Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatı
| Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatı IRCRCM | |
|---|---|
 | |
 | |
|
|
|
| Növü | Beynəlxalq |
| Yaranma tarixi | 1863 |
| Rəsmi dili | İngilis dili, Fransız dili, ispan dili və Ərəb dili |
| Mərkəzi | Cenevrə şəhər, İsveçrə |
| Üzvləri | 190 ölkə |
| www.icrc.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
|
Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatı — dünya üzrə təxminən 97 milyon nəfər könüllünü, üzvü və işçi heyyətini əhatə edən beynəlxalq humanitar hərəkat olub, insan həyat və sağlamlığını qorumaq, bütün insanlara hörməti təmin etmək, insanların əzab-əziyyətlərini yüngüləşdirmək və ondan qorumaq məqsədi ilə yaradılmışdır.
Hərəkat hüquqi cəhətdən biri-birindən müstəqil olan, lakin ümumi əsas prinsiplərlə, məqsədlərlə, simvollarla, nizamnamələrlə və idarəetmə qurumları ilə birləşmiş müxtəlif fərqli təşkilatlardan ibarətdir:
- Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (ICRC)[1]— xüsusi xeyriyyə təşkilatı olaraq 1863-cü ildə İsveçrənin Cenevrə şəhərində Henry Dunant[2] and Gustave Moynier[3] tərəfindən yaradılmışdır. Təşkilatın 25 üzv komitəsi beynəlxalq humanitar hüquqa uyğun olaraq beynəlxalq və daxili silahlı münaqişə qurbanlarının həyat və ləyaqətlərinin qorunmasında xüsusi hüquqa sahibdir. Təşkilat üç dəfə (1917, 1944, 1963) Nobel Sülh Mükafatına layiq görülüb[4].
- Beynəlxalq Qırmızı Xaç Və Qırmızı Aypara Cəmiyyətlər Federasiyası[5] — 1919-cu ildə yaradılıb və hazırda hərəkat daxilində 190 Milli Qırmızı Xaç Və Qırmızı Aypara Cəmiyyəti arasında fəaliyyətləri koordinasiya edir. Bu federasiya beynəlxalq səviyyədə Milli cəmiyyətlərə dəstək verir. Beynəlxalq Federasiyalar Katibliyi İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. Federasiy 1963-cü ildə (o zaman Qırmızı Xaç Cəmiyyətlər Liqası adlanırdı) ICRC birlikdə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülür.
- Milli Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara cəmiyyətləri — dünyanın 190 ölkəsində mövcuddur. Hər bir Milli Cəmiyyət beynəlxalq humanitar hüququn prinsiplərinə və Beynəlxalq Hərəkatının nizamnaməsinə əsasən fəaliyyət göstərirlər. Milli Cəmiyyətlər spesifik stiuasiya və imkanlardan asılı olaraq beynəlxalq humanitar hüquqa və Beynəlxalq Hərəkatının mandatına aid olmayan əlavə işlərə cəlb oluna bilərlər. Milli Cəmiyyətlər çox ölkələrdə sıx olaraq öz ölkələrinin milli səhiyyə xidməti sisteminə bağlı olurlar və təcili tibbi yardım göstərirlər. Azərbaycan Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Cəmiyyəti regionda ilk olaraq 1920-ci ildə yaradılmışdır.
Mündəricat
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (ICRC)[1][redaktə | əsas redaktə]
Solferino, Jean-Henri Dunant və fondu[redaktə | əsas redaktə]
XIX əsrin ortalarına qədər orduda zərəçəkmişlərə tibbi yardım göstərmək və döyüş meydanlarında yaralanmış əsgərləri yerləşdirmək və müalicət etmək üçün yaxşı təşkil olunmuş heç bir səhiyyə institutu mövcud deyildi. İslahatçı dindar xristian olan, İsveçrəli iş adamı Jean-Henri Dunant 1859-cu ilin iyun ayıında o zaman Frans işğalı altında olan Əlcəzairdə biznes qurmaqla bağlı danışıqlar aparmaq üçün Fransa imperatoru III Napaleon ilə danışıqlar aparmaq üçün İtaliyaya səfər edir[6]. O, 24 iyunun axşamı Avstria-Sardiniya müharibəsi ilə əlaqədar baş vermiş Solferino döyüşündən sonra kiçik şəhər olan Solferinoya çatır. Bir gün ərzində ümumilikdə hər iki tərəfdən təxminən 40000 əsgər ölü və yaralı halda döyüş meydanında qalmışdı. Jean-Henri Dunant yaralardan şiddətli əziyyət çəkən əsgərləri və onlara heç bir tibbi yardımın olunmaması ilə müşahidə olunan döyüşün arxada buraxdığı mənzərəni görərək dəhşətə gəlir. O, səyahət məqsədindən tamamilə əl çəkərək özünü həsr edir bir neçə gün yaralıların müalicə olunmasına və qayğısına qalınmasına. Yerli kəndlilələ birlikdə heç bir ayrı-seçkilik qoymadan yaralılara kömək göstərilməsi işini təşkil edir.
