-ci ilin sonunda istismara verilmişdir.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Robert Nobel Balaxanı yatağından neft emal etməyə başlayanda çəlləklərdə daşınma ləng, bahalı və çirkli getdiyini görmüşdü. 1876-cı ilin yayında Abşeron yarımadasına etdiyi səfərin nəticələrinə əsasən Bakıda fəal iştirak edən qardaşı Lüdviq Nobel "Bakı neft sənayesi və onun gələcəyinə baxış" analitik qeydini yazmışdır. o, aşağıdakı iş sahələrini müəyyənləşdirdi: neftin atlı maşınlarla (arabalarla, şərab qablarında və çəlləklərdə daşınmasından imtina edilməsi)[2] və yataqlardan neft emalı zavodlarına neft kəmərlərinin çəkilməsi; neft və neft məhsullarının saxlanması üçün dəmir çənlərin tikintisi; isitmə və qaz hasilatı üçün neft qalıqlarından (mazut) istifadənin artması; kerosinin keyfiyyətinin köklü yaxşılaşdırılması; vaqonlarda, çay və dəniz gəmilərində neftin maye daşınmasının tətbiqi; Rusiyada neft məhsullarının saxlanması və satışı üçün geniş strukturun yaradılması.[3]
Bakının digər neft sənayeçiləri layihədə iştirakdan imtina etdikdən sonra Nobel şirkəti onu müstəqil şəkildə həyata keçirib. Boru kəmərinin layihələndirilməsi və tikintisi 1877-ci ildə başlanmışdır.[4] Nobel qardaşları böyük çətinliklə torpaq ayrılmasına nail olmuşdular, neft kəmərinin tikintisi üçün borular, nasoslar və digər materiallar ABŞ və İngiltərədən sifariş edilmişdir. Elə həmin il Lüdviq Nobel ABŞ-dən Rusiyaya qayıdan mühəndis Aleksandr Barini əməkdaşlığa dəvət etmişdir. Onu ABŞ-yə tədarük üçün göndərir, ABŞ neft yataqlarının strukturu haqqında məlumat toplayır və ixtisaslı kadrları işə götürmüşdür.[5]
Neft kəməri 1878-ci ilin payızında tikilmişdir. İlin sonuna kimi onun boyu 841.150 pud (təxminən 13.779 ton) neft vurulmuş, 1879-cu ildə isə 5.585.324 pud (91.487 ton) neftin daşınması maya dəyəri 9 dəfəyə qədər azalmış və bir ildə tikinti öz xərclərini tamamilə qarşılamışdır.[6] Neft kəmərinin tikintisi nəticəsində minlərlə çəllək daşıyıcısı işini itirdi və bu, Bakı neft mədənlərində atlı maşın sahiblərinin müqavimətinə, təxribatına və yandırılmasına səbəb olmuşdur. Neft kəmərini qorumaq üçün çoxlu qarovullar tikilmişdir .[7]
Gələcək müqavilələr əldə etmək üçün yaranan perspektivləri qiymətləndirən Bari gənc mühəndis V. G.-ni xatırlayır. Şuxov və onu Bakıda birgə işləməyə dəvət edir. Şuxov dəmir yolunda xidmətini tərk etdi və ora yalnız 1878-ci ilin payızında, ilk rus boru kəmərinin işə düşməsi vaxtı gəlmişdir.[8]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Mir-Babayev, Mir-Yusif. AZƏRBAYCAN NEFTİNİN QISA TARİXİ (İKİNCİ KİTAB) (az.). Bakı. 2015. 115.
- ↑ Более 10 тысяч возчиков было занято доставкой. С 1870-х годов бурдюки были вытеснены деревянными бочками емкостью 20–25 пудов. Этот способ доставки был чрезвычайно дорогим. Так, в 1877 году пуд нефти на промыслах стоил 3 копейки, а его доставка из Балахан в Черный город обходилась до 20 копеек. Ещё в 1863 году Д. И. Менделеев при посещении Баку предложил построить трубопровод для перекачки нефти с промыслов на завод, но тогда это предложение не было принято.
- ↑ "Нефть России : Сумма технологий Людвига Нобеля : номер № 7, июль 2006 года". 2016-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-07-13.
- ↑ Двадцатипятилетие товарищества нефтяного производства бр. Нобель. 1879-1904. — Санкт-Петербург: т-во Р. Голике и А. Вильборг, 1904.
- ↑ Империя Нобелей: История о знаменитых шведах, бакинской нефти и революции в России. — Москва: Алгоритм, 2014.
- ↑ Товарищество нефтяного производства братьев Нобель (Петербург): [Обзор деятельности]. — Санкт-Петербург, 1882.
- ↑ Baku, an eventful history. James Dodds Henry. Ayer Publishing, 1905
- ↑ Е.М. Шухова. Владимир Григорьевич Шухов. Первый инженер России. — Москва: Изд-во МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2003.