Batyarlıq
Batyarlıq və ya batyar (ukr. батяр, pol. baciar) — XIX əsrin ortalarından XX əsrin ortalarına qədər mövcud olan Lvov subkulturası.[1]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Subkulturanın adı macarca "quldur", "macəraçı" mənasını verən və İran dillərindən gələn "betyár" sözü ilə verilmişdir.[2] XIX əsrdə Lvov Avstriya-Macarıstan imperiyasının bir hissəsi olduğu üçün onun polislərinin bir qismi macar idi və onlar bu termini yerli dialektə öz ana dillərindən gətirmişdilər.[3] Yan Lyamın məlumatına görə, termin "gündən-günə yaşayan, baxımsız, kirli, sərxoş, haqqında yalnız nifrətlə danışılan bir şəxsi" təsvir edirdi.[4] Lvovda batyar müxtəlif təşəbbüslərə və riskli zarafatlara qadir olan cəsarətli adama deyilirdi. Batyarların əksəriyyəti şəhərətrafı qəsəbələrin meyxanalarda və bağlarda toplaşan (xüsusilə Lıçakov və Podzamçe) sakinləri idi.[1][5]
Batyarlar polyak, ukrayn, alman və ivrit sözlərinin qarışığı olan xüsusi jarqondan istifadə edirdilər, bəziləri hələ də Lvovda istifadə olunur.[6] 1933-cü ildə Lvovda aparıcılar Tonko və Şçepço ilə birlikdə "Şən Lvov Dalğası" radio proqramı çıxdı, bunun sayəsində Polşanın digər vilayətlərində batyar subkulturasını daha da tanınmışdır.[1] Batyarlıq əsasən polyaklar arasında geniş yayılmışdı, bunu Lvov Polşa batyar folkloru sübut edir.[7] 1939-cu ildə Şərqi Polşanın Sovet İttifaqı tərəfindən işğalından və yenidən 1945-ci ildə Ukrayna SSR-in bir hissəsi kimi Sovet İttifaqına birləşdirilməsindən sonra azalmışdır. Sovet hakimiyyəti Polşa sakinlərinin əksəriyyətini deporasiya etmiş və yerli polyak mədəniyyətini sıxışdırmışdır.[8]
Mədəni təsiri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Musiqisini bəstəkar Xenrik Varsın bəstələdiyi, sözlərini Emanuel Şlexterin yazdığı "Yalnız Lvovda" mahnısı batyarların himni hesab olunurdu hesab edilirdi.[1]
Lvov Şəhər Şurasının 1 may 2008-ci il tarixli qərarına əsasən, şəhərdə hər il Batyar Günü keçirilməyə başlanmışdır.[9] Lvovda Batyar Günü sovet bayramı olan 1 May Beynəlxalq Əmək Gününü əvəz etmişdir.[10]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 Капітан, Ярина. "День Батяра у Львові стане щорічним". BBC Ukrainian (ukrayna). 2008-05-01. 2023-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-14.
- ↑ "mint a kulonbozo arnyalata "tarsas-csavargo" kifejezesek" (tłum. są to wszystko odcienie/barwy tego samego słowa): harnaś, batjar, kuruc, portasz, ferens, martahus, hajduk, tołhaj, opryszek, pandur [w:] Magyar nyelvőr. Magyar Tudományos Akadémia. 1954. t. 78. s. 229.
- ↑ The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Betyár". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2006-10-23. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-14.
- ↑ Chłędowski Kazimierz. Pamiętniki. Galicja (1843–1880). Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2006. ISBN 83-04-04877-9. s. 304.
- ↑ Космолінська, Н.; Охріменко, Ю. "Homo leopolensis ecce". Мікроскоп пана Юрка (48). 2007. /. 2007-11-08 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ О., Харчишин. "Батяри українського Львова". Поступ (32 (690)). 2001. /. 2008-07-25 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Лемко, І. "Національна мозаїчність Львова". ZAXID.NET (ukrayna). 2008-02-01. 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-14.
- ↑ "Creative Marketing". dikart.com.ua. 2022-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-01.
- ↑ "Вместо Дня солидарности трудящихся во Львове отметят День батяра". Корреспондент.net (rus). 2008-04-10. 2023-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-14.
- ↑ "Batiar Day celebrated in Lviv (by Channel 5 on May 1, 2009)". 27 iyl 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Witold Szolginia, Batiar and his balak (pol.)
- Homo leopolensis essay from under the "microscope of pan Yurko" (ukr.)
- Definition of Betyar by Encyclopædia Britannica (ing.)
- The Batiar's Day report by "UkrInform" (ukr.)
- Phenomenon of Lwow's "knajpa" (pol.)
- Biesiady i Combry from Agencja Artystyczna (Ta-joj, Europo! — Biesiada Lwowska) (pol.)
- Batiar's of the Ukrainian Lviv (ukr.)