Cenevrəyə evinə qayıtdıqdan sonra "Solferino xatirələri" adlı kitab yazmağı qərara alır və 1862-ci ildə nəşr etdirir. Jean-Henri Dunant kitabın kopiyalarını Avropanın aparıcı siyasi liderlərinə, yüksək rütbəli hərbi fiqurlarına və dəyişiklik etməkdə ona kömək edə biləcək insanlara göndərir. Solferinoda yaşadıqlarını təsvir etməklə qalmyıb, Xristian təlimindən ilhamlanaraq və Solferinoda görüklərindən[6][7][8] təsirlənərək müharibələr zamanı yaralılara kömək etmək üçün açıq şəkildə milli könüllü yardım təşkilatlarının yaradılmasını təbliğ və müdafiə edirdi. Əlavə olaraq, o, tibb işçilərinin və yaralı əsgərlərin müalicə olduğu xəstəxanaların qorunmasınına zəmanət verə biləcək beynəlxalq müqavilənin formalaşdırılmasına çağırırdı.
1863-cü ildə Cenevrə İctimai Cəmiyyətinin prezidenti və Cenevrəli hüquqşünas Gustave Moynier Dunantın kitabının kopiyasını əldə etdikdən sonra onu rəhbərlik etdiyi cəmiyyətin iclasında müzakirəyə təqdim edir. Cəmiyyətdəki ilkin müzakirələrdən sonra qərara gəlinir ki, Dunantın təkliflərinin mümkünlüyünü müəyyən etmək üçün və son nəticədə təkliflərin mümkün tətbiqi bağlı beynəlxalq konfransın təşkili üçün araşdırma komisiyası yaradılır. Sonralar "Beşlər komitəsi" adlanacaq komitənin üzvləri Dunant və Moynier ilə yanaşı, səhra cərrahı kimi geniş təcrübəyə malik həkim Louis Appia [9], Cenevrə Gigiyena və Səhiyyə Komissiyasında çalışan Appianın dostu və həmkarı Théodore Maunoir [10], İsveçrənin məşhur ordu generalı Guillaume-Henri Dufour[11] idilər. Səkkiz gündən sonra bu beş nəfər qərara gəlir ki, komitəni "Yaralılara yardım üzrə beynəlxalq komitə" adlandırsınlar.
Komitə 1863-cü ilin 26-29 oktyabrında Cenevrədə döyüş meydanlarında tibbi xidmətin yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər görülməsi məqsədi ilə beynəlxalq konfrans təşkil edir. Konfransda milli hökumətlərdən 18 nəfəri rəsmi nümayəndə, qeyri-hökumət təşkilatlarından 6 nəfər nümayəndə, qeyri-rəsmi 7 nəfər xarici nümayəndə və Beynəlxal komitənin 5 nəfər üzvü olmaqla ümümilikdə 36 nəfər iştirak edirdi. Konfransda aşağıdakı dövlət və krallıqların rəsmi nümayəndələri iştirak edirdi: Avstriya İmperatorluğu[12], Böyük Baden Hersoqluğu[13], Bavaria Krallığı[14], İkinci Fransa İmperatorluğu[15], Hanover Krallığı[16], Böyük Hesse Hersoqluğu[17], İtaliya Krallığı [18], Niderland Krallığı[19], Prussia Krallığı [20], Rusiya Krallığı[21], Saxon Krallığı[22], İspaniya İmperatorluğu[23], İsveş və Norveç Birləşmiş Krallığı[24] və Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[25].
Konfransda verilmiş təkliflər 29 oktyabr 1863-cü il tarixində konfransın son qətnaməsi olaraq aşaığıdakı məzmunda qəbul olunur:
- Yaralı əsgərlərə yardım üzrə milli cəmiyyətlərin yaradılması;
- Yaralı əsgərlərə tərəfsiz yanaşma və onların qorunulması;
- Döyüş meydanlarında yaralılara yardım etmək üçün könüllü qüvvələrdən istifadə olunması;
- Bu konsepsiyalar işlək etmək üçün əlavə konfranslar təşkil etmək;
- Döyüş meydanında tibb heyyəti qorumaq üçün üzərində qırmızı xaç olan qolçaq kimi ümumi fərqləndirici işarənin tətbiq olunması.
