Balkanlaşdırma
Balkanlaşdlrma — çoxmillətli bir dövlətin daha kiçik etnik homogen varlıqlara bölünməsi. Bu termin eyni zamanda çoxmillətli dövlətlər arasındakı etnik qarşıdurmaya da aiddir. Birinci Dünya Müharibəsinin sonunda, xüsusilə Balkanlarda Osmanlı İmperatorluğunun dağılmasından sonra meydana gələn etnik və siyasi parçalanmanı təsvir etmək üçün hazırlanmışdır. (Balkanlaşma termini bu gün bəzi çoxmillətli dövlətlərin parçalanmasını və onların diktaturaya, etnik təmizləməyə və vətəndaş müharibəsinə çevrilməsini izah etmək üçün istifadə olunur.)[1].
Digər ölkərdə balkanlaşma[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kanada sabit bir ölkədir, lakin separatçı hərəkatlara malikdir, bunlardan ən güclüsü Kanadanın Fransız-Kanada əhalisinin əksəriyyətini əhatə edən Kvebekdə bir dövlət qurmağa çalışan Kvebek suverenliyi hərəkatıdır. Sualı həll etmək üçün iki referendum keçirildi: biri 1980-ci ildə, biri 1995-ci ildə. Hər ikisi separatçılar tərəfindən, ikincisi isə kiçik bir fərqlə itirildi.
2007-ci ilin yanvar ayında Şotlandiya müstəqilliyinə artan dəstək Birləşmiş Krallığın Maliyyə Kansleri və daha sonra Baş nazir Qordon Braunun "İngiltərənin Balkanlaşması" haqqında danışmasına səbəb oldu. İngiltərədə müstəqillik hərəkatları İngiltərə, Uels, Kornaval və Şimali İngiltərə (özləri İngiltərənin bir hissəsi) və Şimali İrlandiyada da mövcuddur[2].
Afrikada[redaktə | mənbəni redaktə et]
Zambiya, Zimbabve, Malavi, Uqanda və Tanzaniya Böyük Güclərin postkolonial dövrünün sonuna yaxın müstəqillik əldə etdilər. Bu dövrdə Rodeziya və Nyasaland Federasiyasının və Şərqi Afrika Yüksək Komissiyasının da parçalanması oldu. İndiki millətlərə parçalanmaq qapalı iqtisadiyyata doğru gedən hərəkətin nəticəsi idi. Ölkələr ticarət əleyhinə və bazar əleyhinə siyasət yürüdürdülər. Tarif dərəcələri 1970–1980-ci illərdə OECD ölkələrinə nisbətən 15% daha yüksək idi. Bundan əlavə, ölkələr öz yerli sənayelərini subsidiyalaşdırmaq üçün yanaşmalar apardılar, lakin daxili bazarlar kiçik idi. Nəqliyyat şəbəkələri parçalanmışdı; əmək və kapital axını ilə bağlı qaydalar artırıldı; qiymət nəzarəti tətbiq edildi. 1960–1990-cı illərdə balkanizasiya fəlakətli nəticələrə səbəb oldu. Bu bölgələrin ÜDM -i OECD ölkələrinin onda biri idi. Balkanlaşma, Van de Valle'nin Afrikada "adətən çox yüksək mübadilə məzənnələri" ilə nəticələndi. Balkanlaşma, Bates, Coatsworth və Williamsonun Afrikada itirilmiş on il olduğunu iddia etdiklərinə kömək etdi[3].
Bates, Coatsworth & Williamson, Balkanlaşmanın Qərbi Afrikada, sonra İngiltərənin Şərqi Afrikasında çox müşahidə edildiyini irəli sürdü. 1960-cı illərdə, Communauté Financialière Africaine ölkələri post -koloniya dövründə "Fransız icması daxilində muxtariyyət" seçməyə başladılar. CFA frank zonasındakı ölkələrə tariflər tətbiq etməyə, ticarətini tənzimləməyə və nəqliyyat xidmətlərini idarə etməyə icazə verildi.
Livanda[redaktə | mənbəni redaktə et]
1980-ci illərdə Livanlı akademik və yazıçı Georges Corm, İsrail tərəfdarlarının İsrailin suverenliyini qorumaq üçün Levantdakı etnik mənşəyə əsaslanan tampon dövlətlər yaratmaq cəhdlərini təsvir etmək üçün balkanizasiya termini istifadə etdi[4].Bates, Coatsworth & Williamson, Balkanlaşmanın Qərbi Afrikada, sonra İngiltərənin Şərqi Afrikasında çox müşahidə edildiyini irəli sürdü. 1960-cı illərdə, Communauté Financialière Africaine ölkələri post -koloniya dövründə "Fransız icması daxilində muxtariyyət" seçməyə başladılar. CFA frank zonasındakı ölkələrə tariflər tətbiq etməyə, ticarətini tənzimləməyə və nəqliyyat xidmətlərini idarə etməyə icazə verildi.
- 2013-cü ildə Libération qəzetində yazan fransız jurnalist Bernard Guetta bu ifadəni işlətdi: "Livanın müsəlmanlar və xristianlar arasında siyasi bölgüsü"[5].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Robert W.Pringle. "Balkanization". https://www.britannica.com/topic/Balkanization (ingilis). Robert W.Pringle. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
- ↑ BBC News. "UK's existence is at risk – Brown". http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/6258089.stm (ingilis). BBC News. 2007. 2009-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul 2021.
- ↑ https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/12211559/S0022050707000447a.pdf?sequence=1. "Lost Decades:Postindepence" (PDF) (ingilis). 2021-09-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 21 iyul 2021.
- ↑ Georges Corm. [a balkanisation du Proche-Orient "La balkanisation du Proche-Orient"] (#bad_url). a balkanisation du Proche-Orient (fransız). Georges==== Livanda ==== Corm. 2005. İstifadə tarixi: 21 iyul 2021.
- ↑ Bernard Guetta. "La balkanisation". https://www.liberation.fr/planete/2013/05/28/la-balkanisation-du-proche-orient_906392/ (fransız). Bernard Guetta. 2013. 2021-09-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul 2021.