Bir il sonra İsveçrə hökuməti bütün Avropa hökumətlərini, Amerika Birləşmiş Ştatlarını, Brazilya və Meksikanı rəsmi diplomatik konfransa dəvət edir. 22 avqust 1864-cü il tarixində müharibə meydanlarında yaralanmış əsgərlərin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üzrə İlk Cenevrə Konvensiyası qəbul olunur və 12 dövlət və krallığın nümayəndəsi tərəfindən imzalanır[26]. Konvensiya 10 maddədən ibarət olub silahlı münaqişələr zamanı səhra tibb heyyətinin, spesifik humanitar inistitutların və yaralı əsgərlərin ayrı-seçkilik olunmadan müdafiəsini müəyyən edən qaydalara zəmanət verirdi. Konvensiyaya uyğun olaraq Belçika, Danimarka, Fransa, Oldenburq, Prussiya, İspaniya və Vüttenberqdə ilk Milli cəmiyyətlər yaradılır. 1864-cü ildə Louis Appia və Danimarka ordusunun zabiti kaptan Charles van de Velde[27] ilk dəfə silahli münaqişələrdə Qırmızı xaç sinmvolu altında fəaliyyət göstərən müstəqil və tərəfsiz nümayəndələr oldular. 1867-ci ildə Müharibə yaralılarına qayğı üzrə Mill Yardım Cəmiyyətlərinin beynəlxalq konfransı keçirilir. 1876-cı ildə komitə indiki adı olan Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (ICRC) adını qlır.
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1,0 1,1 https://en.wikipedia.org/wiki/International_Red_Cross_and_Red_Crescent_Movement
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Dunant
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Gustave_Moynier
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/lists/organizations.html
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/International_Federation_of_Red_Cross_and_Red_Crescent_Societies
- ↑ 6,0 6,1 Young, John; Hoyland, Greg (14 July 2016). Christianity: A Complete Introduction. Hodder & Stoughton. p. 354. ISBN 9781473615779.
- ↑ Sending, Ole Jacob; Pouliot, Vincent; Neumann, Iver B. (20 August 2015). Diplomacy and the Making of World Politics. Cambridge University Press. p. 181. ISBN 9781316368787.
- ↑ Stefon, Matt (2011). Christianity: History, Belief, and Practice. The Rosen Publishing Group. p. 221. ISBN 9781615304936.
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Louis_Appia
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9odore_Maunoir
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Guillaume_Henri_Dufour
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Austrian_Empire
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Duchy_of_Baden
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Bavaria
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Second_French_Empire
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Hanover
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Duchy_of_Hesse
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Italy
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_the_Netherlands
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Prussia
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_Empire
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Saxony
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_Empire
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Union_between_Sweden_and_Norway
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_of_Great_Britain_and_Ireland
- ↑ https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/States.xsp?xp_viewStates=XPages_NORMStatesParties&xp_treatySelected=120
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_William_Meredith_van_de_Velde
| ||||||
| Nobel Sülh Mükafatı laureatları (1951-1975) | ||
|---|---|---|
| 1951-1975 |
1951: Leon Juo • 1952: Albert Şveytser • 1953: Corc Marşall • 1954: BMT Ali Komissarının Qaçqınların İşi üzrə İdarəsi • 1955: verilməmişdir • 1956: verilməmişdir • 1957: Lester Pirson • 1958: Jorj Pir • 1959: Filip Noel-Beyker • 1960: Albert Lutuli • 1961: Daq Hammarşeld • 1962: Laynus Polinq • 1963: Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi, Qırmızı Xaç Cəmiyyətləri Liqası • 1964: Martin Lüter Kinq • 1965: BMT Uşaq Fondu • 1966: verilməmişdir: 1967: verilməmişdir • 1968: Rene Kassen • 1969: Beynəlxalq Əmək Təşkilatı • 1970: Norman Borlouq • 1971: Villi Brandt • 1972: verilməmişdir • 1973: Henri Kissincer, Le Dık Txo • 1974: Şon Makbrayd, Eysaku Sato • 1975: Andrey Saxarov |  |
| Digər | Laureatlar (1901-1925) • Laureatlar (1926-1950) • Laureatlar (1976-2000) • Laureatlar (2001-Günümüzə qədər) • Tam Siyahı | |
| Nobel Sülh Mükafatı laureatları (1926-1950) | ||
|---|---|---|
| 1926-1950 |
1926: Aristid Brian, Qustav Ştrezeman • 1927: Ferdinand Byuisson, Lüdviq Kvidde • 1928: verilməmişdir • 1929: Frenk Kelloq • 1930: Natan Söderblüm • 1931: Ceyn Addams, Nikolas Batler • 1932: verilməmişdir • 1933: Ralf Encell • 1934: Artur Xenderson • 1935: Karl fon Osetski • 1936: Karlos Saavedra Lamas • 1937: Robert Sesil • 1938: Beynəlxalq Nansen Təşkilatı • 1939: verilməmişdir • 1940: verilməmişdir • 1941: verilməmişdir • 1942: verilməmişdir • 1943: verilməmişdir • 1944: Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi • 1945: Kordell Xall • 1946: Emili Bolç, Con Mott • 1947: Cəmiyyət xidmətində Dostlar Şurası, Cəmiyyət xidmətində Amerika Dostlar Komitəsi • 1948: verilməmişdir • 1949: Con Boyd Orr • 1950: Ralf Banç | |
| Digər | Laureatlar (1901-1925) • Laureatlar (1951-1975) • Laureatlar (1976-2000) • Laureatlar (2001-Günümüzə qədər) • Tam Siyahı | |
